Türkmenistanyň prezidenti häzirki zaman okuw usullarynyň ornaşdyrylmagyny we rus diline esaslanýan türkmen bilim görnüşüniň döredilmegini goldaýar, ýöne synçylaryň pikiriçe, öňki prezidentiň weýran ediji syýasatlary sebäpli, türkmen bilim pudagyna hatda beýleki adamlaryň tejribesini göçürmek hem kyn bolar.

Prezident Gurbanguly Berdimuhammedow 30-njy aprelde Ministrler Kabinetiniň mejlisinde talyplara we mugallymlaryň arasynda gepleşik we onlaýn konferensiýa geçirmek üçin täze multimediýa tehnologiýalaryny ulanyp, mekdeplerde we uniwersitetlerde rus interaktiw okatmagyň usullaryny ornaşdyrmak barada görkezme berdi. Şeýle hem, prezident talyplary tankydy pikirlenmek ukyplaryny ösdürmäge we alnan maglumatlary seljermäge çagyrdy.

Bularyň hemmesinden ugur alyp, türkmenleriň bilim görnüşüni döretmeli we ony ýurduň ähli bilim edaralaryna ýaýratmaly " - diýip prezident jemledi.

Geçen ýylyň dekabrynda birden aradan çykan Saparmyrat Nyýazowyň dolandyran soňky ýyllarynda mekdep bilimi 9 ýyla, uniwersitet okuwy 4 ýyla çenli azaldyldy.

Mekdeplerde daşary ýurt dillerini öwretmek, surat çekmek we bedenterbiýe sapaklary ýatyryldy we munuň deregine türkmen mekdep okuwçylary Nyýazowyň ahlak taglymatlaryny öz içine alýan kitaby bolan Ruhnamany öwrenmeli boldular. Mugallymlary taýýarlaýyş institutlary hem ýatyryldy we täze okatmagyň usullaryny girizmek gadagan edildi.

Bu nukdaýnazardan, NBCA synçylary mümkin bolan kynçylyklara ünsi çekýärler, sebäbi ýurtda ýokary hünärli mugallymlar az, usulyýet edebiýaty köne we häzirki zaman bilim ulgamynyň interaktiw usullary üçin möhüm gural bolan internete giriş entek gowşaşmady we ideologiki gözegçilik bar.

“Häzirki wagtda Türkmenistanda öz ulgamlaryny ösdürmek üçin bilim çeşmesi ýok. Nyýazowyň aýylganç dolandyryşy netijesinde ýurduň bilim ulgamy weýran boldy diýen ýaly "-diýip NBCA hünärmeni Oleg Gant aýdýar.

Türkmenistanyň Raýat Demokratik Bileleşiginiň lideri Wýaçeslaw Mamedowyň pikirine görä, türkmen mekdeplerinde we uniwersitetlerinde interaktiw okatmagyň usullary diňe özleriniň esasy bilim ulgamy döredilenden soň girizilip bilner. Bu ýerde möhüm zat, häkimiýetleriň kesgitlemesi we prosesiň “kem-kemden” bolmagy.

“Dogry edilmeli zat, ilkinji etapda hünärli işgärleriň dikeldilmegini we taýýarlanylmagyny kesgitlemek bilen ädimme-ädim milli bilim görnüşüni döretmek bolar, sebäbi bu bolmadan Türkmenistan ösen ýurtlaryň [bilim] ulgamyny göçürip bilmez”- diýip, Mamedow aýdýar.

Türkmen Helsinki gaznasynyň başlygy Täjigül Begmedowa, täze prezident häkimiýet başyna gelenden soň hem bilim ulgamynda gymmatlyklara gaýtadan baha berilmeýändigini, bilim edaralarynda esasy sapagyň henizem “Ruhnama” bolandygyny, häkimiýetleriň öz okuw esbaplaryny ösdürmäge we ähli ýerli başlangyçlary ret etmäge çalyşýandyklaryny belleýär

“Uniwersitetleriň birinde tejribeli mugallym işjeň okuw usullaryny we esasy çärelerini gaýtadan ulanmagy teklip etdi, ýöne birnäçe ýyl ozal ony başgaça hasaplaýan uniwersitet ýolbaşçylary bu başlangyçdan ýüz öwürdi. Türkmen döwlet uniwersitetiniň professory bilen şuňa meňzeş ýagdaý talyplaryň internet arkaly ekzamen tabşyrmagy baradaky teklibi ret edildi "-diýip ynsan haklary goraýjy gürrüp berýär.

NBCA-nyň Aşgabatdaky bir synçysynyň pikiriçe, türkmenler milli bilim modeli barada ençeme ýyl bäri eşidip gelýärler we bu sözlemiň ret edilmegine sebäp bolýar.

Häkimiýetleriň Ruhnama halkara uniwersitetini we Ruhnamada iň soňky halkara talyplar forumyny açjakdygyny göz öňünde tutsak, "her kim soňky 15 ýylda bolşy ýaly bolar öýdüp gorkýar" -diýip çeşme aýdýar.

NBCA