18-nji aprelde türkmen ýazyjysy we jurnalist Rahym Esenow PEN Amerikan merkeziniň - 2006 PEN / Barbara Goldsmith ýazmak azatlygy baýragynyň eýesi boldy.
Rahym Esenow 80 ýaşynda, öň hatarda esger, ýaşuly nesliň iň meşhur türkmen ýazyjylaryndan biri, Sowet türkmen edebiýatynyň nusgawy, "Çölüň daň arwahlary", "Sary Dominionyň kölegeleri", "Omedok edilen legion"-kitaplaryň, "Türkmenistanda anti-sowet ýerasty taryhy” barlag-gözleg işiniň awtory, "Literaturnaya Rossiýa" gazetiniň redaksiýasynyň agzasy. Esenow, syýasy sebäplere görä, "Täçli gezelenç" taryhy romanyny watanynda neşir edip bilmedi. 2004-nji ýylda bu kitap Moskwada rus dilinde neşir edildi, şondan soň Esenow tussag edildi. Saparmyrat Nyýazowyň rejimi tarapyndan, şol sanda "Azatlyk" radiosy bilen hyzmatdaşlygy üçin yzarlanýar.
Esenow, bir oturgyçda wepaly ýaly görünýän raýatyň nädip dissidente öwrülendiginiň aýdyň mysalydyr. Prezident Nyýazowyň oňa bolan ýigrenji günsaýyn artýardy. Hat-da tussag edilmek derejesine ýetdi we iň ýakymly bolmadyk ýagdaýlarda. Ýerli KGB işgärleri Esenowy 2004-nji ýylda göni reanimasiýadan aldylar. Ol keselhanada insultdan soň damar damjasyny alýarka keselhanadan gelip aldylar we Aşgabatdaky merkezi KGB türmesine äkitdiler.
Bu ýagdaýlar, Esenow 16-njy asyryň türkmen şahyry, filosofy we serkerdesi Baýram Han hakynda kitap ýazandan soň, 90-njy ýyllarda başlandy. Baýram Han Türkmenistanyň garaşsyzlygy ugrundaky göreşiň nyşanyna öwrüldi. Prezidentiň “doganlygy” kitabyň neşir edilmegine päsgelçilik berdi. Şahsyýetde Nyýazow käbir taryhy nädogrylyklary gördi. Mysal üçin, türkmen ýolbaşçylary Baýram hanyň şaýydygyny düýbünden halamaýardy. Esenowa ony sünni etmeli diýdiler, ýogsam kitap bolmazdy. Esenow taryhy üýtgetmäge het edip bilmedi. Kitap 1997-nji ýylda gadagan edildi.
Esenow kitaby Moskwada neşir etdi we çap edilen eseri Türkmenistana geçirmäge synanyşdy. Howpsuzlyk gullugy ýazyjy bilen gyzyklandy. Ol "sosial, etnik we dini ýigrenji" ýaýratmakda aýyplandy. Derňew başlandy we şu güne çenli dowam edýär. Ýazyjynyň öýüne gitmegine rugsat berildi, pasporty konfiskasiýa edildi we ýurtdan gitmezligi barada ýazmaça dil haty alyndy.
Şeýleräk ýagdaý boldy, "Täçli gezelenç" romany PEN klub baýragyny aldy. Amerikan PEN klubynyň agzalary Nýu-Ýorkda ýeňiji bolanlary görmek we baýragy hut özüne gowşurmak islediler. Türkmenbaşynyň özi ýok diýip bilmedi. Esenowa pasporty berildi. Ine, ol Nýu-Ýorkda.
Ol segsen ýaşynda. Onuň sesini eşiden bolsaňyz! Ýigrimi ýaşlynyň sesi ýaly. Aşgabatda şeýle eşidildi. Şeýdip, Nýu-Ýorkdan eşidildi. Ýagny, täze türkmen ertekisi!
Aleksandr Narodetskiý.
Azatlyk radiosy.
