Adamlar elliksiz işlediler, tutuş we döwülen kerpiçleri tertiplediler, garynjalar ýaly gurluşyk galyndylaryna ýygnandylar. Halk höwessiz işledi. Hemme zatdan bu eseriň şatlyk däl-de, mejbury bir zatdygy äşgär boldy.

Bularyň hemmesi geň däl, sebäbi bular asla işçiler däl, ýöne şäherde başga işçiler ýoklugy sebäpli Türkmenabat şäheriniň öňki Çärjewiň ýerli häkimiýetleri, harabalygy arassalamaga mejbur eden mugallymlary.

Şäher häkimliginiň hereketleri, döwlet işgärlerini esasy işi bilen hiç hili baglanyşygy bolmadyk ýerlerde işlemäge mejbur etmegiň giňden ýaýran tejribesiniň bir bölegidir. Hemişe bolşy ýaly, şäheriň garyp administrasiýasy mugallymlary saýlamaga mümkinçilik döretmedi. Olaryň biri hünärsiz fiziki zähmet bilen meşgullanmakdan we şäher häkimliginiň görkezmesi bilen köçeleri arassalamakdan ýüz öwürse, işden aýrylar.

Prezident Saparmyrat Nyýazow geçen ýyl şeýle ekspluatasiýa ulgamyna ýaşyl yşyk berdi, ilki bilen býudjeti tygşytlamak sebäpli işden çykarylan lukmanlary esgerler bilen çalyşdy.

Türkmenistan tebigy gazyň esasy eksportçysydyr, ýöne bu pudakdan alnan girdejiler hiç haçan ýurduň esasy býudjetine girmeýär we döwlet sektorynda yzygiderli azalýar.

Türkmenabatda mugallymlar, lukmanlar we beýleki döwlet işgärleri işden soň we dynç günleri köçeleri arassalaýarlar we zibil ýygnaýarlar, muny etmeli şäher arassalaýjylary zawod işgärleri bilen bilelikde pagta ýygnamak üçin ekin meýdanlaryna iberildi. Orta hasap bilen, üç hepdä çenli ekin meýdanlarynda ýaş pagta ösümliklerini otap, arssalap, hasyl üçin taýýarlaýarlar.

Bularyň hemmesi Sowet Soýuzynyň “subbotniklerini” ýada salýar, haçan-da adamlar dynç günleri işlemek üçin meýletin bolmalydy. Emma post-Sowet Türkmenistanda bu tejribe manysyzlyk derejesine ýetdi, sebäbi bu ýerde her kim başga biriniň işini etmäge mejbur bolýar.

“Biz kommunal işgärleriň işleýän ýerlerinde işlemäge mejbur bolýarys. Biz, mugallymlar, köçeleri süpürýäris we arassalaýarys, ýaşyl meýdançalarda hapa ýygnaýarys, agaçlary we gyrymsy agaçlary kesýäris "-diýip, taryh mugallymy Raisa Maksimowa gürrüň berýär. “Biz dynç günleri we kanuny dynç günlerimizde işlemäge mejbur bolýarys. Emma maşgalalarymyz, çagalarymyz hem bar. Dynç günleri aýdylyşy ýaly işlesek, olara haçan üns bermeli?”.

Kärdeşi, matematika mugallymy Batyr Ýazuýew iki işi birleşdirmegiň nähili kyndygyny aýtdy. “Her gün sapaklardan soň 2-3 sagatlap bu harabalaryň üstünde işleýäris. Bu biziň hünär borçlarymyzyň bir bölegimi? Okuw ýylynyň ahyry mekdepdäki işiň iň gyzgalaňly wagty. Bu ýerde okuw ýylyny jemlemek we döwlet synaglaryna taýýarlyk görmek, mekdep synplarynda abatlaýyş işleri geçirilmeli”.

Bilim ministrliginiň ýerli bölüminiň ýokary derejeli resmisi häkimiýetleriň mugallymlary çydap bolmajak streslere sezewar edýändigini boýun aldy.

“Mugallymlaryň eýýäm ajaýyp ýüki bar: sapaklara taýýarlyk görmek, okuwçylaryň depderçelerini barlamak, synp mugallymynyň işi, ene-atalar bilen aragatnaşyk. Mundan başga-da, öz-özüňi taýýarlamak üçin köp wagt sarp etmeli - ýörite edebiýaty okamaga, hünäri boýunça kämilleşmäge. Mugallymlaryň wagty bilen hasaplamaly, hünär borçlaryna has ünsli çemeleşmeli. Galyberse-de, olar iň gymmatly zady - ýurduň geljekki nesline sarp edýärler, näçe gümürtük hem bolsa.”

Mugallymlaryň özleri bolsa gynançly ýagdaýda wezipeli adamlaryň sowatsyzlygy üçin hasaplaşmaly bolýandyklaryny aýtdylar. Mugallymlar birleşiginiň wekili: "Şäher häkimligi, ykdysady meselelerini mugallymlaryň hasabyna çözmek isleýär, şeýlelik bilen zähmetini, konstitusiýa hukuklaryny bozýar" -diýdi.

Emma, ​​bu ýagdaýda-da mugallymlary bagtly diýip bileris, sebäbi iň bolmanda beýleki şäher ilaty ýaly fiziki taýdan ýadaw pagta ýygmaga iberilmedi.

“Biz zor bilen ekin meýdanlaryna iberilýäris. Mundan başga-da, şäherden onlarça kilometr uzaklykda, ilatly punktlarda” - diýip, egin-eşik fabriginiň işgäri Batyr Arslanow aýdýar. Dolandyryş, meýdan işine gitmek isleýändigimizi ýa-da islemeýändigimizi soramaýar, maşgala ýagdaýymyzy göz öňünde tutmaýar. Sargyt ýazmaça däl-de, dilden berilýär, ussahanalara iberilýär we bizi nobatlara bölýärler, biz meýdanlara nobat bilen gidýäris - 10-15 günlük”.

Ýöne bu "meýletinler" diýilýänleriň çydamaly zatlarynyň hemmesi däl. Şeýle hem, olar öz ýol nyrhlaryny tölemeli we özlerini iýmitleri bilen üpjün etmeli.

Käbirleri henizem meseläniň çözgüdini tapmagy başarýarlar. Mysal üçin, Türkmenabatdaky bir zawodyň işgärleri ýerli ýaşaýjylara ekin meýdanlarynda işlemek üçin pul tölediler.

Şeýle-de bolsa, hemmeler beýle bir bagtly däl. Käbirleri üçin netije ýatyrylýar. Ýüpek fabrigindäki işini taşlap giden Laçyn Mämmedowa hem şuňa meňzeş ýagdaýda galdy.

“Üç çagam bar, adamym işleýär, maşgalamy, çagalarymy iki-üç hepde terk edip, öýden uzakda bolup bilemok. Dolandyryş maňa saýlamamy isledi – men ýa giderin, ýa-da işden aýryljak haty ýazaryn. Ikinjisini saýladym. Kärhanamyzdan ýene dört işgär şeýle etdi.

IWPR