ÝHHG-nyň ýyllyk adam ölçeg borçnamalaryna syn
2005-nji ýylyň 19-30-njy sentýabry aralygynda ÝHHG we DGAHB Warşawada adam ölçegleri boýunça borçnama ýygnagyny geçirýär. Şeýle ýygnakda ilkinji gezek garaşsyz gatnaşyjy hökmünde Türkmenistanda adam hukuklaryna gözegçilik edýän gurama - Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasy resmi taýdan hasaba alyndy we iş mejlislerine we goşmaça çärelere gatnaşdy.
Alty ýyldan soň, Türkmenistanyň Awstriýadaky ilçisi W. A. Kadyrowyň wekilçilik edýän Türkmenistanyň resmi wekiliýetiniň hem iş ýygnaklaryna gatnaşandygy bellärliklidir. Başga sözler bilen aýdylanda, türkmen häkimiýetleriniň resmi wekili we adam hukuklary guramasy THF ara alyp maslahatlaşdy we şol bir stoluň mejlisler otagynda Türkmenistanda adam hukuklary bilen baglanyşykly ýagdaý baradaky pikirlerini gorady.
Iş ýygnaklarynda her bir spikere 5 minutlap gürlemek mümkinçiligi berildi. Çykyşlaryň wagty çäkli bolansoň, isleýänleriň hemmesi konferensiýa gatnaşyjylaryň çykyşlarynyň doly teksti bilen tanşyp bilerdi.
Duşuşykda dürli halkara guramalary tarapyndan gurnalan goşmaça çäreler - ÝHHG-nyň metbugat meseleleri boýunça wekilhanasynyň, DGAHB, Amnesty International, Adam hukuklary boýunça halkara Helsinki federasiýasy, Adam hukuklary boýunça halkara ligasy, Demokratiýa we raýat jemgyýeti koalisiýasy, Erkinlik öýi, Soros gaznasy we beýlekiler. Oppozisiýa wekilleri bilen birlikde myhmanlar hem goşmaça çärelere gatnaşyp bilerler.
THF başlygynyň çykyşlarynyň doly beýanyny size ýetirýäris.
2005-nji ýylyň 20-nji sentýabry. Goşmaça ýygnak: Post-Sowet döwletlerinde birleşmek azatlygy we parahatçylykly ýygnanyşmak hukugy.
Jenap Moderator, sag boluň
Türkmenistanyň halkara adam hukuklary kanunlary, şol sanda birleşmek azatlygyny kepillendirmek baradaky borçnamalaryna (МПГПП, madda 22.1) garamazdan, türkmen häkimiýetleri garaşsyz jemgyýetçilik aktiwistlerini mümkinçiliklerinden doly mahrum edip işlerine aç-açan gatnaşýarlar, raýat jemgyýeti aktiwistleriniň işini çäklendirýär. Raýat jemgyýetiniň aktiwistleri köplenç sorag edilmäge çagyrylýar we häkimiýetler tarapyndan her dürli hüjümlere we ýanamalara sezewar edilýär. Esassyz tussag etmek ýa-da azatlykdan mahrum etmek ýaly ýagdaýlar boldy. Häkimiýetleriň yzygiderli basyşy birnäçe jemgyýetçilik işgärini 2003-2004-nji ýyllarda ýurtdan çykmaga mejbur etdi.
Pikir azatlygy düýpli yzarlananda, ýurt daşarky dünýäden üzňeleşende, raýat durmuşynyň ähli ugurlary diýen ýaly gözegçilik astynda saklanýar, bu şertlerde Türkmenistanda raýat jemgyýetiniň döremegi we ösmegi meselesi has agyrlaşýar. Häkimiýetler bu obýektiw işe ähli ýollar bilen päsgelçilik döredýärler. Garaşsyz pikirlenmegiň, garaşsyzlygyň sähelçe ýüze çykmagy, türmä, kynçylyklara çenli karar bermekde köpdür. Şu wagta çenli Türkmenistanda hakyky ýygnak we birleşmek azatlygy barada gürleşip bolmaz. Ýokardan berlen meýilnamalar bar, şoňa laýyklykda her guramada belli bir ýubileý senesine bagyşlanan ýygnaklar wagtal-wagtal geçirilýär. Her ýyl Garaşsyzlyk gününi bellemeli, parad we işçileriň demonstrasiýasy bolup, her guramanyň we bilim edarasynyň adamlary zor bilen çykarylýar.
Häkimiýetleriň şu ýazda ABŞ-nyň Aşgabatdaky ilçihanasy tarapyndan başlanan "Raýat jemgyýeti we halkara maksatnamalaryň roly" konferensiýasynyň Aşgabatda geçirilmegine rugsat bermek baradaky kararyny goldaýarys. Şeýle-de bolsa, konferensiýanyň işine ilkinji nobatda hökümete dahylsyz guramalaryň we jemgyýetleriň wekilleri däl, ministrlikleriň, bölümleriň we beýleki döwlet edaralarynyň işgärleri gatnaşdy.
Birleşmek azatlygy barada: Türkmenistanda hökümete tarapdar birnäçe jemgyýetçilik guramasy bar, olar diňe häkimiýetlere wepalylygy sebäpli bar. Jemgyýetçilik guramalaryň ady bilen, prezidentiň ýolbaşçylygyndaky Galkynyş hereketine girýän az sanly döwlet jemgyýetçilik birleşigi bolan ýurt barada näme aýdyp bolar? Bu birleşikler, ýurtda işjeň raýat jemgyýetiniň bardygyny öňe sürýän bellikler hökmünde häkimiýetler tarapyndan ulanylýar. Demokratiýa we adam hukuklary üçin ýeke-täk milli institutyň diňe bir ady bar, ýöne aslynda onuň ses bermek hukugy ýok.
Şu wagta çenli Türkmenistanda ýeke-täk hökümete degişli bolmadyk adam hukuklary guramasy ýok, adam hukuklary boýunça okuwlar üçin garaşsyz merkezler ýok, adam hukuklaryny goraýan we öňe sürýän jemgyýetçilik guramalary ýok, raýatlaryň ýüz tutup biljek ýerli toparlary ýok hukuklaryny goramak zerurlygy ýüze çykan halatynda.
BMG Baş Assambleýasynyň mejlisinde Türkmenistanda adam hukuklarynyň ýagdaýy baradaky bu kararda 2003-nji ýylyň noýabr aýynda girizilen hasaba alynmadyk jemgyýetçilik guramalarynyň işi üçin jenaýat jogapkärçiligini ýatyrmak baradaky karara gol çekdi. Beýleki ähli kanunçylyk çäklendirmeleri saklandy garaşsyz raýat guramalarynyň açyk işini mümkin däl edýän güýç. Täze kanun çap edilenden iki hepde soň, Daşoguz şäher kazyýeti hökümete degişli bolmadyk gurama Daşoguz ekologiýa klubyny ýapmagy buýurdy. 2004-nji ýylyň aprelinde Adalat ministrligi / Adalat / "Katena" daşky gurşaw guramasyny gaýtadan hasaba almakdan ýüz öwürdi - netijede ýapylmaga mejbur boldy.
Biziň pikirimizçe, ýurtda jemgyýetçilik guramalarynyň barlygynyň çylşyrymlylygy, türkmen häkimiýetleriniň jemgyýetçilik birleşigi düşünjesini halkyň duşmany düşünjesi bilen kesgitlemegi bilen baglanyşykly. Mysal üçin, prezident köpçüligiň öňünde eden çykyşynda raýat aktiwistlerini we dissidentleri mynasyp elementler bilen deňeşdirdi. Soňky döwürde häkimiýetler hökümete dahylsyz guramalary döwlet gurluşlaryna goşmaga synanyşýarlar; garaşsyz raýat guramalarynyň maliýeleşdirilmegine gözegçiligini güýçlendirdiler; hasaba alynmagyna barha artýan garşylygy görkezýärler. Kadadan çykma, halkara grantlary boýunça / BMG we ÝHHG maksatnamalarynyň çäginde işleýän / KATENA / jemgyýetçilik guramalary-da däl.
Häkimiýetler adam hukuklary baradaky halkara kanunlar boýunça Türkmenistanyň borçlaryny bozup, raýat jemgyýeti aktiwistleriniň BMG ýa-da ÝHHG ýaly Türkmenistana gelýän daşary ýurt hökümetleriniň we hökümetara guramalarynyň wekilleri bilen duşuşmagyna birnäçe gezek päsgel berdiler. Aktiwistler çynlakaý kynçylyklardan gorkdular we daşary ýurt delegasiýalarynyň tutuş sapary wagtynda aktiwistleriň telefonlary öçürildi.
Türkmen häkimiýetleri guramamyzyň (THF) adam hukuklary çärelerini dowam etdirmeginiň öňüni almaga synanyşýarlar. Hususan-da, bu ýygnaga gatnaşmak. Bu hereketleriň käbiri, hökümetiň adam hukuklarynyň bozulmagy baradaky maglumatlaryň de-fakto ýapyk döwletiň serhedine baryp, halkara jemgyýetçiliginiň üns merkezine düşmeginiň öňüni almak syýasatynyň bir bölegidigine ynanýarys. Häkimiýetler başga bir jemgyýetçilik guramasynyň, Türkmen Adam Hukuklary Inisiatiwasynyň (TI) sesini dymdyrmak üçin synanyşmagyny dowam etdirýärler. Jemgyýetçilik guramalaryň bu yzarlanmagy häkimiýetleriň raýat jemgyýetiniň aktiwistlerini we olaryň garyndaşlaryny gorkuzmak boýunça yzygiderli alyp barýan syýasatynyň we has giňişleýin pikirleri basyp ýatyrmak syýasatynyň diňe bir beýanydyr.
Türkmen häkimiýetlerini, Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň Türkmenistanyň çäginde hasaba alynmagyna we Türkmenistanyň ilatynyň raýat aňyny ýokarlandyrmak maksady bilen adam hukuklary boýunça erkin iş alyp barmagyna rugsat bermäge çagyrýarys. Türkmenistan, Özbegistan bilen birlikde Halkara Helsinki Adam Hukuklary Federasiýasynyň ýerli wekiliniň resmi hasaba alynmadyk ýeke-täk ýurtlarydyr.
Üns bereniňiz üçin sag boluň.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
