Türkmenistanda neşe serişdelerinden aşa köp ýaşlaryň arasynda ölüm derejesi çalt ösýär. Ýaşlar, islegsiz ýa-da ýok zombirlendi, aşa lezzet almak üçin birleşdirilip duýdansyz zyýanly endige öwrüldi, garyndaşlaryny we dostlaryny garyşyk rahatlyk we ajy gynanç duýgusy bilen başga bir dünýä geçirdi.
Neşekeşler bilen baglanyşykly ýönekeý pikiri gutulgysyz zalym bolup galýar: hemmesi çalt ölsün, şonda neşekeşlik meselesi öz-özünden ýok bolar.
Saglygy goraýyş ministrliginiň neşekeşligi bejermek we onuň öňüni almak üçin serişdeleri bölüp berýän ýeňişli hasabatlarynda, soňky döwürde Türkmenistanda hasaba alnan neşekeşleriň sanynyň azalýandygyny birkemsiz nygtaýar. Şeýle-de bolsa, bu aç-açan hakykat neşekeş näsaglary üstünlikli bejermek bilen baglanyşykly bolmaly däldir.
Ýurtda beýle hassalar bejerilmeýär. Geroin endiginden gutulmaga synanyşan neşekeşler (soňky ýyllarda iň meşhur we elýeterli neşe serişdesi) 3 sebäbe görä ökde lukmançylyk kömegini almaga mümkinçiligi ýok: bejermäne adam ýok, bejermeli ýer ýok, bejermeli zat ýok . Deňeşdirilende bejermäne adam ýok- düşnükli. Soňky üç ýylda medisina işgärleriniň umumy azalmagy bilen respublikada narkologiýa boýunça hünärmen ýok diýen ýaly. Şeýle hem, häzirki zaman enjamlary bilen enjamlaşdyrylan neşe hassahanalary ýok diýen ýaly, neşekeşler we hroniki alkogol içgileri üçin psihologiki we sosial reabilitasiýa merkezleri ýok.
Narkologiýa bölümleri bolan tutuş ýurtda ýeke-täk psiho-newrologiki dispanser Daşoguz sebitiniň (demirgazyk sebiti) Ýylanly şäher görnüşli şäherçesinde ýerleşýär. Aýlyk nyşana alynýan polisiýa reýdleri respublikanyň dürli künjeklerinden neşekeşleriň tükeniksiz toparyny üpjün edýär. Emma neşe bejergisini etmeýärler. Diňe anyklaýyş enjamlary däl, hatda iň ýönekeý dermanlar hem ýok bolan bu dispanser diňe neşekeşler üçin bir aýlap türme tussaglygyny ýerine ýetirýär.
Fewral aýynyň ahyrynda Ýylanly keselhanasyndan boşadylan Aşgabat neşekeşleriniň bir topary “DN” bu lukmançylyk edarasynda wagtlaýyn tussag edilendikleri barada habar berdi. Keselhanada 8 bölümli 3 sany garaňky bina bar, olaryň birinde akyl hassalary ýerleşýär, galan ýedisinde neşekeşler we alkogol hastalary bar. Her bölümde 9 krowat üçin niýetlenen 7 palata bar. Iki adam bir krowatda ýatýar. Her palatada ýalaňaç polda 10 sany ýorgan-düşek goýulýar, bu ýerde hem her döşekde iki adam ýatýar. Ýorgan-döşek diňe krowatlarda bar. Gyş aýlarynda bir bölümde 170-e çenli näsag ýygnanýar, olar bütin gün porsy ýakyn ýerde öz düşeklerinde galýarlar: alkogol içgileri we neşekeşler, ýaşlar we garrylar, ulular we gaty ýaşlar.
Neşekeşleriň arasynda inçekesel bilen kesellänler köp, weneriki keseller hem bar. Alnan neşekeşleri we alkogol hastalaryny tussag etmegiň ýagdaýy we şertleri rahatlyga ýa-da deňagramlylyga goşant goşmaýar.
Rejim türmä meňzeýär: irden 5-de tur, agşam 8-de ýatmaly. Aralarynda günde 3 gezek iýmitlendirýärler (tüwi şülesi ýa-da gara wermişelli palçyk suw) we 100 gram çörek paýy bilen iýmitlenýär. Näsaglar otaglary arassalaýarlar. Gap-gaçlar, plastmassa plitalar we alýumin çemçeleri sowuk suw bilen ýuwulýar, sebäbi bölümlerde gyzgyn suw ýok, şeýle hem dezinfeksiýa, poroşok we sabyn hem ýok. Şonuň üçin ähli näsaglara pedikuloz ýokaşýar, polda ýatýanlary tarakanlar dişleýär we çybynlar gyşda-da bar. Lukmançylyk işgärleri gündizine zerurlyksyz koridora çykmagy gadagan edýärler. Bellenen tertipden sähelçe sowulmak üçin lukman sulfaziniň iň ýokary sanjymyny belleýär, tussag bir günläp durup bilmeýär. Şol bir wagtyň özünde neşekeşlige neşe bejergisi, näsaglaryň arasynda detoksifikasiýa geçirilmeýär, hatda bu ýerde eşidilmedik metadonyň ornuny tutýan bejergini hem aýtmaly däl.
Saglygy goraýyş ministrliginiň bir işgäriniň sözlerine görä, neşekeşligi dispanser bejermek üçin, hyzmatlaryň ähli görnüşini goşmak bilen bir hassa üçin her gün 7 dollar bölünip berilýär. Bu, hakykatdanam, hakykata laýyk gelmeýän baha, neşe bölümlerinde neşe bejeriş programmalary we reabilitasiýa kurslary hakda gürleşmegiň manysy ýok. Ýöne bu az mukdarda hem göz öňünde tutulan maksat üçin ulanylmaýar. Näsaglaryň pikiriçe, hassahanada bolan döwürlerinde hiç hili derman berilmedi. Lukmanyň neşekeşleriň saglyk depderçesinde näme ýazandygy, haýsy derman reseptleri - näbelli. Şeýle-de bolsa, tölege ukyply hassalar orta we kiçi lukmançylyk işgärlerinden çekilmek alamatlary üçin zerur dermanlary erkin satyn alyp bilerler.
Neşe bölümlerinde talaňçylyk gülläp ösýär. Reýdlerden soň Ýylanly şäherine göçürilen gowy eşikli Aşgabat şäheriniň ýaşaýjylary, neşekeşler olary erbet ýagdaýlar üçin çalyşmaga mejbur bolýarlar. Tapawut üçin olara 1 (bölek) geroin ýa-da iýmitden bir zat berilýär, mysal üçin, margarinli çörek, çaý, şeker, karamel, sogan we ş.m. Bu ýerde penjek, ýagyş paltosy, palto, penjek, köýnek, balak, aýakgap we hatda içki eşik hem satyn alynýar. Lukmançylyk işgärleri esasanam altyn dişli hassalary awlaýarlar. Gymmat bahaly dişleriň garyp eýelerini her zat bilen ymtyldyrýarlar: neşe serişdeleri, “ýokary” dermanlar we iýmit bilen, düşekden düşege geçirmek, hatda baş lukmanyň maşynyny ýuwmak. Aýyrylan altyn dişiň bahasy 50,000 manat (2 dollar).
Lukmanlar özlerine ynanylan hassalara aşa rehimsiz. Bölümleriň birinde lukman Aşgabat polisiýa bölüminden Ýylanly keselhanasyna soňky döwürde tükeniksiz neşekeşlere garşy hileler bilen meşgullanmak endigine öwrüldi. Näsagyň iki gapyrgasyny döwenden soň, hassalary gynamakdan saklandy. Dispanseriň öňki hassalary: "Bu psihiatrik hassahana türmedenem erbetdir" -diýdi.
Rejep Geldiýew, Daşoguz - Aşgabat.
"Iş hepdesi", Gazagystan.
