20-nji maýda Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazow garaşylmadyk ýagdaýda hökümetiniň iň täsirli işgärlerinden birini işinden aýyrdy we 68 million dollar ogurlamakda aýyplady.
Wise-premýer Ýolly Gurbanmyradow Türkmenistanyň ýangyç we energiýa toplumyna gözegçilik etdi we Türkmenbaşynyň ynamdar adamlaryndan biridi.
Gurbanmyradow 8 ýyldan gowrak wagt bäri premýer-ministriň orunbasary bolup işledi we Beýik Hökümdaryň "sag eli" boldy. Şeýle hem, 1992-nji ýyldan bäri Merkezi bankyň başlygy bolup işledi, soňra bolsa Türkmenistanyň Nebit we gaz senagatyny we mineral baýlyklaryny ösdürmek gaznasyna ýolbaşçylyk etdi.
Gurbanmyradow, esasanam uly göwrümde býudjet serişdelerini ogurlamakda günäkärlenýär. Tussag edildi, emlägi konfiskasiýa edildi. Resmiden 20 öý we kwartira, 18 awtoulag, köp sanly kompýuter, ses we wideo enjamy, şeýle hem 4500 goýun we 28 sygyr konfiskasiýa edildi.
Nyýazowyň "söýgüli" işgäriniň duýdansyz işinden aýrylmagy diňe bir içerki işgärleriň däl, eýsem Türkmenistanyň daşyndaky syýasat alymlaryny-da biynjalyk etdi.
Gurbanmyradow tussag edileli bäri, ykbaly baradaky maglumatlar gaty az, gapma-garşy we esasan tassyklap bolmaýan myş-myşlara esaslanýar. Tussag edilenden soň ilkinji hepdede onuň türmede ölendigi aýdylýar. Görnüşi ýaly, ondan soň tussag edilen garyndaşlaryndan biri suddan öňki tussaghanada özüni asdy.
Amalyň görkezişi ýaly, Türkmenistanda bir resmi tussag edilenden soň, garyndaşlary, kärdeşleri, dostlary repressiýa sezewar edilýär. Gurbanmyradowyň garyndaşlarynyň hemmesi sorag edildi, käbirleri tussag edildi. Olaryň hemmesiniň emlägi konfiskasiýa edildi.
Öňki premýer-ministriň ähli garyndaşlary tussag edilen pursatyndan başlap awtomatiki usulda syýahat gara sanawyna girizildi, olara berk gözegçilik edilýär, telefonlary diňlenýär.
Gurbanmyradowyň ykbalyny bilmek mümkin däl. Hatda garyndaşlary-da onuň diridigini ýa-da ýokdugyny bilenoklar, duşuşmak we poçta geçirmek gadagan. Metbugatda we ýerli telewideniýede "ýurtda ikinji adamyň" tussag edilmegi barada maglumat ýok.
Diňe 11-nji iýuna çenli Türkmenistanyň Milli Howpsuzlyk ministri Geldymuhammet Aşyrmuhammedow işinden boşadylan premýer-ministriň daşary ýurt aňtaw gullugy bilen hyzmatdaşlyk edendigini we türkmenleriň nebitini we bahasyny arzan bahadan satmak üçin jenaýat dildüwşügine girendigini öňe sürdi.
Şeýle-de bolsa, bu tassyklama esassyz galýar. Hiç hili aýyplama bildirilmedi we asla maglumat ýok.
Wise-premýeriň orunbasary, Türkmenbaşy oňa ýokary baha berýän kyn daşary syýasat meselelerini çözmäge ukyplydy. Gurbanmyradow, hatda özüni ömürboýy döwlet baştutany etmezden ozal häzirki prezidentiň mirasdüşeri boljakdygy çak edilýärdi.
Häkimiýetde düýbünden berk we durnukly ornaşan ýaly görünýän Türkmenbaşynyň "söýgüli" adamynyň ýok edilmegi, ähli derejeli işgärler üçin aýdyň mysal boldy. Türkmenistanda ýekeje-de adam syýasy karýerasyny çaklap bilmeýär, ertir şol bir ykbalyň başyna gelmejekdigine ynam edip bilmeýär. Özünden başga-da, Türkmenbaşy hiç kime aýratyn ýagdaýy duýmaga rugsat bermeýär.
Iş orunlaryna bellenmeleriň hemmesini prezidentiň özi we başga hiç kim amala aşyrmaýar, we wezipeden başga wezipesi bolan wezipeli adamlary çalşyp başlanda ýa-da her alty aýdan täze işden aýrylanda ýa-da işe goýlanda, özüne näme ýolbaşçylyk edýändigi belli däl.
Alty aýlyk synag möhleti we hökmany sözler bilen bellenilýär: "Biriniň wezipesi kanagatlanarly ýerine ýetirilmedik halatynda başga bir iş bermezden işinden boşadyň". Synag möhleti gutarandan soň hem wezipeli adam türmä iberilmese-de, şeýle söz bilen işden aýrylandan soň hiç kim ony işe almaga het edip bilmez.
Sürgün edilen oppozisiýa Respublikan partiýasy 12-nji iýunda beýanat berip, Türkmenistanyň meselelerini diňe resmileriniň däl-de, diňe prezidentiň işinden aýrylmagy çözüp biljekdigini aýdýar.
"Gurbanmyradowyň millionlarça dollar ogurlan bolmagy ähtimal, emma Nyýazowyň özi milliardlarça pul ogurlady" diýilýär. “Diňe ýumurtga ölçegindäki göwher möhürlerine, köşklerine, hususy uçarlaryna, willalaryna we daşary ýurt bank hasaplaryna serediň. Nyýazow ähli günälerini ministrlerine näçe goýsa-da, hemme zat üçin hut özi günäkär".
IWPR.
