Türkmenistanda internet ulanýan, daşary ýurda syýahat eden ýa-da şübhe döredip biljek hereket eden her bir adam, Howpsuzlyk ministrliginiň gözegçiliginde bolýar.
Internete giriş kem-kemden azaldy we ulanylyşy hemişe gözegçilik astynda.
Aýratynam Aragatnaşyk ministrligi Türkmenistanda işleýän bäş sany hususy internet üpjünçisiniň ygtyýarnamalaryny ýatyryp, ähli ulgam hyzmatlaryny zor bilen döwlete geçirenden soň, internet senzurasy güýçlendi. Ondan soň ähli internet klublary we kafeleri kem-kemden ýapyldy.
Aýry-aýry ulanyjylaryň az sanlysyny hasaba almasaň, beýlekiler halkara guramalary tarapyndan goldanýan 5 çeşme merkeziniň hyzmatlaryndan peýdalanýarlar. Emma hatda işgärleri, işlerini ýitirmekden gorkup, ulanyjylara Türkmenistanda gadagan hasaplanylýan bahana bilen käbir saýtlara girmäge rugsat bermeýärler.
Adynyň efirde tutulmagyny islemedik Aragatnaşyk ministrliginiň işgärleriniň biriniň aýtmagyna görä, bu ädimleriň hemmesi häkimiýetleriň ilatyň dolandyryjy rejim üçin amatsyz maglumatlary almazlygy üçin bir hili maglumat soruşuny döretmek üçin çäreleri görýär. Onuň sözlerine görä, ýakynda Türkmenistanyň Aragatnaşyk ministrligi Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň teklibi bilen täze bölüm açdy, bu ýerde ýörite taýýarlanan işçiler internet sahypalarynyň mazmunyna gözegçilik edýärler we halka haýsy saýtlary ulanmagyna rugsat berilýändigini, haýsysynyň däldigini saýlanýandygyny kesgitleýärler.
Yzygiderli ösýän gadagan edilen saýtlaryň sanawynda daşary ýurtlardaky türkmen oppozisiýasynyň web sahypalary we Russiýanyň maglumat saýtlary tarapyndan neşir edilen Türkmenistan hakda maglumatlar bar.
Türk kompaniýalarynyň biriniň terjimeçisiniň aýdyşy ýaly, kompaniýasy işgärlere internedi ulanmaga mümkinçilik berýär. Golaýda Ýewropanyň öňdebaryjy uniwersitetleriniň birinde magistr derejesini almak üçin ýüz tutmak kararyna geldi. Bu uniwersitetiň web sahypasyny açjak bolup, ekranda: "Giriş gadagan" diýen ýazgy bilen gabat gelende haýran galdy.
Gözegçiligiň beýleki usullary hem diňlenýär. Jurnalistler, makalalary üçin zerur maglumatlary almak üçin telefondan peýdalananda, köplenç baglanyşyk kesilýändigini aýdýarlar.
Ýöne diňe bir habar beriş serişdeleriniň we raýat jemgyýetiniň wekilleri şübhelenmeýär. Rejime hyzmat edýänlere hem indi ynam ýok ýaly.
Ministrleriň, şäher häkimleriniň we beýleki işgärleriň telefonlary yzygiderli diňlenýär.
Diňlemek hökümet syýasatynyň bir bölegi bolup görünýär. Ministrler Kabinetiniň mejlislerinde Saparmyrat Nyýazow köplenç gol astyndakylaryň kemsidilmegine sezewar bolan telefon gepleşikleriniň mazmunyny gaýtalaýar. Milli telewideniýede ýaýlyma berilýän şeýle ýygnaklarda kime jaň edendigini, näme üçin we näme diýendigini, söhbetdeşligiň jikme-jikliklerini bermegi halaýar.
Diňe güýçli ýaly görünýän sebitleriň häkimleri hem seresap bolmaly. Ýörite hyzmatlar işgärleri işe alýar ýa-da halkyny administrasiýada işlemegi meýilleşdirýär. Her ädim, sebit başlygynyň her sözi ýazylýar we barlanýar.
Sebitleriň biriniň öňki häkimi, wezipesinden nädip boşadylandygyna begenýändigini aýtdy. Özüne yzygiderli gözegçilik edilýändigini we hemişe özüni, kim bilen, näme hakda gürleşýändigini we kim bilen duşuşýandygyny gözegçilik astynda saklady.
Ýokary wezipeli işgärleriň ýygy-ýygydan tussag edilmegine seretseň, onuň munuň üçin ähli sebäpleri bardy.
Uruş we Parahatçylyk instituty.
