Türkmenistanda Türkmenistanyň Belgiýa Patyşalygyndaky adatdan daşary we doly ygtyýarly ilçisi Nyýazklyç Nurglyjew tussag edildi. 29-njy noýabrda Türkmenbaşy buýrugy bilen ony ilçi wezipesinden boşatdy, şol bir wagtyň özünde diplomatik derejesinden we ähli döwlet baýraklaryndan "işindäki çynlakaý kemçilikler" sebäpli mahrum etdi. Şol bir wagtyň özünde, ilçiniň Türkmenistanda dowam edýän syýasy repressiýalaryň pidasy bolandygyna şübhelenýänler az.
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň çeşmesiniň “Doýçe Welle” habar bermegine görä, Nyýazklyç Nurglyjew bir hepdeden gowrak ozal öz wezipesini terk edip, “Günbatarda galmak kararyna geldi”.
Şeýle-de bolsa, NG türkmen diplomatynyň gyssagly ýagdaýda Aşgabatdaky "hala" çagyrylandygyny habar berdi. Häzirki wagtda Türkmenistanyň paýtagtynda öý tussaglygynda. Oňa garşy jenaýat işi gozgaldy we derňew işleri alnyp barylýar.
Hakykat, şu ýylyň 18-nji noýabrynda BMG Baş Assambleýasy "Türkmenistanda adam hukuklarynyň ýagdaýy" barada karary kabul etdi. Onda "Türkmenistanda dowam edýän adam hukuklarynyň çynlakaý bozulmagy barada alada bildirilýär". Baş Assambleýanyň ýygnagyna Türkmenistanyň Daşary işler ministri Raşid Meredow we Türkmenistanyň BMG-däki hemişelik wekili Aksoltan Ataýewa gatnaşdy, olar kararyň kabul edilmegine päsgel berip bilmedi. Bu zarbanyň öňüni almak üçin türkmen diplomatlary Nurglyjowyň käbir ädimleri ätmegi we bu meseläni Nýu-Ýorkda ara alyp maslahatlaşmazlygy baradaky passiw ýagdaýy barada Nyýazowa habar berdiler. NG-iň habar bermegine görä, şondan soň Nurglyjow gyssagly ýagdaýda Aşgabat şäherine çagyryldy.
BMG-nyň rezolýusiýasy islendik oppozisiýa işini basyp ýatyrmak esasynda dolandyryjy rejimiň syýasatynyň ýol berilmejekdigini aýratyn nygtaýar. Mundan başga-da, dünýä jemgyýetçiligi respublikada Maýak radiosynyň rus dilinde ýaýlyma berilmeginiň bes edilmeginden we Türkmenistanda etniki ruslara, özbeklere we beýleki azlyklara garşy alnyp barylýan diskriminasiýa barada alada edýär.
Şeýle-de bolsa, Türkmenistanda adam hukuklarynyň betbagtçylykly ýagdaýy öňden bäri bilinýär. Diňe soňky iki ýylda Türkmenistanda adam hukuklary bilen baglanyşykly ýagdaý ÝHHG, Ýewropa Bileleşigi we beýleki halkara guramalary tarapyndan üç gezek ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle-de bolsa, Prezident Nyýazow bu kararlaryň hemmesiniň maslahat beriji bolandygyny tiz bildi.
"Jenap Nurglyjewiň ýalňyşlygy, Ýewrosoýuzuň Türkmenistan barada karar taslamasyny BMG Baş Assambleýasyna hödürlemek baradaky inisiatiwasyny togtadyp bilmezliginden ybarat"-diýip, Türkmen demokratik oppozisiýasynyň liderlerinden Hudaýberdi Orazow NG-e düşündirdi. "Ýönekeý zat: ýurtdaky ýagdaý katastrofiki däl-de, eýsem Nyýazow rejimi döwründe adamlar üçin durmuşyň nähili gowydygyna ýewropalylary ynandyryp bilmedik ilçi."
Düzgün bolşy ýaly, Türkmenbaşy dünýä jemgyýetçiliginiň aladalaryna jogap edip, ýurtdaky repressiýalary güýçlendirýär. Diňe şu ýyl ýurduň baş müftüsi Nasrullah 2002-nji ýylda janyna kast etmek synanyşygynda aýyplanyp tussag edildi we 15 ýyl azatlykdan mahrum edildi. Aslynda, müfti, Nyýazowyň Ruhnamanyň sözleri bilen metjitleri boýamagyň mümkin däldigini aýtdy. Bütindünýä jemgyýeti türkmenbaşyny söz azatlygyny üpjün etmäge çagyrýar - jogap hökmünde keselhananyň reanimasiýa bölüminden türkmen ýazyjysy we jurnalisti, 78 ýaşly front esgeri Rahym Esenowy "Azatlyk" radiosyna interwýu bermäge het edenligi üçin KNB-iň kameranyň içine atylýar. Beýleki gün Daşoguz sebitiniň başlygy Işanguly Gulmyradow wezipesinden aýryldy we "işinde düýpli kemçilikler bar" sözleri bilen jogapkärçilige çekildi. Geçen anna güni "Bitarap Türkmenistan" gazetiniň redaksiýasynyň 27 işgäri işinden boşadyldy. Bular diňe birnäçe mysal.
BMG rezolýusiýasy 65 ýurt tarapyndan goldanyldy, 49-sy garşy ses berdi, 56-sy saklandy. Rus wekiliýeti hem bu karary kabul etmekden saklandy. Hudaýberdi Orazowyň pikiriçe, Moskwa daşary ýurtlarda rus raýatlarynyň we ruslaryň bähbitlerini goramagyň ileri tutulýandygyny yglan etmek bilen, hakykatdanam ýakyn senagat we maliýe toparlarynyň bähbitlerinden gelýär. Türkmen oppozisiýasynyň liderleriniň biri NG-e: "Indi, Türkmenistanda bolup geçýän wakalardan bir bölegi Baltika ýurtlarynda bolup geçen bolsa, Russiýa muňa gaharlanyp biler -sebäbi bu ýerde bilelikdäki kriminal işleri ýok" -diýdi.
Wiktoriýa Panfilowa.
Nezawisimaýa Gazeta.
