Resmi Aşgabat Türkmenistanda gyssagly howa gatnawy we poçta hyzmatlary pudagynda işleýän ähli halkara kompaniýalarynyň ygtyýarnamasyny uzaltmakdan ýüz öwürdi. Germaniýanyň DHL kompaniýasy bu pudakda dünýä liderine gynandyryjy ykbal geldi.
"Reýter" habar gullugy bir türkmen hökümetiniň metbugat sekretarynyň: "Türkmenpoçta galar, siz gyssagly habar berişini 190-dan gowrak torlar bilen ýurtda ulanyp bilersiňiz: bu arzan we ygtybarly" -diýdi. Şeýle düşündiriş bilen hökümet wekili birnäçe kompaniýa üçin ygtyýarnamanyň uzaldylmazlygy baradaky habary berdi. GDA ýurtlarynyň DHL aklawçysy, Moskwadaky GDA ýurtlary üçin kompaniýanyň merkezi ofisinde işleýän Pawel Wolkowyň bu barada NV-ä gürrüňi:
PW: Türkmenistanda DHL ýerli agent, Bedas Express tarapyndan wekilçilik edilýär. Bu kompaniýa, DHL-iň adyndan Türkmenistanyň çäginde harytlary kabul edýär we iberýär. Ýakynda Türkmen häkimiýetleri tarapyndan Türkmenistanda kabul edilen, gowşurylan ýa-da gaýtadan işlenýän agramy 31.5 kilograma barabar bolan ýükleriň hemmesi poçta hasaplanýar we poçta iberişleri ýaly, olary türkmen poçta bilen eltmeli diýilýär. Bu, Türkmenistandaky DHL agentiniň "poçta düzgünlerine" eýermelidigini göz öňünde tutýar. DHL, bu bazara beýleki gatnaşyjylar ýaly halkara hukugyna laýyklykda işleýär. Hususan-da, 1929-njy ýyldaky Warşawa konwensiýasynyň düzgünleri bilen we poçta düzgünleri esasynda hyzmatlaryny berip bilmeýär. Netijede, hödürleýän hyzmatlarymyzyň ygtyýarnama berilmejekdigine we poçta ygtyýarnamasy berilmeli däldigine ynanýarys. Bu, diňe DHL däl-de, tutuş ekspress transport pudagyna, bu bazara gatnaşyjylaryň hemmesine täsir edýän mesele.
Bu, DHL-iň Türkmenistanda işini dowam etdirmäge kanuny gözläp biljekdigini aňladýarmy?
PW: Şeýle aýdalyň. DHL, ýagny Türkmenistanda öz şahamçasy bolmadyk kompaniýa hökmünde Türkmenistanda biziň bähbitlerimizi görkezmek üçin kanuny mümkinçilikleri görmeýär. Şol sebäpli ýerli agent bar. Degişli guramalara habar bermek, gönüden-göni Türkmenistanyň häkimiýetlerine ýüz tutmak meselesinde biz muny edýäris.
Beýleki ýurtlarda DHL bilen şuňa meňzeş mysallar boldumy?
DW: Meniň bilşime görä, GDA ýurtlarynda beýle mysal ýokdy. Başga ýurtlar hakda beýle zat aýdyp biljek däl.
Türkmen ýolbaşçylarynyň kararyny näme bilen baglanyşdyrýarsyňyz we kompaniýanyň respublikadaky işiniň soňuna çenli dowam etjekdigine garaşýarsyňyzmy?
DW: Bu meselelere teswir berip bilemok.
Türkmenistandaky DHL agent kompaniýasynyň baş direktory Ata Orazow hem öz gezeginde işleriň dowam etdirilmegine umyt bildirdi:
AO: Elbetde umyt edýäris. Galyberse-de, adamlar nähili ýagdaýda galdylar! Maýa goýujylar, diplomatlar, ýönekeý adamlar. Dünýäde şeýle pudak bar we ol islendik ýurtda amala aşyrylmaly. DHL bilen şertnama boýunça işleýän ýerli kompaniýanyň ygtyýarnamasy 14-nji martda resmi taýdan tamamlandy. Ol heniz uzaldylmady.
Durtda DHL ulanyjylarynyň sanyny aýdyp bilersiňizmi?
AO: Bilýärin, ýöne bu maglumatlary aýdyp bilemok, söwda syry.
Şunuň bilen baglylykda, 1-nji aprelde "NV" DHL müşderileri we şuňa meňzeş hyzmatlary berýän beýleki kompaniýalar tarapyndan Türkmenistanda ýüze çykan çynlakaý meseleler barada gürrüň edendigini ýatladýarys. Bu kynçylyklar, türkmenleriň ýörite hyzmatlarynyň bu hyzmatlara - hatlaryň we posylkalaryň mazmunyna we respublikadaky alyjylara doly gözegçilik etmek üçin ähli tagallalary edendigi bilen baglanyşyklydy.
Habarçymyz Oraz Saryýewiň Türkmenistanyň Aragatnaşyk ministrliginiň bir çeşmesine habar berşi ýaly, daşary ýurt kompaniýalarynyň ygtyýarnamalaryny uzaltmazlyk karary takyk iberildi, sebäbi bu poçta hyzmatlary görnüşi döwletiň we ýörite "ganatyň astynda" alnyp bilinmez. Bir gapdalynda paketlerde ýarag bolup biljekdigi aýdylýar, ýöne çeşmä görä, dünýäde işleýän we abraýly kompaniýalar üçin ygtyýarnamalar uzaldylmady we ýarag daşamak bilen baglanyşykly hiç haçan agzalmady.
Sözümiň ahyrynda, halkara adam hukuklary guramasy Türkmen Helsinki gaznasynyň metbugat habarnamasyny çap etmegini goşmak gerek: “Başgaça pikirlenýänleri basyp ýatyrmak we Türkmenistanyň raýatlaryny rehimsiz izolirlemek üçin ulanylmaýan mehanizmler ýok ýaly. Türkmen rejimi bu mehanizmleri gizlinlikde tapmagy dowam etdirýär. Munuň subutnamasy Aşgabadyň DHL, FedEx, ASE ulgamy we ş.m. arkaly poçta hyzmatlaryny hödürleýän hususy firmalara ygtyýarnamany uzaltmakdan ýüz öwürendigi baradaky habar, kompaniýalar we diplomatik wekilhanalar, ýeke-täk mümkinçilik - döwletiň gözegçiligindäki türkmen poçtasynyň hyzmatlaryndan peýdalanmakdy ... Ýatladýarys, soňky ýyllarda adam hukuklary aktiwistleri türkmenleriň ýörite hyzmatlaryny hatlary bikanun görmekde we şahsy telefon gepleşiklerini diňlemekde aýyplaýarlar.
W.Wolkow, O.Saryýew
"Doýçe Welle".
