Iş kesilen tussagyň haty THF-e gowşuryldy. 2002-nji ýyldaky repressiýalaryň tolkunynda öňki harby adam A. iň ýokary howpsuzlyk koloniýasynda azatlykdan mahrum edildi, beýleki tussaglar bilen bilelikde Ýaşlykda suddan öňki tussaghanany gördü, indi bolsa türmede hökümini ýerine ýetirýär*.
“Ezizlerim! Bu hatda, duşuşykda aýtmaga ýetişmediklerimi aýtmak isleýärin. Bu ýerde 10 gün karantin gutarandan soň, başga bir türmede ähli gowy geýimlerim menden alyndy we kazarma iberildim. Kyn. Mysal üçin, geçen hepde ýene-de ýarym gün türme meýdançasynda oturdyk. Hiç kim biziň adamlar däl-de, bir mal ýaly diýip asla gyzyklanmaýar. Bize bolan garaýyş üýtgemedi we üýtgemez, esasanam şu ýerde.
Juma güni meni beýle uzak saklamadylar, şol gün adamkärçiligi erbet bolmadyk bir KÝNK (koloniýanyň ýolbaşçysynyň nobatçy kömekçisi) Arslan bardy: howa gaty yssydy, temperaturanyň 39 dereje ýokarlandygyny aýdýarlar. Ol henizem bize birneme adamkärçilikli garaýar.
Ertir, ýene-de öňki ýekşenbe günleri ýaly dynç güni başlar: barlag, kelläňizi ýitirýänçäňiz türme meýdançasynda oturmak, kelläňizi we beýleki zatlaryňyzy syrmak. Iň erbet zadyň nämedigini bilýärsiňizmi - netijede bize diňe bir azatlykdan mahrum etmek däl, eýsem saglygymyzy ýitirmek hem höküm edildi. Şunça wagtlap oturmak, aýaklarda we dyz bogunlarynda gan akmagyna gaty erbet täsir edýär, soň bolsa zordan aýak üstünde durup bilýärsiňiz. Ýöne bogunlary agyrýan ýa-da rewmatizm bolanlar näme etmeli?! Olar hakda kim alada edýär ?! Maşgalasyndan we dostlaryndan başga hiç kim.
Indi bizi türme meýdançasynda saklamagyň ýekeje sebäbi bar - hemişelik barlaglar. Has köp zada akyl ýeterlik däl. Olaryň özleri haýsydyr bir barlagdan gorkýarlar we ähli gorkularyny bize geçirýärler, birden bir zat ýalňyş bolaýsa, muny sizden çykararys diýýärler. Şikaýat ederis öýdüp gorkýarlar. Bu ýerdäki hemme zat ýeterlik derejede gorky we fiziki jeza howplaryna esaslanýar.
Ýňne hiç hili hakyky komissiýa ýok; pogolylaryň özara jogapkärçiligi bar; muny düzediş ulgamynyň we içki organlaryň içinde raýdaşlyk diýip atlandyrýarlar. Umuman aýdanyňda, bular hakyky jenaýatçylar - talaňçylar, garakçylar, kezzaplar, eşikli zorlaýjylar. Olar üçin kanun ýazylmady, olaryň üstünden hiç kim arz edip bilmez. Ýöne nirä gitmeli, ýene olaryň ýanyna? Adamlar bu ýyl bagtly bolarlar diýen umyt bilen çydamaly bolýarlar. Şeýdip, her gün dowam edýär.
Indi ýerli administrasiýa ýapyşyp biljek ähli zatlaryna ýapyşmagy düzgünleşdirdi, hatda ähli hereketlere: "Näme üçin beýle gytak bakýarsyň?" Soň bolsa fiziki zorluk. Bularyň hemmesine garşy näme edip bilersiňiz? Paketlerden we posylkalardan halaýan zatlarynyň hemmesini gödeklik bilen alsalar we getirilen her bir zat üçin pul talap etseler näme edip bolar? Size bolsa duşuşykdan ozal, olar biziň hakda nähili alada edýändikleri, biziň nähili erbetdigimiz we sizi hemme zatda aldadýandyklary hakda ertekiler aýdýarlar. Şol bir wagtyň özünde, duşuşyk otaglar üçin (esasy amatlyklary bolmadyk) pul alýarlar we ýakynlarymyz biz bilen ýeke bolmak isleýänligi sebäpli, biziň bilen duşuşmak üçin pul tölejekdiklerini bilýärler we pul talap edýärler. Soň bolsa olar biziň hem 3 gat derimizi soýýarlar. Üstesine-de, ähli zadyň üstüne ýorganlarymyza we düşeklerimize ýapyşyp başladylar. Biz üşeýäris, ýöne olar ýapyşýarlar. Biz hemme zady gizlemeli bolýarys. Şeýlelik bilen, “şmona” (gözleg) howpy astyndadyr, gözleýärler we tapýarlar.
Baş prokuratura bir ýa-da iki arza däl-de, ýüzlerçe ýüz tutan halatynda gowulaşmak üçin üýtgeşmelere ýetmek mümkin bolardy. Bu mümkin däl. Bu ýerde batgadan has erbet. Batgalykda, hatda daşdan ýasalan dänelerem azajyk hem bolsa ýöne olar bölünýärler, ýöne bu ýerde şeýle bikanunçylyk bar, şeýle bir hilegärlik, hemme zady aňlatjak ýa-da suratlandyrjak söz ýok. “Gulag Arhipelagynda” Solženitsyn şol günlerde bolup geçýän zatlary görkezip bilmedi, ýöne indi bu ýerdäki zatlaryň hemmesi ýoýuldy we berkleşdi welin, hiç zat bilen deňeşdirip bolmaýar.
Adamyň daşky görnüşini saklamak, adaty adam bolmak gaty kyn. Köp, öň adaty adamlaryň köpüsi bozulýar. Olaryň ýakynlary-da çydap bilmeýärler. Şonuň üçin hem özüň boýun almak, kasam etmek - diňe amnistiýa üçin. ”
* Bu hat 2006-njy ýylyň 27-nji awgustynda iberildi; howpsuzlyk sebäpli koloniýanyň ady we ýerleşýän ýeri hatyň tekstinden aýryldy.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
