TÜRKMENISTAN
Türkmenistan dürli halkara synçylar, şol sanda adam hukuklarynyň berjaý edilişine gözegçilik edýänler üçin ýapykdy. Habar beriş serişdeleri hökümetiň berk gözegçiligi astynda işledi. Durmuş derejesi peselmegini dowam etdirdi.
Türkmenistanda berk awtoritar regim galdy. Adam hukuklarynyň çynlakaý bozulmagy adaty zatdyr. Koronawirus infeksiýasynyň (COVID19) pandemiýasynyň fonunda saglyk hukugy bozuldy. Häkimiýetler, tersine subutnamalara garamazdan COVID-19 hadysalarynyň bardygyny inkär etmegini dowam etdirýärler. Söz azatlygy hukugy düýpli çäklendirildi. Erkekleriň arasyndaky ylalaşyk jynsy jenaýat bolup galdy. Dini ynanjyna görä harby gullukdan ýüz öwürýänler türmä düşmek howpuny abanýar. Zor bilen ýitirim bolan azyndan 120 tussagyň ykbaly we nirededigi entek belli däl.
Gysgaça salgylanma.
Türkmenistan dürli halkara synçylar, şol sanda adam hukuklarynyň berjaý edilişine gözegçilik edýänler üçin ýapyk. Habar beriş serişdeleri hökümetiň berk gözegçiligi astynda işledi, öz-özüni senzuradan geçirmäge we häkimiýetler tarapyndan negatiw hasaplanan wakalar, şol sanda COVID-19 ýaýramagy barada habar berip bilmezlige sebäp boldy. Durmuş derejesi pese gaçmagyny dowam etdirdi, ýurtda azyk we nagt ýetmezçilik bardy, köplenç birnäçe bankomatlarda adamlar hobata düzüldi. Häkimiýetler milli walýutanyň resmi hümmetini aşa köpeltmek bilen ykdysady meseleleriň gerimini maskaladylar.
Saglyk hukugy.
Häkimiýetler ýurduň ýaşaýjylarynyň arasynda COVID-19 ýokaşma ýagdaýyny yzygiderli inkär edýärler. Iýul aýyna çenli BSGG-nyň fiziki aralygy saklamak we maska geýmek ýaly gorag çäreleri baradaky teklipleriniň girizilmegini yza süýşürdiler, şol bir wagtyň özünde mart aýynda Novruzyň adaty bahar baýramy we iýun aýynda Bütindünýä welosiped güni mynasybetli köpçülikleýin çärelere haalky gatnaşdyrdylar . Aprel aýynda " Erkin Europa" radiosy maska geýendigi üçin jerime salynýandygyny yglan etdi. Saglyk ministrligi "howadaky tozanyň ýokarlanmagy" sebäpli maska geýmegi maslahat bereninden soň iýul aýynda üýtgedi.
COVID19 ölümini resmi taýdan inkär etmek dowam edýärkä, Merkezi Aziýa üçin hökümete degişli bolmadyk “????????” guramasy Balkanabat şäherindäki täze jaýlanan ýerleri yzarlamak üçin Google kartalaryny seljerdi. Hasaplamalaryna görä, diňe 25-nji martdan 16-njy aprel aralygynda diňe 317 sany täze mazar peýda boldy, 2018-nji ýylyň 31-nji maýyndan 2020-nji ýylyň 25-nji martyna çenli ähli döwürde 524 adam jaýlandy.
Başgaça pikirlenmek.
Häkimiýetler başgaça pikirleri we tankytlary parahatçylykly beýan etmegi basyp ýatyrdylar. Aprel we maý aýlarynda ýurduň gündogar böleginde birnäçe tupan we güýçli ýagyşdan soň öýleriň we onlarça adamyň weýran bolmagyna sebäp boldy, iň uzaga çeken garşylyk tolkunlaryndan biri boldy. Birnäçe hepde bäri suw basan öýlerinde taşlanan ýaşaýjylar häkimiýetleri hereketsizlikde aýypladylar we ýurtda we daşary ýurtlarda protestler geçirildi. Häkimiýetler demonstrantlaryň özlerine we Türkmenistandaky garyndaşlaryna basyş edip, daşary ýurt protestlerini basyp ýatyrmaga synanyşdy.
Türkiýedäki türkmen talyplary, Türkmenistanyň gizlin polisiýasynyň agzalary tarapyndan baryp görendiklerini, demonstrasiýa gitjek bolsalar öz watanlaryna gaýdyp geljekdiklerini aýtdylar. Dosty Stambulda geçirilen demonstrasiýany guraýjy bir türkmeniň Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň ýerli bölümine sorag etmek üçin birnäçe gezek çagyrylandygy we ýenjilendigi we oňa gatnaşmakdan ýüz öwürmek üçin guramaçynyň eline berilmegi talap edilendigi habar berildi. nägilelik hereketinde. Türkmenistanda tupanyň zyýanynyň suratlaryny we wideolaryny daşary ýurtdaky garyndaşlaryna we dostlaryna iberendigi üçin onlarça adam tussag edildi. Şolardan biri Pigambergeldi Allaberdiýew sentýabr aýynda huligançylykda we daşary ýurtly aktiwistler bilen gatnaşygy sebäpli bedenine zeper ýetmekde aýyplanyp, alty ýyl azatlykdan mahrum edildi.
Din we ynanç azatlygy.
Harby gullukdan boýun gaçyran iki adam wyjdan taýdan boýun gaçyranlardan soň jogapkärçilige çekilip bilner. Şeýlelik bilen, awgust aýynda iki sany Iegowa şaýady, doganlar Eldor we Sanjarbek Saburow harby gullugy ýerine ýetirmekden boýun gaçyrandyklary üçin iki ýyl azatlykdan mahrum edildi we ozal şol bir aýyplama bilen administratiw jogapkärçilige çekildi. Sentýabr aýynda Myrat Orazgeldýew hem iki ýyl azatlykdan mahrum edildi. Forum 18 hökümete degişli bolmadyk guramanyň habar bermegine görä, ýylyň dowamynda harby gulluga wyjdan bilen garşy çykýan ýene dört Iegowa şaýady türmä iberildi, 2018–2019-njy ýyllarda iş kesilen başga-da alty adam ýylyň ahyrynda azatlykdan mahrum edildi.
Zor bilen ýitirim bolmak.
Zor bilen ýitirim bolan azyndan 120 tussagyň ykbaly we nirededigi entek belli däl. Olaryň käbiri 2002-nji ýylyň noýabr aýynda şol wagtky prezident Saparmurat Niýazowy öldürmek synanyşygyndan soň türmä iberildi. Şolardan biri azatlykdan mahrum edilen Ýazgeldi Gundogdiýew dekabr aýynda tussaglykda aradan çykdy.
Amnesty International.
