"Memorial" Adam hukuklary merkezi tarapyndan alnan maglumata görä, 2015-nji ýylyň 22-nji iýulynda Aşgabat howa menzilinde Türkmenistanyň 41 ýaşly raýaty Aýjemal Rejepowa we iki gyzy Aýlar (11 ýaş) we Aýnura (3 ýyl) Stambula uçýan uçara münmek gadagan edildi. Uzak wagt sorag edilenden soň, migrasiýa gullugynyň wekili olara ömürlik ýurtdan çykmagyň gadagan edilendigini aýtdy. Üç ýolagçynyň pasportynda türkmen dilinde “çykyş gadagan” diýen ýazgyly möhür goýuldy.
Aýjemal, 10 ýyldan gowrak wagt bäri Norwegiýada ýaşaýan we syýasy gaçybatalga alan türkmen oppozisti we öňki mejlis agzasy Pirimguly Taňrygulyýewiň gyzy. Taňrygulyýew hünäri boýunça lukman, okuwçylarynyň biri Türkmenistanyň häzirki prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedow.
1999-njy ýylda Aýjemal we adamsy işinden boşadyldy, gizlin gulluklar tarapyndan gözegçilik astynda saklandy we birnäçe gezek sorag edildi we gorkuzyldy. Tanrygulyýewiň garyndaşlarynyň Saparmyrat Nyýazowyň döwründe girizilen Türkmenistandan çykmagy baradaky gadaganlyk henizem dowam edýär. 2007-nji ýylyň iýun aýynda Türkmenistanyň Baş prokuraturasy Aýjemalyň özüne we adamsyna Russiýa gitmek gadagan edilendigini habar berdi.
Tanrygulyýewiň pikiriçe, aslynda gyzynyň Aşgabatdaky maşgalasy (4 kämillik ýaşyna ýetmedik çagalary goşmak bilen) girew ýagdaýynda. Aýjemal we adamsy iş tapyp bilmeýärler, Tanrygulyýewe daşary ýurtlarda oppozisiýa çärelerini geçirjek bolsa, galp aýyplamalar bilen türmä basylyp bilinjekdigi barada birnäçe gezek duýduryş berdiler. Dissidentiň beýleki garyndaşlary hem şuňa meňzeş kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz bolýarlar. 2014-nji ýylyň tomsunda 1943-nji ýylda doglan dogany Doly Tanrygulyýew Türkiýä uçmaga synanyşdy, emma howpsuzlyk işgärleri tarapyndan ýurtdan çykmagyň gadagan edilendigini aýdyp uçardan düşürüldi.
Resmiler ähli ýagdaýlarda syýahat gadagançylygynyň sebäplerini düşündirmekden ýüz öwürdiler. Garyndaşlarynyň habar bermegine görä, Aýjemal on iki ýyl bäri görmedik ejesini görmek üçin Stambula uçmagy meýilleşdirýärdi. 2014-nji ýylyň awgust aýynda özi we çagalary bilen täze pasport aldylar, bu Nyýazow döwründäki köne gadaganlyklaryň ýatyrylan bolmagy mümkin diýen çaklamalary döretdi. Emma bu çaklama nädogry bolup çykdy. Aýjemal ýurtdan çykmak üçin esassyz boýun gaçyrmak barada halkara guramalardan kömek soramak şikaýat etmekçi. Ýaňy-ýakynda üç ýaşly gyzy Aýnuranyň hem ýörite hyzmatlaryň “gara sanawyna” girizilmegi geň zat! Häkimiýetleriň nukdaýnazaryndan Türkmenistanyň “milli howpsuzlygyna” howp abanýan bolsa gerek.
Bolup biläýjek we hakyky dissidentlere, olaryň ýakyn we uzak garyndaşlaryna köpçülikleýin syýahat gadagançylygy, Prezident Saparmyrat Nyýazowyň dolandyran soňky ýyllarynda giňden ýaýrady. 2006-njy ýylyň dekabrynda aradan çykanda, "gadaganlyk sanawyna" Türkmenistanyň 11,000-den gowrak raýatynyň atlary goşuldy. Häzirki wagtda syýahat gadagançylygynyň sanawyna girizmegiň tertibi düşnüksiz bolup galýar we köplenç kanuna esaslanmaýar. Diňe çäkli mukdarda “gadagan edilenler” esassyz gadaganlyklary gözden geçirmegi başardy.
Witaliý Ponomarew, “Memorial” adam hukuklary merkeziniň Merkezi Aziýa maksatnamasynyň müdiri.
