Aşgabatda Saparmyrat Nyýazowyň buýrugy bilen A.S.Puşkiniň adyndaky Rus teatrynyň binasy ýykyldy. Aslynda, bu takmynan 80 ýyllyk taryhy bolan teatryň ýapylmagyny aňladýar. Binanyň ýykylmagynyň resmi sebäbi Türkmenistanyň paýtagtyny täzeden gurmak meýilnamasynyň durmuşa geçirilmegi boldy. Puşkin adyndaky Rus drama teatrynyň duran ýerinde meýdança ýerleşdiriljekdigi mälim edildi. Rus teatryna resmi taýdan şäheriň etegindäki şäheriň medeni öýleriniň biriniň binasy berildi. Şeýle-de bolsa, 8-nji martda ýüpek egriji zawodyna degişli Medeniýet köşgüniň uzak wagtlap dürli kärendeçiler tarapyndan aýrylandygy, enjamyň ýa-da adaty zalyň ýokdugy hiç kim üçin syr däl.
Şeýle hem, Nyýazowyň Türkmenistandaky rus teatrynda uzak wagtlap ýeterlik serişde ýokdy. Aslynda binanyň ýykylmagy rus teatrynyň ýapylmagyny aňladýar. Rus toparynyň Türkmenistanda 80 ýyl töweregi taryhy bar - teatr 1926-njy ýylyň 1-nji oktýabrynda Aşgabatda açyldy, şol wagt teatr Poltoratsk diýlip atlandyryldy.
Şeýlelik bilen, ilki Türkmen SSR-iň, soň bolsa Türkmenistan Respublikasynyň iň köne teatrydy: hatda Mollanepes milli drama teatry hem has ýaş. Rus teatrynyň sahnasynda türkmen ýazyjylarynyň oýunlary hem bardy. 1957-nji ýylda rus teatry Puşkin adyny aldy. Sowet häkimiýeti döwründe Russiýa repertuar teatrlary ähli Sowet respublikalarynyň paýtagtlarynda (Ukraina, Belarus Gazagystan, ýaly rus dilli ilatyň ep-esli bölegini tutýan ýurtlarda sebit merkezlerinde-de işlediler) oýnady. sebit merkezlerinde-de işlediler). Sowet Soýuzy dargansoň, köpüsine moral we maddy taýdan kyn düşdi. Käbir rus teatrlary, esasanam Merkezi Aziýa ýurtlarynda, rus medeniýetiniň we rus diliniň soňky merkezlerinde galsa-da, 1990-njy ýyllaryň ortalarynda ýapylmak howpy astyndady.
Puşkin teatrynyň binasynyň gyssagly tehniki ýagdaýdadygy çak edilýär. Şeýle-de bolsa, abatlaýyş barada gürrüň ýokdy. "Ähli zat ýok edildi we satyldy, karar şol gün kabul edildi" -diýip, rus toparynyň oýunçylarynyň biri adynyň aýdylmazlygy şerti bilen aňlatdy. "Bir gün öň administrasiýa işgärlerini we sungat işgärlerini gije oýandyrdylar we teatryň golaýyndaky köçede ýygnadylar we binadaky şahsy zatlary we rekwizitlerini gyssagly almagy buýruldy."
Elbetde, Puşkin toparynyň gyrylmagy Türkmenbaşynyň teatr ugrundaky "medeni syýasatynyň" bir bölegine öwrüldi. Ondan öň ömürlik prezident teatr işçiler birleşigini dargatmagy, balet we sirk ýaly türkmen halkynyň däp-dessurlaryna we zerurlyklaryna laýyk gelmeýän ýerine ýetiriş sungatynyň ähli resanrlaryny kanuny taýdan gadagan etmegi başarypdy. Ýeri gelende aýtsak, Russiýanyň ilçihanasynyň gatnaşmagynda döredilen Rus medeni merkezi hem Puşkin teatrynyň binasynda ýerleşýärdi, şonuň üçin häzirki wagtda Aşgabatdaky rus medeniýeti işini tamamlady.
Dogry, Walentina Matwiýenkonyň ýakynda Türkmenistana eden sapary wagtynda teatryň ykbaly baradaky sorag ýüze çykdy. Köpçüligiň öňünde häkim hanym diktora dürli öwgüler aýtdy, ýöne gyrada, resmi däl maglumatlara görä, Puşkin teatrynyň ýykylmagyna garşy çykyş etdi. Myhmanyň aladasy kömek etmedi. Teatr weýran edildi we iň oňat topar (onlarça aktýor toparda galdy) totalitar däp-dessurlara laýyklykda minnetdarlyk haty bilen Türkmenbaşa ýüzlenmäge mejbur boldy.
Roman Doljanskiý.
"Kommersant"
