Ombudsmenler we adam hukuklary boýunça milli guramalar ÝHHG-nyň ýyllyk adam ölçeg borçnamalarynyň ýygnagy Iş sessiýasy 9 Kanunyň kadalary, esasanam: Ombudsmenler we Milli Adam Hukuklary Guramalary
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasynyň başlygynyň çykyşy
Resmi Aşgabat, adatça, Türkmenistanda adam hukuklary meselesiniň bardygyny inkär edýär. 2003-nji ýylyň 11-nji dekabrynda Türkmen telewideniýesiniň ilkinji kanaly Prezident Nyýazowyň hökümet ýygnagynda eden çykyşyny ýaýlyma berdi: "Biz hakda näme diýseler-de, Türkmenistanda hiç kime zulum edilenok. Türkmenleriň hukuklary we azatlyklary raýatlar tarapyndan ygtybarly goralýar. Hiç kime azar berilmeýär, hususy jaýlar gözlenmeýär [...] Hiç ýerde gowy demokratiýa ýok ... "2004-nji ýylyň 21-nji maýynda Aşgabat şäheriniň golaýyndaky pul we kagyz fabriginiň açylyş dabarasynda, Prezident Nyýazow: "Ýurdumyzda demokratiýa bilen baglanyşykly hiç hili problemamyz ýok. Hiç kim kemsidilmeýär we azar berilmeýär we ynançlary, syýasy pikirleri ýa-da hökümeti tankyt edendigi üçin hiç kimi tussag etmeýäris" -diýdi.
Adam hukuklary meseleleriniň ara alnyp maslahatlaşylmagyny düýbünden ret edýän atmosferada haýsy Ombudsmen hakda gürleşip bileris? Elbetde, ýurtda beýle zat ýok. Bilşiňiz ýaly düýbünden ideal döwlet ýok, şonuň üçin türkmen häkimiýetleri adam hukuklarynyň bozulmagy bilen baglanyşykly meseleleri ara alyp maslahatlaşmakdan gorkmaly däldirler. Doly maglumat boşlugy şertlerinde ilat “ombudsmen” düşünjesiniň nämäni aňladýandygyny bilmez.
Türkmenistanda ombudsmeniň wezipesini ýerine ýetirip biljek demokratiýa we adam hukuklary boýunça milli institut bar. Gynansagam, bu institutyň işine aşakdaky faktlar bilen baha berip bolar: ýakynda ýolbaşçylygy birnäçe gezek üýtgedi. Ynsan hukuklaryny goraýjylar we "Azatlyk" radiosynyň habarçylary tarapyndan bu instituta ýüz tutmalar, hukuklaryň bozulmagy ýa-da beýleki meselä, mysal üçin hereket, pikir azatlygy ýa-da hukuk goraýjy guramalar tarapyndan repressiýalar we ş.m. institutyň işgärleriniň gorkudan ýaňa dymmaklygy we düşündiriş bermek islemezligi.
Başga bir hakykat. Türkmenistanyň tanymal aklawçysy Sazak Begmedow maşgalasyna garşy konstitusiýa hukuklarynyň köp bozulandygy sebäpli dürli ýolbaşçylara birnäçe gezek ýüz tutdy. Emma, käbir sebäplere görä, Demokratiýa we Adam Hukuklary Institutyna ýüz tutandan soň, garry maýyp polisiýa tarapyndan ýenjildi we emläk konfiskasiýasy bilen ýurduň demirgazygyna iberildi. Şu wagta çenli demirgazyk Daşoguzdan çykmaga rugsat berilmeýär. Demokratiýa we Adam Hukuklary Instituty bu waka aladasyny asla görkezmedi.
BMG-nyň Adam hukuklary boýunça komissiýasynyň 2005-nji ýylyň mart aýynyň 61-nji mejlisiniň açylyş dabarasynda eden çykyşynda BMG-nyň Adam hukuklary boýunça ýokary komissary adam hukuklarynyň durmuşa geçirilmegi üçin döwletiň henizem esasy jogapkärçiligiň we belli bir döwletiň ýaşaýan ýeri bolandygyny aýtdy. Ýurisdiksiýasynda ýa-da täsir çäginde adam hukuklaryny goramak islemeýär ýa-da gorap bilmeýär, halkara jemgyýetçiligi adam hukuklarynyň durmuşa geçirilmegi we goralmagy üçin bilelikde jogapkärçilik çekýär.
ÝHHG-a agza ýurtlaryň we halkara jemgyýetçiliginiň türkmen ýagdaýy barada biragyzdan gürlemegi, Türkmenistanyň ýolbaşçylaryna adam hukuklarynda göze görnüp duran ösüşiň zerurlygy barada aç-açan çykyş etmegi möhümdir.
Gynansagam, Türkmenistanda adam hukuklary ýagdaýynyň halkara jemgyýetçiligini uzak wagtlap tankytlamak düýpli üýtgeşmelere sebäp bolmaýar, şonuň bilen birlikde ýurdumyzda gumanitar betbagtçylyga resmi Aşgabat şäherini bu ýygnakda aýdylan aladalara ýüz tutmaga çagyrýarys.
Üns bereniňiz üçin sag boluň.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
