Amerikanyň hökümete degişli bolmadyk guramasy “Crude Accountability” (“Nebit önümçiliginde aç-açanlyk”),“Maýa goýum gülläp ösýän döwürde Türkmenistanyň daşky gurşaw töwekgelçiligi” hasabatyny ýaýratdy.
Guramanyň müdiri Keýt Watters, Amerikanyň Sesi gullugynyň Russiýa gullugyna beren interwýusynda hasabatyň esasy maksatlary barada aýtdy.
- Näme üçin beýle hasabat ýazmak kararyna geldiňiz?
- Muny ýazmak kararyna geldik, Türkmenistanyň öňki prezidenti Saparmyrat Nyýazow ölenden soň, günbatar kompaniýalarynyň we günbatar hökümetleriniň Türkmenistana täze ýurt we maýa goýumlary üçin täze mümkinçilik hökmünde has ýakyndan seredip başlandyklaryny gördük. Hazar sebitindäki tejribämizden ol ýerde gaty çynlakaý ekologiýa meseleleriniň bardygyny bilýäris, şonuň üçin şeýle hasabat ýazsak, öň goýberilen ýalňyşlyklaryň Türkmenistanda gaýtalanmazlygy kararyna geldik.
- Hasabatyňyzda nähili netijä geldiňiz?
- Gözleglerimiz Hazar sebitine we esasanam Türkmenistana gönükdirildi. Bu sebitde biologiki dürlilik bilen baglanyşykly düýpli meseleler bar. Möhürler we bekre balyklary Bütindünýä tebigaty goraýyş birleşiginiň Gyzyl kitabyna girizildi we bu sebitde nebit we gaz önümçiligi artsa, haýwanlaryň we ösümlikleriň bu we beýleki görnüşleri üçin gaty howply bolar diýen gorky bar. Ikinji nokat: sebitde daşky gurşaw bökdençlikleri sebäpli adam saglygy bilen baglanyşykly düýpli meseleler bar we bu diňe Türkmenistana däl, eýsem kenarýaka ýurtlaryň hemmesine degişlidir. Şonuň üçin hasabatymyz bilen kompaniýalaryň ünsüni bu hili bökdençliklere çekmek isleýäris.
- Haýsy teklipleri berdiňiz we kime ýüzlenýärsiňiz?
- Iň möhüm maslahat nebit kompaniýalary üçin. Bu sebitdäki döwletler bilen baglaşan şertnamalaryna degişlidir. Bular köpçülige elmydama elýeterli bolmadyk önümçiligi paýlaşmak şertnamalarydyr. Türkmenistan we beýleki ýurtlar 2003-nji ýylda Hazar deňziniň deňiz gurşawyny goramak boýunça Tähran konwensiýasyna gol çekdi, bu şertnamada halkyň ekologiýa bilen baglanyşykly maglumatlary bilmäge hukugy bar diýilýär.
Ýene bir maslahatymyz bar - Amerikan hökümeti üçin. Gynansagam, häzirki wagtda Hazar sebitinde käbir adamlar Amerikan hökümetiniň pikirlerinde “demokratiýa”, “adam hukuklary” we “açyk jemgyýet” düşünjelerinde käbir gapma-garşylyklaryň bardygyna ynanýarlar. Amerikalylaryň sebitdäki demokratik hereketleri goldaýandyklary we şol bir wagtyň özünde totalitar rejimler bilen işleýän Günbatar nebit kompaniýalaryny goldaýandygy hakykat. Köp adamlar munuň gaty gülkünç çemeleşmesi diýip pikir edýärler. Hökümetimiz muňa düşüner we pozisiýasyny birneme üýtgeder diýip umyt edýäris.
Nadžiýa Badykowa.
Çeşme : Amerikanyň sesi
