Garaşsyz çeşmelere görä, Aşgabat şäheriniň etegindäki Köşiniň ýaşaýjylary sebitindäki hususy jaýlaryň ýykylmagyna nagilelik bildirýärler. 24-nji iýunda Köşiniň on köçesinde (100 töweregi ýaşaýyş jaýy) ýerleşýän jaýlaryň ýaşaýjylaryna bikanun möhürler we gollar bilen häkimiýetlerden resmi habarnamalar berildi. Ýaşaýjylaryň takmynan çaklamalaryna görä, olarda takmynan 900 raýat ýaşaýar. Şeýle hem, hersinde 12-15 öý bolan 30 köçede ýerleşýän ýaşaýyş jaýlaryny ýykmak meýilleşdirilýär.
Maşgalalary göçürmek we jaýlary ýykmak barada habarnamalary alan aýallaryň Russiýanyň Türkmenistandaky ilçihanasyna ýüz tutmaga synanyşandyklary barada habar bar. Häkimiýetler bu aýallary polisiýa bölümine eltdiler we mundan beýläk bu adamlaryň öz garaýyşlaryny köpçülige aýan etmejekdikleri barada dil haty aldylar.
25-nji iýunda irden, onlarça aýaldan ybarat bir topar adam BMG-nyň ofisine ýüz tutmak kararyna geldi. Garawullar binanyň içine girmäge rugsat bermediler, ýöne aýallaryň biri wekilhananyň işgärleri bilen duşuşmagy başardy. 3-4 sagatdan soň aýal binadan çykdy we duşenbe güni özüne jogap beriljekdigini aýtdy.
2-nji iýulda 70 töweregi aýal Köşiniň esasy köçesine ýygnandy. Şolaryň arasynda jaýy ýykmak barada entek resmi resminamalar berilmedik, ýöne jaýy ýykylmagy meýilleşdirilýänler hem bar. Ýerli häkimiýetleriň wekilleri ilki aýallary öýlerine gitmäge yrdylar. Olaryň ýeke-täk argumenti, bu maşgalalara entek resmi habar berilmedigi. Soňra özüni Rejep ýa-da Rejepow diýip tanadan Aşgabat häkimliginiň bir wekili halka ýüzlendi. (Ähtimal, Aşgabat şäheriniň häkimi Amangeldi Rejepow hakynda aýdylýar).
Şaýatlaryň sözlerine görä, 2-nji iýulda adamlaryň ýygnanmagy öz-özünden bolupdy, ýöne häkimiýetler köp ulag, polisiýa we ýörite işgärler bilen esasy köçäni gabadylar. Polisiýadan haýbat atylanda, howsala düşen aýallaryň iň kiçi topary dürli tarapa dargap başlady, käbirleri birek-biregi ezip ýere gaçdy, aýallaryň biri tikenek simden geçmäge synanyşdy, ýykyldy we elleri ganaýança ýaralandylar. Garry aýallar polisiýanyň haýbatlaryna nägilelik bildirdiler we talaplaryny talap edip, olary berk ýazgardylar.
Şu günler Köşiniň ähli ýaşaýjylary her gün köçelere çykýarlar, toparlara ýygnanýarlar we habar paýlaşýarlar. Olarda başga maglumat çeşmesi ýok. Sebit häkimiýetleriniň wekilleri hemişe bolşy ýaly dymýarlar ýa-da Aşgabat şäher häkimligine gönükdürýärler.
Adatça, türkmen häkimiýetleri tarapyndan hususy jaýlary ýykylanlara deň jaý ýa-da kompensasiýa berilmeýär. Käwagt, seýrek ýagdaýlarda ownuk kompensasiýa tölenýär. Käbir maşgalalara Aşgabat şäheriniň demirgazygynda, Çoganlynyň adamsyz ýerinde ýer teklip edilýär. Mundan başga-da, Çoganlydaky ýerler diňe Köşi sebitiniň ýerli ilatyna berilýär. On ýa-da on bäş ýyl ozal ýurduň beýleki gatlaklaryndan gelenler we birnäçe ýyl bäri jaý guranlar Köşide ýaşaýarlar, häkimiýetler olary maşgalanyň ozal göçüp gelen ýerine gaýdyp gitmäge mejbur edýärler.
Türkmen häkimiýetleri öz-özünden dörän tolgunyşyklardan çynlakaý gorkýarlar: mysal üçin Köşide her çatrykda polisiýa postlary döredildi. Ýeri gelende aýtsak, şaýatlaryň sözlerine görä, BMG ofisiniň öňündäki köçäni polisiýa gözegçilik edýär.
Hukuk goraýjy çeşme ýazda Ahal welaýatynyň Ruhabad etrabynda bolup geçen wakany tassyklady. Häkimiýetleriň bikanun hereketlerinden nägile bu sebitiň ýaşaýjysy, etrap häkimi Mahmudowy elinden ýarag bilen ýaralady. Belli bolmadyk maglumatlara görä, atyjy 15 ýyl azatlykdan mahrum edilipdir. Bu wakadan soň, 30-njy aprelde Aşgabatda awtoulaglaryň umumy barlagy geçirildi, etrap polisiýa işgärleri öýme-öý ýarag gözlediler.
Jaýlaryň ýykylmagyna nägilelik bar, şol sanda Berzeňgi, Gökdepe, Bäherden, Gypjak, Wanowskiý obasy, Firýuzinskiý jülgesi, şeýle hem jaýlary ýykylmaly adamlar hem köçä taşlanýar. Köpçülikleýin işsizlik, işçilere zähmet hakynyň wagtynda tölenmemegi, sosial ýagdaýyň yzygiderli ýaramazlaşmagy, üstesine-de hususy eýeçilikden, ýaşaýyş jaýyndan mahrum etmek jemgyýetde dartgynlylygyň döremegine sebäp bolýar.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
