Türkmenistanda lukmançylyk işgärleri döwletiň ýurtda AIW infeksiýasynyň ýaýramagy meselesiniň bardygyny ykrar etmekden ýüz öwürmegi bilen aladalanýarlar.

Resmi habara görä, Türkmenistan henizem dünýäde AIDS-iň ýaýramak töwekgelçiligi nola çenli azalýan az sanly ýurtdan biridir. Türkmen raýatynyň ahlaklylygy sebäpli AIW wirusyna ýokaşyp bilmejekdigi barada resmi “erteki” ýaýradylýar. AIW / AIDS bilen baglanyşykly hakyky ýagdaý gowşady.

Bir garaşsyz bilermen, Türkmenistandaky ýagdaýy möhüm hasaplaýar. "Ýokanç keselleri anyklamagyň resmi däl gadaganlygy, lukmançylyk edaralarynyň işgärleriniň ep-esli azalmagy bilen, Türkmenistanda gepatit, inçekesel we iň aýylganç epidemiýa - AIW / AIDS ýaly epidemiýalar üçin amatly şertleriň döredilmegine goşant goşýar." diýip ol aýtdy.

Garyplyk, neşekeşlik we jelepçilik AIW ýokaşan adamlaryň sanyny yzygiderli artdyrýan bir döwürde, lukmançylyk işgärlerine AIDS-i ölümiň sebäbi hökmünde görkezmek gadagan edilýär we AIW infeksiýasyna ýolugan näsaglara toslama diagnoz goýulýar.

Aşgabat şäher ýokanç keseller hassahanasynda Täze ýyl dynç alyşynyň öňüsyrasynda gelen bir ýaş ýigit aýratyn otagda ýerleşdirildi we ähli hassalar gyssagly ýagdaýda ewakuasiýa edildi.

Beýle hakykat paýtagtda ýeke-täk we hemişe köp adamly "ýokanç kesel" üçin manysyz, adamlar ýer ýoklugy sebäpli koridorlarda-da ýatýarlar. Lukmançylyk işgärlerinden täze gelen adama şeýle "üns" bilen haýran galan baş lukman, howply näbelli infeksiýanyň bardygyny düşündirdi we onuň bilen aragatnaşyk saklamagy gadagan etdi. Soňra şepagat uýalarynyň biri ýigidiň AIDS bardygyny we ýygnakda baş lukmanyň bu maglumatlary “ýapyk” diýip yglan etdi.

Gepatit diýip güman edilýän ýokanç keseller hassahanasynyň öňki hassasynyň biriniň aýdyşy ýaly, bu tejribe yzygiderli ulanylýar.

"Olar bölümimize bir hassany getirdiler we derrew aýratyn otag berdiler, bu gaty geň, sebäbi tomusda hassahanada adam köpdi - ýurduň çar künjeginden adamlar gelýärdiler". - Lukmanlar we şepagat uýalary bu hassanyň ýanyna ýüzüne maska ​​we aýakgap örtükleri bilen gitdiler. Bu adamyň näme bilen keselländigini soranymyzda, bir şepagat uýasy SPID keseliniň bardygyny agzyndan gaçyrdy, ýöne resmi taýdan ýiti iýmit zäherlenmesi diagnozyny goýdylar.

Türkmenistanyň häkimiýetleri bilgeşleýin problemalar barada dymmak syýasatyny alyp barýar we ähli zady başdansowma edýär. Türkmenbaşy tarapyndan "Türkmen halkynyň altyn asyry" diýlip yglan edilen 21-nji asyr, ştatda epidemiýalaryň, kataklizmleriň, sosial konfliktleriň bardygyny aňlatmaýar.

Resmi maglumatlara görä, 1989-njy ýyldan bäri Türkmenistanda diňe 2 AIW infeksiýasy hasaba alyndy. Şeýle keseliň derejesi ýurtda alnyp barylýan öňüni alyş işleriniň netijesinde görkezilýär.

Aslynda, resmi däl çeşmeleriň statistikasy başga bir wakany aýdýar. Diňe Aşgabatda AIW ýokaşan 300 töweregi adam hasaba alyndy. Hakyky san has köp diýip çak edilýär. Olaryň 58% -i aýallar we ortaça ýaşy bary-ýogy 23 ýaş.

Bu maglumatlar klassifikasiýa hasaplanýar. Diňe soňky iki ýylda Aşgabatda AIDS bilen baglanyşykly kesellerden takmynan 10 adam öldi, ýöne Saglygy goraýyş ministrliginiň buýrugy boýunça AIDS ölümiň sebäbi hökmünde resmi taýdan hiç ýerde görkezilmedi.

AIW ýokaşan raýatlaryň bardygyny häkimiýetler tarapyndan ykrar edilmezlik we ýaşlar bilen öňüni alyş işleriniň bolmazlygy ýurdy epidemiýa howpuna saldy.

Türkmenistanda AIW ýokaşan adamlar üçin çeşme ýok. AIW üçin anonim gan barlagyny geçirmek hem mümkin däl.

SPID-iň öňüni almak boýunça döwlet maksatnamasynyň agzasy bolan artykmaç işden boşadylan we bolup geçýän wakalary şeýle suratlandyrýar: “Hawa, gepleşiklerimiz bar, halkara ýygnaklara we konferensiýalara gidýäris, işleýäris diýýäris, ýaşlara we ýetginjeklere, hemme ýerde SPID ýok diýip yglan edýäris.

Bu aralykda, diňe birnäçe kitapça neşir edildi we sergi üçin AIW we AIDS barada birnäçe bilim çäreleri geçirildi. Ilat, AIDS bilen baglanyşykly sowatsyzdygy sebäpli şeýle bolmagynda galýar.

Ýaş nesil jynsy gatnaşyklar baradaky azat düşünjeler bilen ulalýar. Indi AIW-iň ýaýramagy neşekeşler we gomoseksuallar ýaly esasy töwekgelçilik toparlaryndan geçdi; Wirusyň ýaýramagy goralmadyk gomoseksual gatnaşyklar arkaly ýüze çykýar, bu bolsa täze tapgyra gadam basýandygyny we ilatyň arasynda ýaýramagyny aňladýar."

Adynyň efirde tutulmagyny islemedik wenerolog şeýle diýýär: “Işimiň häsiýetine görä, men her gün weneriki näsaglara duş gelýärin we soňky birnäçe ýylda bolşy ýaly hassalaryň beýle bolmandygyny aýdyp bilerin.

Bularyň hemmesi giňden ýaýran arzan jelepçilik bilen baglanyşykly, käwagt bu kär ýaş aýallar üçin ýeke-täk gazanç serişdesidir. Şeýle hem jelepleriň ýarysyndan gowragynyň bir dozada işleýändigi we hatda ulanylýan şprisleri hem ýigrenmeýändigi gorkunçdyr, prezerwatiwler bilen goramak barada asla gürleşmegiň zerurlygy ýok."

Soňky döwürde Türkmenistanda ykdysady ýagdaýyň ýaramazlygy sebäpli neşekeşligiň ýaýramagy sebäpli ýaşlaryň arasynda AIW-iň ýaýramagy giňden ýaýrady. Hünärmenleriň pikiriçe, sanjym edýän neşe serişdelerini ulanýanlaryň takmynan 35 göterimi şprisleri yzygiderli ulanýarlar we bu ýokaşmagyň ygtybarly usulydyr.

Erkinlikden mahrum edilen ýerler, aşa köp bolmagy we esasy lukmançylyk kömeginiň ýoklugy sebäpli AIW infeksiýasynyň ýaýramagynyň serişdesidir.

Bu ýyl amnistiýa edilen öňki ýokary howpsuzlyk tussagy türkmen türmeleriniň “düýbünden arassa däldigini” aýtdy.

"Iş kesilenleriň ýarysy neşekeş" diýýär. - Şprisler biri-birinden aýlanýar. Bu türmelerde AIW infeksiýasynyň we beýleki ýokanç keselleriň (gepatit hem goşmak bilen) çalt ýaýramak howpuny döredýär. Weneriki ýokançlyklaryň ýaýramagy ýokary bolmagynda galýar."

Döwlet Türkmenistanda AIW infeksiýasynyň ýoklugy baradaky toslama doktrinasyna laýyklykda hereket edip, ýurdy daşary ýurtlardan getirilýän ýokançlykdan goramaga synanyşýar, ýöne bu çäreler netijesiz ýaly.

1999-njy ýyldan bäri Daşary işler ministrligi AIW barlagynyň negatiw netijesi barada şahadatnama bermedik daşary ýurt raýatlaryna ýurtda galmak üçin wiza bermedi, ýöne bu diňe 10 günden artyk galjaklar üçin dowam edýär.

Daşary işler ministrliginiň işgäri bu ýagdaýa şeýle düşündiriş berdi: “Bu däliň düýp manysy, ýurtda 10 gün galmazdan ozal, daşary ýurt raýatynyň 10 günüň içinde bolşy ýaly şahadatnama görkezmeginiň zerurlygy däl, hiç kime ýokaşmaga wagty bolmaz, ýöne wiza has uzak möhlet bilen uzaldylan halatynda AIW infeksiýasynyň ýoklugy barada şahadatnama bermeli. Şahadatnama respublikan ýokanç keseller hassahanasyndaky AIDS merkezi tarapyndan berilmelidir; beýleki şahadatnamalar ykrar edilmeýär. Ýöne bu şahadatnamany, beýleki resminamalar ýaly biziň ýurdumyzda satyn alyp bolýar".

IWPR