Türkmenistanda 2017-nji ýylda wezipesi döredilen adam hukuklary boýunça komissar Ýazdursun Gurbannazarowa ilkinji gezek ýyllyk hasabat taýýarlady. Resminama 21-nji iýunda “InfoAbad” tarapyndan neşir edildi.
Hasabat 2017-nji ýylda adam hukuklaryna we azatlyklaryna bagyşlanýar. Ýylyň dowamynda Ombudsmene 254 ýazmaça şikaýat berildi. Olaryň altysy çäklendirmeleriň möhletinden geçdi, ýedisi näbelli we 26-sy gaýtadan berildi. Bu haýyşlar göz öňünde tutulman galdyryldy. Gurbannazarowa 141 şikaýat bilen baglanyşykly döwlet edaralaryna sorag iberdi we jogap aldy. Jemi 254 haýyşdan 25-si ahyrsoňy kanagatlandyryldy. Mundan başga-da, Ombudsmen ýylyň dowamynda dürli sebitlerde ilat bilen şahsy duşuşyklar geçirdi.
Islegleriň köpüsinde zähmet hukuklarynyň bozulmagy, ýaşaýyş jaý meselesi we kazyýetiň kararlary bilen ylalaşmazlyk boldy. Ombudsmen hukuk goraýjy edaralaryň işgärleriniň hereketleri we maşgala gatnaşyklary baradaky soraglary aldy. Dokuz haýyş, harby gulluga, bäş sany sosial kömek. Bir adam, bilim, saglygy goraýyş we işewürlik ugurlaryndaky hukuklaryň bozulmagyndan zeýrendi. Käbir şikaýatlar belli bir sebite degişli bolmadyk meselelere degişlidir - mysal üçin, bir raýat ölen ene-atasy tarapyndan galan pullary almak isledi, bir aýal adamsynyň ölüminiň sebäbini kesgitlemekde kömek sorady. Başga bir adam, elektrik togunyň ýokarlanmagynyň öý enjamlarynyň bozulmagyna sebäp bolandygyny we ýaşaýyş jaý we tehniki hyzmatyň jogapkärçiligini öz üstüne almak islemeýändigini aýtdy. Hasabatda dilden we ýazmaça ýüz tutanlaryň 253-siniň milleti boýunça türkmenler, 26-sy ruslar, dördüsi azerbaýjanlylar, üçüsi ermeniler, üçüsi özbekler, ikisi lezgiler, biri ukrainler we biri kürtler diýilýär. Arza berenleriň 120-si erkekler, 169-sy aýallar. Erkekler köplenç zähmet hukuklarynyň bozulmagy, aýallar bolsa garyndaşlaryna dürli jogapkärçiligiň bikanun girizilmegi bilen baglanyşykly ýüz tutýarlar.
Resminamada Türkmenistanyň “raýatlaryň hukuklaryny we azatlyklaryny üpjün etmäge gönükdirilen ähli halkara kadalary doly goldaýandygy” aýdylýar. Hasabatyň awtory, adam hukuklaryny berjaý etmegiň "müň ýyllyk durmuş ýolunda gazanan ata-babalarymyzyň adamkärçilikli däp-dessurlaryndan we köklerinden gelip çykandygyny" nygtaýar. Gurbannazarowa, "Türkmenistanyň Hormatly Prezidentiniň döwlet syýasaty" ähli adam hukuklaryny we azatlyklaryny berjaý etmäge gönükdirilendigini nygtaýar.
Hasabata görä, Türkmenistan işlemek, saglygy goraýyş, ýeterlik ýaşaýyş derejesi we bilim hukuklaryna uly üns berýär. Şeýle hem, Gurbannazarowanyň pikiriçe, ýurtda pikir azatlygy we söz azatlygy kepillendirilýär. Ombudsmen 1999-njy ýyldan bäri ýurtda ölüm jezasynyň ulanylmagyna moratoriýanyň girizilendigine aýratyn ünsi çekýär.
Hasabatda halkara adam hukuklary guramalary tarapyndan iň işjeň ara alnyp maslahatlaşylýan meseleler agzalmaýar. Hususan-da, 1990-njy ýyllaryň ahyrynda we 2000-nji ýyllaryň başynda adam hukuklaryny goraýjy guramalaryň raýdaşlygyny uzak möhletli türme tussaglygyna höküm edilen raýatlar baradaky maglumatlary aýan etmek isleýän “Olary diri görkeziň” halkara maksatnamasyna üns bermedi. BMG, şol wagtky prezident Saparmyrat Nyýazowyň janyna kast etmek synanyşygynda aýyplanyp, 2002-nji ýylda ömürlik türme tussaglygyna höküm edilen öňki Daşary işler ministri Boris Şyhmyradowyň ykbaly barada alada edýär. 2017-nji ýylda hasaba alnan raýatlaryň zor bilen ýitirim bolmagynyň täze tolkunynyň mowzugy hem gozgalmaýar. Mejbury pagta ýygnamak meselesi hem agzalmaýar. Gynamalar we yzarlamalar meselesine diňe gysgaça seredilýär - munuň "hukuk goraýjy edaralaryň işgärleri tarapyndan bikanun hereketler" sözleriniň manysydygyny çaklamak mümkin.
"Fergana" halkara maglumat gullugy http://www.fergananews.com/news/30671
