BMG-nyň Adam hukuklary boýunça komissary, ÝHHG, ABŞ-nyň Döwlet departamenti Azatlyk radiosynyň habarçysy, adam hukuklary aktiwisti, üç çaganyň enesi 58 ýaşly Ogulsapar Myradowanyň türkmen türmesinde ölümine aşa alada bildirdi we Türkmen häkimiýetlerini hasabat bermeli diýip çagyryş berdi. Türkmen Helsinki toparynyň başlygy Täjigül Begmedowa, Myradowanyň türkmen häkimiýetleri tarapyndan syýasy repressiýalaryň pidasyna öwrülendigine ynanýar. Bosgunlykdaky “Watan” türkmen jemgyýetçilik hereketiniň başlygy Hudaýberdi Orazow NG-a "Ogulsapar Myradowanyň ölümine özüni günäkärlemekden boýun gaçyrmak we döwlet agdarylyşygy taýynlamaga gatnaşandygyny boýun almamamak sebäp boldy" diýdi.
Ogulsapar Myradowa 18-nji iýunda Aşgabat polisiýasy tarapyndan "ýurtdaky ýagdaýy durnuksyzlaşdyrýan ýerasty patlamala" operasiýasynyň çäginde tussag edildi. 25-nji awgustda birnäçe minut dowam eden kazyýet işinde bikanun ýarag saklamakda aýyplanyp, alty ýyl azatlykdan mahrum edildi. Onuň bilen bilelikde beýleki iki adam hukuklaryny goraýjy Annagurban Amanglyjow we Sapardurdy Hajyýew tussag edildi, türmä äkidilenden soň ykbaly näbelli.
Geçen hepdäniň ahyrynda Türkmenistanyň Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň işgärleri Myradowanyň çagalaryna ejesiniň ölümi barada habar berdiler we morga garawullaryň gatnaşmagynda geldiler, şol ýerde ölüm şahadatnamasyna gol çekmegi talap etdiler. Jesedi görkezmek we garyndaşlaryna barlag üçin lukmany çagyrmak islegi ret edildi.
Diňe ÝHHG-nyň wekilleri we daşary ýurt diplomatlary bu işe goşulandan soň, Myradowanyň jesedi maşgala tabşyryldy. Şaýatlaryň sözlerine görä, žurnalistiň bedeninde urlan yzlar we maňlaýynda ullakan ýara bar. Radio stansiýasynyň türkmen gullugynyň habarçysy Altyn Magauina bu barada Azatlyk radiosynyň efirinde aýtdy. Adam hukuklaryny goraýjy halkara guramalaryň habar bermegine görä, Ogulsapar Myradowa psihotrop dermanlar bilen sanjym edilip, ony "ters hereketleri" boýun almaga mejbur edipdir.
Halkara guramalary "Türkmen häkimiýetlerini Myradowanyň ölüminiň sebäpleri, şol sanda garaşsyz kazyýet seljermesi ýaly düýpli we gyssagly derňew geçirmäge we derňewiň netijelerini köpçülige aýan etmäge çagyrýar" diýip, Birleşen Milletler Guramasynyň Adam Hukuklary boýunça Ýokary Komissary (AHÝK) Hose Luis Diaz Ženewada geçirilen brifingde aýtdy.
Ynsan hukuklary guramasy "Serhetsiz habarçylar" žurnalist Myradowanyň ölümi bilen baglanyşykly nägilelik çärelerini geçirmekçi. Şeýle çäreleriň biri beýleki gün Parižde geçirildi. Bu guramanyň 20 aktiwisti Türkmenistanyň Fransiýadaky ilçihanasyna girip, nägilelik bildirdi. Olar tä Muradowanyň ölüminiň sebäpleri we ýagdaýlary barada düşündiriş alýança Diplomatik missiýada galmak islediler, ýöne fransuz polisiýasy tarapyndan ewakuasiýa edildler. Bu aralykda, Fransiýanyň Daşary işler ministrliginiň metbugat sekretary Žan-Baptist Mattei kazyýet işinde Myradowanyň "raýat hukuklaryny çynlakaý bozandygyny" we hökümiň adalatsyzdygyny aýtdy. Fransuz diplomaty "Türkmenistany, ilkinji nobatda söz azatlygy we metbugat azatlygy bilen baglanyşykly adam hukuklaryny goramak baradaky borçnamalaryna hormat goýmaga çagyrýarys" -diýdi.
Hünärmenleriň pikiriçe, prezident Saparmyrat Nyýazowyň dolandyryşy astynda diňe ogrylar we jenaýaty gaýtadan işlänler türkmen türmelerinden çykmagy başarýarlar. Türkmenbaşynyň ugrunyň dogrulygyna şübhelenýänleriň hemmesi türkmen türmelerinde hemişelik galýarlar. 2002-nji ýylyň noýabr aýynda belli döwlet agdarylyşygyndan soň ýüzlerçe adam Türkmenistandaky türmelerde saklanýar we türkmen häkimiýetleri tarapyndan prezidentiň janyna kast etmek synanyşygynda aýyplanýan öňki Daşary işler ministri Boris Şahmyradowyň ykbaly henizem belli däl. Türkmenistan Respublikan partiýasy (TRP) "2002-nji ýylda tussag edilenleriň Nyýazowyň karary bilen öldürilmeginden" gorkýan beýannama ýaýratdy.
Üç ýyl ozal BMG-nyň Türkmenistanyň türmelerine halkara synçylaryň kabul edilmegini talap edýän karar kabul edildi, ýöne tussag edilen ýerlere gitmäge hiç wagt rugsat berilmedi. TRP BMG-ny "Türkmenistan boýunça ýörite hasabatçy bellemäge" çagyrýar. TRP beýannamasynda "Medeniýetli dünýä Türkmenistanyň türmelerinde bigünä adamlaryň nähili öldürilýändigine göz ýummaly däldir" -diýdi.
Wiktoriýa Panfilowa.
"Garaşsyz gazet"
