"Sowet" sesleriniň 89% -ini alan Gurbanguly Berdimuhammedow 14-nji fewralda ähli türkmenleriň atasy we 2006-njy ýylyň dekabrynda ýüreginiň durmasy sebäpli aradan çykan, özüni “Beýik Türkmenbaşy” diýip yglan eden Saparmyrat Nyýazowyň ornuny tutup Türkmenistanyň prezidenti wezipesine girişdi. Bu Eýran, Owganystan we Özbegistan bilen serhetleşýän 5 million adamlyk öňki Sowet Merkezi Aziýa respublikasy dünýäniň iň ýapyk ýurtlaryndan biridir. Nyýazow bu ýerde özboluşlu güýje eýe bolup, tebigy gaz satmakdan gelýän girdejini, ilatyň girdejisiniň günde bir dollardan ýokary bolýan wagtynda, ajaýyp şahsyýetiniň ullakan altyn heýkellerini dikmäge sarp edýärdi.
Täze prezident, ähli diktator rejimleriň däp-dessuryna eýerip, özüniň “parlak” oruntutarynyň öňki işini dowam etdirjekdigini aýtdy, şeýle hem, iň isripsiz we iň meşhur çärelerden ýüz öwrüp biljekdigini düşündürdi. Mysal üçin, Nyýazow Aşgabadyň daşyndaky ähli hassahanalary ýapdy, 15 müň lukmany işden çykardy we bilim üçin maliýe serişdeleri kesdi.
Türkmenistandaky saýlawlara gatnaşan az sanly daşary ýurtly synçy prezident saýlawlarynyň ne erkin, ne-de adalatlydygyny boýun aldy. Ilkinji gezek birnäçe dalaşgär bar bolsa-da, olaryň hemmesi bir partiýa degişlidi we alty adamdan bäşisiniň köpçülikleýin gatnaşmagy üçin saýlawlara gatnaşmagy haýyş edildi. Jorj Buş üçin eziz demokratiýany ýaýratmak düşünjesine gabat gelmeýän bu ýagdaý, Döwlet sekretarynyň orunbasary Robert Bauçeriň Berdymuhammedowyň kasam kabul ediş dabarasynda ABŞ-a wekilçilik etmegine päsgel bermedi.
Hakykatdanam, Türkmenistan tebigy gaz gorlary boýunça dünýäde bäşinji ýerde durýar. Çykarylan çig malyň aglaba köplügi Russiýanyň üsti bilen eksport edilýär, bu ýeňillikli nyrhlarda türkmen gazyny satyn alýar we soňra dünýä bazarlarynda satylýar. Emma Günbatar Russiýanyň territoriýasyna aýlanýan Hazaryň üsti bilen gaz geçirijisini gurmak umydyny ýitirmedi. Gazpromyň torlaryny beýleki gaz eksport edýän ýurtlar tarapyndan erkin ulanylmagy Günbatar bilen Russiýanyň arasynda jedeller meselesidir. Russiýanyň premýer-ministri Mihail Fradkow we Gazpromyň wise-prezidenti Alekseý Miller hem, Russiýanyň Türkmenistan bilen gatnaşyklara we şertnamalaryň ýerine ýetirilmegine syýasy we ykdysady ähmiýetini görkezmek üçin Aşgabada geldi.
Owganystan bilen serhetdäki strategiki ýerleşişi we energiýa çeşmeleri Türkmenistany Merkezi Aziýanyň beýleki öňki Sowet respublikalary ýaly halkara jemgyýetçiliginiň ünsüni özüne çekýär.
Le Monde, Çeşme - InoPress
