ABŞ-nyň DG tarapyndan şu ýylyň mart aýynda neşir edilen 2005-nji ýyldaky Halkara neşe serişdelerine gözegçilik strategiýasy (DMSBN) hasabatynda: “Türkmenistan hökümetiniň ýokary derejeli işgärleriniň neşe söwdasyna gönüden-göni gatnaşýandyklary barada habarlar gelip gowuşýar; Şeýle-de bolsa, bu habarlar resmi tassyklama tapmaýar.
Bikanun getirilen harytlary ýeňilleşdirmek üçin serhet geçelgelerinde pes derejeli işgärlere para bermek meselesi ýygy-ýygydan ýüze çykýar ... Türkmenistanyň hukuk goraýjy edaralarynyň işgärleriniň pes aýlygy, umumy ygtyýarlyklary bilen korrupsiýanyň ýüze çykýan gurşawyna goşant goşýar."
Ýokardaky sitatalar neşe gaçakçylygyna garşy göreşde çuňňur krizis we türkmen häkimiýetleriniň bu meseläni çözmek islemeýändigi barada aýdylýar. THF Türkmenistanyň Baş prokurory G. Atajanowanyň ýakyn garyndaşlarynyň neşe gaçakçylygyna gatnaşmagy barada habar berdi (pres-reliz 12.12.2003 senesindäki ýagdaý). Hukuk goraýjy çeşmeden häzirki wagtda başga bir hökümet agzasynyň garyndaşlarynyň we hukuk goraýjy edaralaryň işgärleriniň neşe gaçakçylygyna gatnaşygy we şu ýylyň başynda bolup geçen dawa barada maglumat alyp bildik.
2005-nji ýylyň fewral aýynda Aşgabat şäheriniň Ruhhabat etrabynyň bäş polisiýa işgäri, uly leýtenant Begenjow Meretgeldi, uly leýtenant Maksat Myradow, leýtenant Baýlakow Merdan we jenaýat derňew bölüminiň başlygynyň ýolbaşçylygyndaky başga bir polisiýa işgäri (familiýasy anyklanýar), etrap jenaýat derňew bölüminiň başlygy Ýedi Hudaýberdiýewiň ýolbaşçylygynda on kilo geroin bilen bir neşe kurýerini tussag etdi. Herrik-Gala sebtinde hasaba alnan, ýöne Aşgabatda ýaşaýan neşe serişdesini iberijiniň dogany Allaberdi ýokarda agzalan polisiýa işgärleri bilen şertnama baglaşdy we 3 müň ABŞ dollaryndan gowrak para garşylygynda neşe kurýeriniň boşadylmagyny üpjün etdi.
Bu waka köpçülige ýetirildi we Türkmenistanyň Baş prokuraturasyna baryp ýetdi. Prokuraturanyň işgärleri uly para almagy umyt edip, polisiýa işgärlerine garşy jenaýat işini açmaga synanyşdylar. Bu işe Hudaýberdiýew Ýediniň köp sanly garyndaşy goşuldy. Olaryň arasynda doganlary Hudaýberdiýew Orazberdy - Türkmenistan hökümetiniň ulag, aragatnaşyk, gurluşyk meseleleri boýunça wise-premýer-ministri bar; Hudaýberdiýew Meret - Türkmenistanyň Içeri işler ministrliginiň bölümleriniň biriniň müdiri; Hudayberdiýew Bäşim, Türkmenistanyň Içeri işler ministrliginiň polisiýa akademiýasynyň Ruhnamanyň mugallymy.
Prokurorlara para bermek bilen ýokary derejeli garyndaşlarynyň tagallasy bilen kazyýet işi açyldy we geleňsiz polisiýa işgärleri işinden boşadyldy. THF Aşgabat şäheriniň Ruhabat etrabynyň nobat bölümi bilen habarlaşdy (telefon belgisi 24 50 02). Gullukdaky polisiýa ýokarda agzalan polisiýa işgärleriniň indi ROWD-de işlemeýändigini tassyklady, ýöne täze iş ýerleriniň adyny aýdyp bilmedi. Bu hekaýa işjeň gatnaşan ýokary wezipeli adamlar "zyýansyz çykdylar". Şeýlelik bilen, Içeri işler ministrliginde (telefon 39 19 44) Hudaýberdiýew Merediň ministrlikleriň bir bölüminiň müdiri bolup işlemegini dowam etdirýändigine, Hudaýberdiýew Bäşim akademiýada geljekki polisiýa işgärlerine Ruhnamanyň esaslaryny öwretmegini dowam etdirýär. (tel 36 14 76). Kesgitlenmedik maglumatlara görä, Hudaýberdiýew Ýedi hukuk goraýjy edaralarda ýene iş tapmagy başardy.
Adynyň efirde tutulmazlygyny isleýän Içeri işler ministrliginiň çeşmesi THF-ä: “Nyýazowyň habary bolmazdan biziň ýurdumyzda hiç zadyň edilmeýändigini bilýärsiňiz. Bu waka ýokarda habar berildi, ýöne "işindäki kemçilikler" sözleri bilen işden aýrylan we soň uzak möhletleýin azatlykdan mahrum edilen beýleki ýokary wezipeli işgärlerde bolşy ýaly, Nyýazow ilki bilen ýörite hyzmatlaryna ýokary derejeli wezipeli adamyň we garyndaşlarynyň bikanun hereketleri barada eglişik subutnamalary ýygnamagy tabşyrýar. Netijede, bu töwekgelçilikli materialyň diňe özi üçin amatly pursatda ulanylmagyna rugsat berýär.”
Neşe serişdelerine garşy göreşde giňişleýin döwlet syýasatynyň we maksatnamasynyň ýoklugy, häkimiýetleriň bu söweşe işjeň we täsirli gatnaşmak islemezligi halkara jemgyýetçiligini aladalandyrýar. Aprel aýynda Geçiş jemgyýetlerinde Ýewropanyň Saglyk Merkezi we Londonyň arassaçylyk we tropiki lukmançylyk mekdebi tarapyndan neşekeşligiň Türkmenistanda giňden ýaýrandygyny we ösýändigini görkezýän hasabat çap edildi. Mysal üçin, Birleşen Milletler Guramasynyň Neşe serişdelerine garşy jenaýat we jenaýat gullugy 1991-2002-nji ýyllar aralygynda Türkmenistanda tirýek ulanylyşynyň 17 esse artandygyny çaklaýar. BMG-nyň iň konserwatiw çaklamalaryna görä, ýurduň ilatynyň takmynan 1% -i yzygiderli neşe serişdelerini sanjym edýär.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
