ÝHHG-nyň başlygy
Jenap Solomon Passyýa.
Hormatly jenap başlyk!
Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasy (THF) jurnalistleriň, Erkin Ýewropa Radio / Azatlyk radiosynyň türkmen gullugy bilen hyzmatdaşlyk edýän habarçylaryň türkmen häkimiýetleri tarapyndan barha artýan yzarlamalary barada size ýüzlenýär.
Gysga wagtyň içinde iki jurnalist we olaryň maşgalalary bikanun yzarlamalara sezewar edildi we Azatlyk Radiosyna garşy kampaniýanyň çäginde iki habarçy tussag edildi.
1-nji martda Nyýazow rejimi baradaky pikirleri bilen tanalýan Aşyrguly Baýryýew häkimiýetler tarapyndan girizilenlerden tapawutly tussag edildi. Geçmişde türkmen häkimiýetlerinden Azatlyk Radiosy bilen hyzmatdaşlygy bes etmek barada birnäçe gezek duýduryş alandygyna garamazdan, A.Baýryýew Türkmenistanda adam hukuklarynyň bozulmagy barada maglumat bermegini dowam etdirdi. Türkmen ýazyjysy, taryhçy we jurnalist Rahym Esenowyň yzarlanmagyny ýazgarýan we soň tussag edilmegi barada ygtybarly maglumatlarymyz bar.
Rahym Esenowyň 23-nji fewralda tussag edilendigi we 26-njy fewralda tussaghana iberilendigi barada habar berildi. Tutulan wagtynda, köp ýyl bäri Türkmenistanda neşir edip bilmedik "Täçli gezelenç" romanynyň birnäçe nusgasyny bikanun getirmekde aýyplandy. 2003-nji ýylda kitap Russiýada neşir edildi. 26-njy fewralda türkmen häkimiýetleri Esenowy "sosial, etnik we dini ýigrenji öjükdirmekde" aýyplady (177-nji madda, Türkmenistanyň Jenaýat kodeksiniň 1-nji bölümi). Rahym Esenow köp ýyl bäri Azatlyk Radiosy bilen işledi. Esenow insult aldy we bejergi alýardy, muňa garamazdan göni keselhanada tussag edildi we Milli howpsuzlyk ministrliginiň kazyýetden öňki tussaghanasyna äkidildi. Rahym Esenow 78 ýaşynda, Türkmenistanyň we Russiýanyň goşa raýatlygy bar. Giýewisi Igor Kaprielow hem 24-nji fewralda tussag edildi.
Ondan öň 2003-nji ýylyň güýzünde "Azatlyk" radiosynyň habarçysy Saparmyrat Öwezberdiýewiň iki gezek alnyp gaçylandygy barada habar berildi. 2003-nji ýylyň sentýabr aýynda Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň kazyýetden öňki tussaghanasynda üç günläp, neşe maddalaryna sanjym edildi we gynamalara sezewar edildi. Noýabr aýynda näbelli iki adam jurnalisti öýünden alyp gaçdy we gonamçylyga äkitdi, şol ýerde ýençdiler we gynadylar. Aýratynam, alyp gaçanlar jurnalisti Azatlyk Radiosy bilen hyzmatdaşlygyny bes etmese, öldürjekdigini aýdyp haýbat atýarlar. Häzirki wagtda S. Öwezberdiýew öýde galmaga mejbur bolýar, daşarky dünýä bilen telefon we internet baglanyşygy ýok, doly işlemek we hünär borçlaryny ýerine ýetirmek mümkinçiliginden mahrum.
Öwezberdiýewiň, Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň işgärini, öz jelladyny tanandygy häkimiýetler tarapyndan hasaba alynmady. Şu wagta çenli alyp gaçanlaryň hiç biri jezalandyrylmady.
2004-nji ýylyň 27-nji fewralynda, Aşgabat häkimiýetleri "Azatlyk" radiosynyň ozalky Moskwa habarçysy Orazmuhammed Yklymowyň aýaly Maral Babaýewanyň öýüni (Pekinskaýa köçesiniň 24-nji jaýy) we ogly Aýlynyň öýüni (Mejlauka köçesiniň 13-nji jaýynyň 5-nji öýi) ele aldy. . Bu waka jurnalistleri we olaryň garyndaşlaryny yzarlamak üçin gönükdirilen kampaniýanyň bir bölegi boldy.
Ýokardaky ýagdaýlaryň her biri aýratynlykda adam hukuklarynyň gödek bozulmagydyr. Hemmesi bilelikde, ýagny gysga wagtyň içinde göni manyda bolup geçen bir topar waka, türkmen häkimiýetleriniň demokratik ýoldan gitmek islemeýändiklerine şaýatlyk edýär. Türkmenistanda söz we metbugat azatlygy öňden bäri gadagan edilipdi. Terrorçylyga garşy bahana bilen indi türkmen häkimiýetleri jurnalistleri, oppozisiýaçylary, dissidentleri, raýat aktiwistlerini we ýokardaky garyndaşlaryny yzarlaýar. Telefonlary yzygiderli kesmek, şahsy telefon we internet aragatnaşygyny diňlemek we gözegçilik etmek, Azatlyk Radiosy bilen hyzmatdaşlygy gadagan etmek, ýaşaýyş jaýlaryny bikanun ele almak, Milli Howpsuzlyk Ministrligine çagyryşlar, tussag etmek, urmak we syýasat bilen ylalaşmaýan raýatlaryň bikanun iş kesilmegi. Nyýazowyň yzarlamagy, türkmenleriň ýörite hyzmatlarynyň tejribesinde gündelik boldy.
Jenap başlyk!
THF sizi Türkmenistana çynlakaý üns bermäge we Nyýazow rejimini halkara adam hukuklary borçlaryny ýerine ýetirmäge mejbur etmek üçin bar bolan mümkinçiliklerden peýdalanmaga çagyrýar. Türkmen hökümetinden jurnalistler R. Esenowyň we A.Baýryýewiň derrew boşadylmagyny talap edýäris. Azatlyk Radiosy bilen hyzmatdaşlyk edýän jurnalistlere yzarlamalardan gorkman, asuda işlemäge mümkinçilik bersinler. Jurnalistleriň, dissidentleriň, raýat aktiwistleriniň garyndaşlaryny gününe goýmagyny we türkmen raýatlarynyň bikanun yzarlanmagyna jogapkärleri jezalandyryň.
Nusgalar: Iňlisleriň Türkmenistandaky ilçihanasy, ABŞ-nyň Türkmenistandaky ilçihanasy, Amnesty International Halkara Helsinki Federasiýasy, Adam Hukuklary Gözegçilik Radio Erkin Ýewropa / Radio Azatlyk Halkara Jurnalistler Federasiýasy, Doýçe Welle, Türkmen Helsinki gaznasy 2004-nji ýylyň 6-njy marty
