Entek tassyklanmadyk maglumatlara görä, häkimýetler türmeleriň birinde türkmen prezidentiniň ölüminden soň ýüze çykan syýasy tussaglaryň gozgalaňyny 23 adamy atyp, rehimsizlik bilen basyp ýatyrdy.
Bu habaryň ygtybarlydygyna ýa-da ýokdugyna garamazdan, türkmen häkimiýetleriniň çynlakaý üýtgeşmelere taýynlygy diňe ähli syýasy tussaglaryň köpçülikleýin boşadylmagy we repressiýalaryň bes edilmegi bilen tassyklanar diýip, synçylar we adam hukuklaryny goraýjylar belläp geçýär.
Türkmen Helsinki gaznasynyň 17-nji ýanwarda habar berşi ýaly Aşgabadyň demirgazygyndaky Garagum çölündäki Owadandepe türmesinden prezident Saparmyrat Nyýazowyň aradan çykandygy baradaky habardan soňra bidüzgünçilikler boldy. Syýasy tussaglaryň derrew boşadylmagyny talap edip başlan türmedäki bidüzgünçilikleri basyp ýatyrmak üçin häkimiýetler ýarag ulanyp, 23 adamy atdy.
21-nji dekabrda Nyýazow aradan çykan badyna, köp adam hukuklary we syýasy guramalar häkimiýetleri ähli wyždan tussaglaryny boşatmaga we türkmen raýatlarynyň tarapgöý derňewleri we bikanun iş kesilmegi baradaky ähli aýyplamalary takyk derňemäge çagyrdy. 24-nji dekabrda Türkmenistanyň Demokratik Raýat Bileleşigi we Garaşsyz Aklawçylar Bileleşigi amnistiýa we ähli syýasy tussaglaryň täzeden dikeldilmegi baradaky kanunlaryň çalt kabul edilmeginiň zerurdygyny habar berdiler.
NBCA teswirçileriniň pikiriçe, boşan preziden wezipesine prezidentlige dalaşgärleriň saýlaw kampaniýasy we Owadandepe habarlary başlansoň, bu çagyryşlar has möhümdi.
“Türkmen jemgyýetiniň dalaşgärleriň saýlaw wadalaryna ynanýandygyny görkezýän görkeziji, diňe “kem-kemden amnistiýa” bolup biler, Stalin ölenden soň SSSR-de geçirilen, yzyndan Hruşew ottopeli gelişi ýaly”- diýip, NBCA-nyň Türkmenistan boýunça hünärmeni Mars Saryýew düşündirýär.
Käbir maglumatlara görä, prezident Nyýazowyň ýolbaşçylyk eden bütin döwründe 140 müňden gowrak adam türmelerden geçipdir. Her ýyl türkmen türmeleri 10 müňe çenli adam bilen dolduryldy; Prezidentiň alyp barýan syýasatlaryny islendik tankydy dönüklik bilen deňeşdirýän kanun bar ýurtda, ýarysyna golaýy syýasy sebäplere görä ýa-da başgaça pikirde aýyplandy.
Nerli NBCA synçylarynyň pikiriçe, Nyýazow aradan çykandan soň köp türkmen raýaty türmäniň gapylarynyň açylmagyna we ýalan aýyplama bildirilenleriň täzeden dikeldilmegine umyt baglap başlady.
Emma şu wagta çenli 11-nji fewralda geçiriljek prezident saýlawlaryna gatnaşjak alty dalaşgäriň hiç biri kampaniýa wadalarynda bu mesela degip geçmedi.
“Men esasy zady eşitmedim - henizem adamlary tutup türmä saljaklarmy? Adamlar amnistiýa sabyrsyzlyk bilen garaşýarlar, türmeler doly"- diýip, prezidentiň wezipesini wagtlaýyn ýerine ýetiriji Gurbanguly Berdimuhammedow bilen saýlawçylaryň ýygnagyna gatnaşandan soň bir teleýaýlym žurnalisti NBCA aýtdy.
Türkmen Helsinki gaznasynyň başlygy Täjigül Begmedowanyň sözlerine görä, häkimiýetler hukuk goraýjy ulgamy we adalaty çalt üýtgedip bilmez. Şol sebäpden, syýasy tussaglar meselesini çözmek üçin iň oňat çözgüdi günäsiniň geçilmegi bolup biler.
“Biz bu tussaglar rejimiň pidasy bolansoň, takmynan 4 müň adamyň günäsiniň geçilmegini isleýäris. Olaryň hemmesine bikanun iş kesildi. Belki, käbirleriniň hökümini azaltmaly ýa-da belki olar düýbünden bigünädir” - diýip, Begmedowa aýdýar.
Emma, Begmedowanyň belleýşi ýaly, wagtlaýyn hökümetde “tejribeli, gödek adamlar, ýakyn wagtda boljak üýtgeşmelerden gorkan howpsuzlyk güýçlerinden peýdalanyp birleşdiler we repressiýa syýasatyny dowam etdirerler.
Mars Saryýew hem şeýle diýýär, garşydaşlaryny boşatmak bilen häkimiýetleriň “öz ölüm kepilnamasyna gol çekjekdigine” ynanýar. Şol sebäpden diňe häkimiýetler üçin “ikinji derejeli” adamlary kem-kemden boşatmak mümkindir.
NBCA
