Türkmen häkimiýetlerine wepalylyk BMG-nyň abraýyna zyýan ýetirýär
BMG Baş Assambleýasy, Halkara welosiped güni baradaky kararyň ýerine, “Türkmenistanda adam hukuklarynyň ýagdaýy” atly dördünji karary kabul etmeli dälmi?
“Türkmenistan-BMG” soňky döwürde türkmen metbugatynyň sahypalarynda hemişe diýen ýaly yzygiderli mowzuk açýar. Şeýle-de bolsa, mydama beýle däldi ...
Nyýazow we BMG-a nädip üns bermedigi barada birnäçe söz
Saparmyrat Nyýazowyň döwründe “ýakyn we netijeli hyzmatdaşlygyň” tassyklanmagyny goldaýan hakykatlar kän bolmady: BMG Baş Assambleýasynyň “Türkmenistanyň hemişelik bitaraplygy” (1995-nji ýylyň 12-nji dekabry) karary, S.Nyýazowyň çykyşy şol ýyl Baş Assambleýanyň 50-nji mejlisinde, şeýle hem BMG-nyň Baş sekretary jenap Kofi Annanyň Aşgabat şäherine eden sapary döwründe (2002-nji ýylyň oktýabr aýy).
Elbetde, başga wakalar hem boldy. BMG-nyň howandarlygy we töwellaçylygy astynda 1999-2000-nji ýyllarda Aşgabatda "Talyban" wekilleriniň we Demirgazyk Bileleşigiň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda birnäçe owganara gepleşik geçirildi. Türkmenistanyň Täjigistanda milletara gapma-garşylygynyň çözülmegine gatnaşmagy hem möhüm ähmiýete eýe boldy. 1996-njy ýylyň iýulynda Aşgabatda söweşi bes etmek barada bilelikdäki beýannama gol çekildi we uruş ýesirlerini çalyşmak barada ylalaşyk gazanyldy. Bu, 1997-nji ýylyň iýun aýynda Täjigistanda parahatçylygy we milli ylalaşygy ýola goýmak baradaky şertnama gol çekilmegi bilen tamamlanan parahatçylykly çözgüt üçin möhüm ädim boldy.
Bu wakalaryň ikisi-de daşary ýurt habar beriş serişdeleri tarapyndan jikme-jik beýan edildi, ýöne ýerli metbugat olara kän bir ähmiýet bermedi. Munuň sebäbi, Türkmenistanyň Daşary işler ministrini guramakda we alyp barmakda gönüden-göni gatnaşmak, soňra bolsa prezidentiň Kaspi meseleleri we owganlar arasyndaky mesgen Boris Şyhmyradowyň ýörite wekili bolmagydy. Nyýazow metbugatda we telewizorda öz işgärleriniň atlarynyň agzalmagyna ýol bermedi we parahatçylyk dörediji üstünlikleri hiç kim bilen paýlaşmak niýeti ýokdy.
Aýratyn (skobkada) belläliň, bu möhüm çäreleri geçirmegiň dowamynda Aşgabatda Öňüni alyş diplomatiýasynyň sebit merkezini açmak pikiri döräpdir. Şeýle-de bolsa, türkmen habar beriş serişdeleriniň aýdyşy ýaly “bu merkezi döretmek meselesi şu ýylyň başynda [2007], dünýä türkmen lideriniň (Gurbanguly Berdimuhammedowyň) tutanýerliligini we dinamikasyny açyklygy we pragmatizmi bilen duýup başlanda başlandy.”
Nyýazow döwrüniň daşary syýasatynyň üstünlikleri bar bolan kemçilikleriň öwezini dolup bilmedi. Ilki bilen, bu 2002-nji ýylyň noýabr aýynda bolup geçen meşhur wakalardan soň has ýitileşen adam hukuklaryna hormat goýmak bilen baglanyşyklydy. BMG Baş Assambleýasynyň “Türkmenistanda adam hukuklarynyň ýagdaýy” (2003, 2004 we 2006) baradaky üç karary, BMG-nyň Baş sekretarynyň “Türkmenistanda adam hukuklarynyň ýagdaýy” (2005 we 2006) baradaky iki hasabaty… Halkara jemgyýetçiligi dogruçyl we ak ýürekden Türkmenistany siwilizasiýanyň gursagyna gaýtarmaga synanyşdy, ynandyrdy, maslahat berdi, talap etdi, ýöne hemmesi biderek boldy. Tankytlar we teklipler Nyýazowy ördegiň arkasyndan suw ýaly aýyrdy. Adam hukuklary üçin wagty ýokdy. Garşydaşlary bilen iň orta asyrlarda iş salyşdy - gizlin kasamlarda diri galmak bilen, Garagumyň deňiz kenarynda “ikinji Kuweýt” arzuwynda nebit-gaz we binagärlik gurluşyk meýilnamalaryny durmuşa geçirmäge özüni doly çekdi, şol bir wagtyň özünde türkmenleriň altyn asyry hakda erteki ýazmagy dowam etdirýärdi.
BMG-nyň Türkmenistanda belli mehanizmleri yzygiderli saklandy. Diňe 2006-njy ýylda türkmenleriň hasabatlary (ahyrsoňy!) BMG-nyň şertnamalaýyn guramalaryna iberilip başlandy. Dogry, ýöne saýlama. Mysal üçin, 2005-2006-njy ýyllarda aýal-gyzlara garşy diskriminasiýanyň ähli görnüşlerini ýok etmek baradaky konwensiýanyň we jyns taýdan kemsitmegiň ähli görnüşlerini ýok etmek baradaky konwensiýanyň ýerine ýetirilişi baradaky hasabatlar hödürlendi we ara alnyp maslahatlaşyldy. Maýyplaryň hukuklary baradaky konwensiýa, Gynamalara we beýleki rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da kemsidiji çemeleşme ýa-da jeza baradaky konwensiýa 2007-2008-nji ýyllarda hödürlendi we ara alnyp maslahatlaşyldy, ýa-da kemsidiji çemeleşme ýa-da jeza we raýat we syýasy hukuklar baradaky halkara şertnama - diňe 2010-2011-nji ýylda.
BMG Adam Hukuklary Geňeşiniň ýörite tertibiniň çäginde hünärmenleriň çagyrylmagy bilen ýagdaý hasam gynandy. Ýörite hasabatçylaryň 14-sinden diňe din ýa-da ynanç azatlygy boýunça bilermen hanym Asma Jahangir Türkmenistana baryp görmäge mümkinçilik aldy. Bu diňe 2009-njy ýylda, Nyýazowdan soňky döwürde bolup geçdi. Türkmenleriň BMG-nyň ýörite habarçylaryna “myhmansöýerligi” şu ýerde tamamlandy. Mysal üçin, adam hukuklaryny goraýjylaryň ýagdaýy, pikir we pikir azatlygy hukugyny öňe sürmek we goramak, gynamalar barada ýörite hasabat berýänler bilen “netijeli hyzmatdaşlyk” hakda gürleşip boljakdygyny ýa-da ýokdugyny bilemok; 2003-nji ýyldan bäri çakylyga we garaşsyz kazylar we aklawçylar meselesi boýunça ýörite hasabatçy - 1996-njy ýyldan bäri garaşýarlar!
Miras hökmünde bitaraplyk
Ýöne täze prezidentiň döwründe (üçünji möhleti eýýäm "könelse" nädip "täze" bolup biler) BMG-nyň Baş sekretarlary Türkmenistana ýygy-ýygydan baryp başladylar. Pan Gi Mun Aşgabat şäherine üç gezek (2010, 2015 we 2016), 2017-nji ýylda Antonio Guterres Berdimuhammedowa zyýarata geldi.
Elbetde, Türkmenistan Baş Assambleýanyň kararlarynda şöhlelenýän “başlangyçlary” yzygiderli görkezip, bergilerinde galmaýar. Ýakynda, Türkmenistanyň BMG-däki hemişelik wekili, türkmen diplomatiýasynyň weterany Aksoltan Ataýewa Türkmenistanyň başlangyjy boýunça üstaşyr we transport koridorlary, energiýa howpsuzlygy we hemişelik bitaraplyk baradaky kararyň kabul edilmegi (2015-nji ýylyň iýun aýy) we Halkara Bitaraplyk Gününiň (2017-nji ýylyň Fewral aýy) döredilmegi ýaly gaýtadan kararlaryň jemi 12 kararyň kabul edilendigini habar berdi.
Birinden başga, 1995-nji ýylyň 12-nji dekabryndan başlap Türkmenistanyň oňyn bitaraplygy barada, bularyň hemmesi Nyýazowdan soňky döwürde kabul edileni bolsa gerek. Şeýle hem ilçi, ýakyn wagtda Türkmenistanyň Halkara welosiped gününi döretmek başlangyjyny öňe sürmek isleýändigini habar berdi. Baş Assambleýanyň ýerine ýetirilmedik üç sany karary bilen adam hukuklarynyň bozulmagy we türmelerde aşa köp adamyň bolmagy sebäpli bu kararyň kabul edilmegine başlamak diňe bir ahlaksyz däl, eýsem gönümel hem bolup görünýär. Welosipediň munuň bilen hiç hili baglanyşygy ýok. Stalin döwrüniň “adam ýok, mesele ýok” diýen sözleri bu ýagdaýda işlemeýär. Bu adam (Nyýazow) 10 ýyldan gowrak wagt bäri ýok, ýöne mesele henizem dowam edýär! Mundan başga-da, ol hasam erbetleşdi we ilaty iň esasy hukuklardan mahrum etdi.
Bitaraplyk baradaky kararyň täzeden kabul edilmegine kim we näme üçin başlamaly diýip soraýarsyňyz. Elbetde, prezident Berdimuhamedow. Bitaraplygyň özünden öňki ady bilen baglanyşmagyna ýol berip bilmedi. Hakykat, BMG-nyň 1995-nji ýylyň 12-nji dekabryndaky on bäş setiriniň hatyrasyna ses bermezden kabul edilen, ýöne 185 döwlet tarapyndan goldanýan, ministriniň ýolbaşçylygyndaky türkmen diplomatlary üç ýyllap bütin dünýäde aýlanyp, hemişelik oňyn bitaraplyk düşünjesini halkara gatnaşyklar tejribesinde täze bir hadysa hökmünde düşündirdi, 39 dünýä paýtagtynda gepleşik geçirdi, ýokary derejeli halkara sammitlerine gatnaşdy we ş.m. barada aýdyp bolmaz, esasanam bu diplomatlaryň käbiri diri däl, käbirleri gaçgak boldy, käbirleri häzire çenli Owadan-Depe türmesinde saklanýar ...
Mundan beýläk “Türkmenleriň oňyn bitaraplygy” düşünjesi Gurbanguly Berdimuhamedowyň ady bilen berk baglanyşyklydyr we ýakyn wagtda ogluna berler. BMG Howpsuzlyk Geňeşi tarapyndan geň TAPI gaz geçirijisini gurmak başlangyjyny goldaýandygyny diňe bir gezek öz içine alýan BMG-nyň Owganystandaky kömek missiýasynyň ygtyýarlyklaryny uzaltmak baradaky kararyň kabul edilmegi Prezident Berdimuhammedow üçin “uly daşary syýasatda ýeňiş” hökmünde görkezilýär, onsoň muňa goşjak başga zat ýok!
Adam hukuklaryny goramak: UPR-a ünsi jemlemek
"Adam hukuklary" adalgasy BMG-nyň Tertipnamasynda ýedi gezek agzalýar. Bu, adam hukuklaryny öňe sürmek we goramak Birleşen Milletler Guramasynyň işiniň esasy maksady we ugrukdyryjy ýörelgesine öwrülýär. BMG Baş Assambleýasy tarapyndan 1948-nji ýylyň 10-njy dekabrynda kabul edilen Ähliumumy Adam Hukuklary Jarnamasyna esaslanyp, BMG ähli agzalar tarapyndan ýerine ýetirilişine gözegçilik etmek, oňaýsyz hadysalary ýeňip geçmekde gözegçilik we goldaw bermek üçin dürli mehanizmleri ulanyp çagyrylýar. Şeýle täsirli mehanizmleriň biri UPR tertibi - Ähliumumy döwürleýin syn.
Ähliumumy döwürleýin syn, Adam Hukuklary Geňeşiniň BMG-a agza ýurtlaryň adam hukuklary baradaky borçnamalarynyň ýerine ýetirilişini yzygiderli gözden geçirýän täze we üýtgeşik mehanizmdir. Syn, degişli döwletiň hasabaty, BMG-nyň garaşsyz adam hukuklary hünärmenleriniň we toparlarynyň hasabatlaryndaky maglumatlar we beýleki gyzyklanýan taraplar, şol sanda jemgyýetçilik guramalary we milli adam hukuklary guramalary tarapyndan berlen maglumatlar esasynda geçirilýär. Syn gözden geçirilýän döwlet, Geňeş agzasy we synçy ýurtlar, şeýle hem hökümete degişli bolmadyk guramalar arasynda güýçli gepleşik görnüşinde geçirilýär. UPR-nyň üçünji aýlawy häzirki wagtda 2017-2021-nji ýyllara meýilleşdirilýär.
UPR tertibi Türkmenistan üçin täze däl, eýýäm iki gezek şuňa meňzeş gepleşikleri başdan geçirdi, netijeleri Gündogar tarapyndan jikme-jik beýan edildi (Seret: "Öňüni alyş tertibi" http://www.gundogar.org/?012047342000000000000011000000, “Türkmenistanda ýagdaý: UPR-a göz aýlamak” http://www.gundogar.org/?012051401100000000000000011000000)
Ynsan hukuklary geňeşiniň web sahypasyna görä, üçünji aýlawyň bir bölegi hökmünde Türkmenistan şu ýylyň 7-nji maýynda UPR iş toparynyň 30-njy mejlisinde ara alnyp maslahatlaşylar.
Öňki hasabatlaryň ara alnyp maslahatlaşylmagy, gyzyklanýan taraplara täze zat bermedi. Hemişe bolşy ýaly, milli hasabatyň awtorlary-da resmi delegasiýalaryň agzalary adam hukuklary bilen baglanyşykly kadalaşdyryjy hereketleriň sanawyna ünsi jemlediler, ýöne berlen soraglaryň mazmuny we berlen teswirler we teklipler barada anyk bir zat aýtmadylar. Şeýle-de bolsa, Geňeş agzalarynyň tutanýerliligi, hukuk goraýjy aktiwistlerden alnan maglumatlar bilen berkidilen köplenç türkmen resmilerini heläkçilige salýar, olary gaçmaga mejbur edýär, düşnüksiz wadalar we ýerliksiz teswirler berýär. Hakykatdanam, garaşsyz Milli Adam Hukuklary Institutyny döretmek, BMG-nyň ýörite hasabatçylary tarapyndan ýurda erkin baryp görmegi, Gyzyl Halkara Haç Komitetiniň işgärleri üçin jeza çäresini açmak baradaky teklibe jogap hökmünde, garaşsyz metbugatyň döredilmegi we işlemegi üçin şertler döretmek barada, adam hukuklary guramalary we oppozisiýa syýasy partiýalary, garaşsyz žurnalistleri yzarlamagy bes etmek barada haýsy anyk zatlary aýdyp bilerler?
Şeýle hem bu teklipleri kabul etmegiň mümkin däldigi sebäpli türkmenler üçin gaty ýakymsyz, gynamalara we beýleki rehimsiz, adamkärçiliksiz ýa-da kemsidiji çemeleşme ýa-da jeza garşy konwensiýa goşmaça teswirnamany tassyklamak mowzuklary, ähli adamlary mejbury ýitirim bolmakdan goramak boýunça halkara konwensiýa we genosid jenaýatynyň öňüni almak we jezalandyrmak baradaky konwensiýa we Halkara Jenaýat Kazyýetiniň Rim düzgünnamasyna goşulmak mümkinçiligine garamak. Türkmenistan Rim düzgünnamasyna gol çeken bolsa, hiç kim ICC prokurorynyň öz çäginde bolup geçen wakalar boýunça derňew işine başlamazlygy üçin bir gün kepilnama berip bilmez. Hakykatdanam, Rim düzgünnamasyna laýyklykda, “Gatnaşyjy döwlet tarapyndan geçirilen derňew we prokuratura işleri halkara prosessual ülňülerine laýyk gelmese ýa-da şübheli adamy jenaýat jogapkärçiliginden goramak üçin niýetlenen bolsa, Halkara Jenaýat Geňeşi kazyýet işine garamaga haklydyr." Bu gapma-garşylygy subut etmegiň zerurlygy bolmaz: adam hukuklaryny goraýjylar muňa alada ederler.
Däp bolşy ýaly, büdremek, delegasiýa agzalary üçin kelle agyry we oňa hyzmat edýän Geňeş agzalarynyň öz döwletiniň açykdygyny öňe sürýän türkmen häkimiýetleriniň ak ýürekliligine şübhelenmeginiň sebäbi, hususan-da uzak möhletli ýa-da ömürlik azatlykdan mahrum edilenler we daşarky dünýäden üzňe şertlerdäki tussaglaryň ýagdaýy.
2008-nji ýylyň dekabrynda geçirilen ilkinji UPR gepleşiginde türkmen delegasiýasy hatda nägilelik bildirdi we syýasy tussaglary boşatmak meselesine garalmajakdygyny aýtdy, sebäbi syýasy sebäplere görä yzarlanan adamlaryň türmededigi ykrar edilmedi. Şeýle hem garaşsyz žurnalist Ogulsapar Myyradowanyň türmede ölen ýagdaýlary barada hiç hili derňew geçirilmez we beýleki tussaglaryň ölümi barada halkara synçylaryna maglumat berilmez. Şol bir wagtyň özünde, Halkara Gyzyl Haç komitetiniň synçylaryna tussag ýerlerine rugsat bermäge isleg bildirildi.
2013-nji ýylyň aprelinde UPR tertibiniň çäginde geçirilen ikinji hasabaty ara alyp maslahatlaşmakda BMG Adam Hukuklary Geňeşiniň agzalary we gyzyklanýan ýurtlaryň wekilleri türkmen delegasiýasyna jemi 182 teklip berdi, olaryň 90-sy kabul edildi we 85-si üçin karar berildi we has gijikdirildi. 8 teklip ret edildi. Bu maslahatlaryň nämedigini çaklamak kyn däl: BMG-nyň Gynamalar boýunça ýörite hasabatçysyndan we esassyz tussag etmek boýunça iş toparyndan, hasaba alynmadyk gadaganlyklary ýatyrmak maksady bilen dini guramalar baradaky kanuny gözden geçirmek baradaky haýyşlaryň kanagatlandyrylmagyny aňsatlaşdyrmak; dini işjeňlik we esassyz çäklendirmeler, ähli tussaglaryň nirededigi barada garyndaşlaryna we halka habar bermek, ykbaly näbelli bolan tussaglar barada maglumat bermek, ähli syýasy tussaglary, wyždan tussaglaryny, hukuk goraýjy aktiwistleri we garaşsyz žurnalistleri boşatmak.
Şol bir wagtyň özünde, soňky iki görnüşe degişli adamlaryň erkinliginden mahrum edilmegi bilen baglanyşykly jedel ýokdy. Ispaniýanyň wekiliniň “gynamalar, şeýle hem adam hukuklaryny goraýjylaryň we garaşsyz žurnalistleriň hukuklarynyň beýleki bozulmalary, şol sanda olaryň durmuşyna we hereket azatlygyna synanyşyklar we zerur gorag çäreleri görmek baradaky garaşsyz derňewleri geçirmek baradaky teklibini düşündirdi. "Türkmen tarapy:" Türkmenistan bu teklibi kabul edýär. Türkmenistanyň ygtyýarly edaralary, kanunda bellenilen tertipde raýatlaryň we beýleki adamlaryň adam hukuklarynyň bozulmagy bilen baglanyşykly ähli arzalaryny we ýüzlenmelerini barlaýar. Geçen döwürde tussag edilende tussag edilenlere, şol sanda adam hukuklaryny goraýjy aktiwistlere, şeýle hem garaşsyz žurnalistlere (meniň bellänim - N.B.) gynamalar we rehimsiz çemeleşilmegi barada aýyplamalar gelip gowuşdy, kazyýetde kazyýet işinden ozal tussaglykda saklamak üçin, içinden boýun almak üçin içerki işler edaralarynyň işgärleri tarapyndan hiç hili boýun alma hasaba alynmady." Şu wagta çenli azatlykdan mahrum edilen žurnalistleriň hemmesiniň, şol sanda Ogulsapar Myradowa we Saparmämmet Nepesgulyýewiň hünär işleri sebäpli däl-de, eýsem jenaýat maddalary (ýarag, neşe we ş.m.) sebäpli azatlykdan mahrum edilendigi mälimdir. Umuman, Türkmenistanda adam hukuklaryny goraýjylar barada gürleşmek kabul edilmedi.
Erbet oýna nädip gowy ýüz goýmaly
Türkmen häkimiýetleriniň özüni alyp barşynyň logikasyna düşünmek diýseň kyn. Resmileriň hakykatdanam nadanlygy görkezýändiklerini, gürleşýändiklerine düşünmeýän ýaly edip, diňe bir öz raýatlaryna däl, eýsem BMG-nyň üsti bilen tutuş dünýä jemgyýetçiligine-de degişli aç-açan ýalan sözleýändiklerini anyk kesgitlemek mümkin däl.
Ine, iň soňky mysal. 2017-nji ýylyň 8-9-njy martynda BMG-nyň Adam hukuklary komitetiniň Ženewada geçirilen 119-njy mejlisinde Türkmenistanyň BMG-nyň Raýat we syýasy hukuklar baradaky halkara konwensiýasynyň ýerine ýetirilişi baradaky ikinji döwürleýin hasabatyna garaldy. Ara alyp maslahatlaşmagyň dowamynda Türkmenistana teswirler we teklipler berildi, buny türkmen tarapy ony ret etmeli ýa-da ret etmelidigini anyk görkezmeli. Dekabr aýynyň ahyrynda, Komitet Jemleýji synlarda, hususan-da 17-nji bentde (gizlin tussag etmek we ýitirim bolmak) kesgitlenen birnäçe teklipleriň ýerine ýetirilişi barada maglumat aldy.
Gizlin tussag etmek we zor bilen ýitirim bolmak barada 17-nji bölüme teswir beren näbelli awtor (lar) Komitetiň teklipleriniň nämedigine "düşünmeýändigini" görkezýär. Ak we gara reňkde şeýle ýazylýar: “gizlin tussag etmek we zor bilen ýitirim bolmak tejribesini bes etmek; zor bilen ýitirim bolan adamlaryň ykbaly we nirededigi barada maglumatlary aýan ediň we tussaglykda saklanýanlaryň hemmesine maşgalalaryna baryp, aklawçylaryna gizlin girmäge rugsat beriň we zor bilen ýitirim bolandygy baradaky ähli habarlaryň gyssagly, düýpli we bitarap derňelmegini üpjün ediň, jogapkärleriň jogapkärçilige çekiljekdigini we degişli jeza beriljekdigini, zor bilen ýitirim bolanlaryň pidalaryna we olaryň garyndaşlaryna derňewiň netijeleri barada habar berilýändigini we doly öwezini doljakdygyny aýdyň.”
Komitet türkmen häkimiýetlerine gyssagly ýagdaýda “gizlin tussag etmek we ýitirim bolmak bilen meşgullanmagy bes etmegi maslahat berýär; zor bilen ýitirim bolanlaryň ykbaly we nirededigi barada maglumatlary aýan ediň we tussag astyna alynan ähli adamlara maşgalalaryna baryp, aklawçylaryna gizlin türmelere girmäge rugsat beriň we zor bilen ýitirim bolandygy baradaky habarlaryň jogapkärleriň jogapkärçilige çekilmegi üçin derrew, düýpli we bitarap derňelmegini üpjün ediň. jogapkärçilige çekildi we degişli jezalandyryldy, ýitirim bolanlaryň pidalaryna we olaryň garyndaşlaryna derňewiň netijeleri barada habar beriň we doly öwezini doluň".
Elbetde, Türkmenistanda hiç kim BMG DGAHB-nyň bu kararyny ýerine ýetirmekden ýüz öwürýändiklerini gönüden-göni yglan etmäge het edip bilmedi we elbetde ony durmuşa geçirmek isleýänler ýokdy. Galyberse-de, zor bilen ýitirim bolanlaryň we ölenleriň atlaryny gizlemek baradaky görkezmäniň göni Prezident köşgünden gelendigi mälimdir!
Aslynda, bu sözleri hemişe bolşy ýaly äsgermezlik edip, hiç haçan bolmandygyny öňe sürmek mümkin bolardy, ýöne ... Örän “akylly” biri “akmak oýnamak” kararyna geldi. Gizlin tussag etmek we ýitirim bolmak meselesi diňe ... adam söwdasynyň ýol berilmezligi nukdaýnazaryndan seredildi. Elbetde, mowzuk hem ýiti we derwaýys, ýöne sizden asla soralmady!
Türkmen häkimiýetleriniň hukuklaryň bozulmagy we korrupsiýa bilen baglanyşykly ýurduň özüne çekiji keşbini döretmek meselesinde dürli hileler we aç-açan ýalanlar baradaky ylmy düýpli öwrenendigi äşgärdir. Has ýönekeý zat bolup bilmejege meňzeýär: türkmen telewideniýesini açyň, BMG Adam Hukuklary Geňeşiniň gadyrly agzalary, metbugat azatlygy, demokratik saýlawlar we beýleki ähli raýat we syýasy hukuklar barada size derrew belli bolar. Size belli bir hökümetiň işine baha bermek we adam hukuklaryna hormat goýulmagyny nädip üpjün etmelidigi barada maslahat berilýär. Size bir maslahat bereýin. BMG Baş Assambleýasy, Halkara welosiped güni baradaky kararyň ýerine, “Türkmenistanda adam hukuklarynyň ýagdaýy” atly başga bir dördünji rezolýusiýany kabul etmelimi? Adam hukuklary boýunça Ýokary Komissaryň gözegçiliginde kabul ediň we ýerine ýetirilmegini üpjün ediň. Maňa ynanyň, peýdalary has köp bolar! Iň esasy zat, hukuklaryny goramaga çagyrylan adamlaryň öňünde BMG-nyň abraýyny ýokarlandyrarsyňyz.
Nurgözel Baýramowa
www.gundogar.org
