Türkmenistanyň BMG-nyň Ženewadaky wekilhanasynyň hemişelik wekili Atageldy Haljanow, 2015-nji ýylda neşe tramadoly saklamakda aýyplanyp tussag edilen raýat žurnalisti Saparmämmet Nepesgulyýewi degişli dispanserlerde "birnäçe gezek synlanan psihologiki taýdan durnuksyz adam" diýip atlandyrdy. Türkmen wekiliýetiniň başlygy bu sözleri 8-nji martda Ženewada, BMG-nyň Adam hukuklary komitetiniň Türkmenistanyň Halkara raýat we syýasy hukuklar konwensiýasynyň (ICCPR) berjaý edilmegi baradaky ikinji döwürleýin hasabatyna garamakda aýtdy.
Onuň sözlerine görä, S. Nepesgulyýewiň Balkanabat aklawçylar birleşiginden kanuny kömegi bardy, şonuň üçin onuň şikaýatlary “asylsyz”. Bu jogap, komitet agzalarynyň biriniň BMG iş toparynyň esassyz tussag etmek baradaky karary barada düşündiriş bermegini islediginde aýdyldy. Bu karar 2015-nji ýylyň ahyrynda kabul edildi. Hususan-da, žurnalistiň söz azatlygyny parahatçylykly ulanandygy üçin erkinliginden mahrum edilendigi aýdylýar. S. Nepesgulyýewiň kärdeşi Erik Supuşew ANT bilen söhbetdeşlikde žurnalistiň kazyýet işiniň ýapyk bolandygyny we aklawçysynyň ýokdugyny aýtdy.
"Žurnalistika işleri baradaky maglumatlar hakykata laýyk gelmeýär" -diýip, A. Haljanow, munuň üçin Nepesgulyýewde bolmaýan "wakalary hakyky görkezmek üçin bilim we başarnyk gerek" -diýdi.
Türkmen diplomaty tussag edilende S. Nepesgulyýewde 26 dozada derman tapylandygyny, türkmen hâkimiyetleri bolsa ozal 44 tramadol dermanynyň tapylandygyny mälim edipdi.
Hasabatyň diňlenişigi üç sagat dowam etdi, şolardan ikisi Türkmenistanyň wekilleri täze kabul edilen ýa-da täzelenen kanunlary sanamak üçin sarp etdi. A.Haljanow 3-nji martda prezidentiň Türkmenistanyň doly ygtyýarly wekili wezipesine adam hukuklary üçin parlamente garamak üçin üç dalaşgär iberendigini habar berdi. Dalaşgärleriň atlary yglan edilmedi.
Komitetiň agzalary pagta hasyly wagtynda mejbury zähmetiň ulanylmagy we garaşsyz gözegçilik edýän şahsyýetleriň tussag edilmegi bilen baglanyşykly beýleki soraglar bilen birlikde soraglar berip bildiler; türkmen türmeleriniň ýagdaýy we zyndanda zor bilen ýitirim bolan adamlar - Boris Şyhmyradow we Gulgeldi Annanyýazow hakda hiç hili maglumatyň ýoklugy barada; azatlykdan mahrum edilen ýerlerde we Owadan-Depe türmesinde gynamalar hakynda.
“Narguly Baltaýewiň jesediniň agramy 25 kilograma barabardy, açlyk we gynamalary bolmasa, muny nädip düşündirip bilersiňiz?” diýip, komitet agzalarynyň biri sorady.
Türkmen diplomaty ýurtda mejbury zähmetiň ulanylandygyny boýun almady. A.Haljanow, mejbury zähmeti kabul etmeýän Türkmenistanyň konstitusiýasynyň we kanunlarynyň degişli maddalaryny, şeýle hem oba hojalygyny öndürijiler üçin döwlet goldaw çärelerini, ýeňillikli karzlary we döwrebap tehnologiýalaryny ulanmagy, Halkara Zähmet Guramasynyň (HZG) Zähmet we Durmuş Goragy Ministrligi, Senagatçylar we Telekeçiler Bileleşigi, Kärdeşler arkalaşygynyň merkezi we Türkmenistanyň aýallar birleşigi bilen berk aragatnaşyklaryny sanap başlady.
Diplomat: "Hökümet mejbury zähmet ulanyp bilmez, bu nädogry sorag" -diýdi.
Prezidentiň ýanyndaky Türkmen Milli Demokratiýa we Adam Hukuklary Institutynyň demokratiýa we adam hukuklaryny goramak bölüminiň başlygy Şemşat Atajanowanyň, bir jynsly gatnaşyklary jenaýat jogapkärçiligine çekmek mümkinçiliginiň Türkmenistanda ýokdugyny aýtdy. "Bu, türkmen medeniýetine, maşgalanyň adaty ýörelgelerine esaslanýan türkmen halkynyň däplerine ters gelýär, şonuň üçin kanunçylyga şeýle üýtgetmeler girizmek kabul ederliksiz". Tussaglaryň sany we düzediş edaralarynyň umumy ukyby ýaly beýleki soraglar jogapsyz galdy. Ilçi A. Haljanow koloniýalarda düýpli abatlaýyş işleriniň geçirilýändigini, döwletiň tussaglara azyk, lukmançylyk kömegi, şahsy arassaçylyk önümleri we ýorgan-düşek bilen üpjün edýändigini aýtdy. Içeri işler ministrliginiň işgärleri yzygiderli tälim alýarlar we koloniýa yzygiderli gözegçilik edýärler.
"2015 we 2016-njy ýyllarda beýleki tussaglara laýyk gelmezlik ýa-da duşmançylyk sebäpli tussaglardan beýleki düzediş edaralaryna geçirilmegi barada 23 ýazmaça haýyş geldi, bu haýyşlaryň hemmesi kanagatlandyryldy"-diýdi diplomat.
Sözüň ahyrynda komitet agzalary türkmen işgärlerini resmiýetden çykmaga çagyrdy.
"Jogaplar resmi boldy we gaýtalandy - muny eýýäm ýazmaça aldyk. Biziň üçin adam hukuklary diňe bir kanuny düzgün däl, bu işleriň anyk jogaplary bilen gyzyklanýarys"-diýip komitet agzalary bellediler. Türkmenistanyň hasabatyna garamak ertir türkmen wekiliýetiniň berlen soraglara beren jogaplary bilen dowam etdiriler.
https://habartm.org/archives/6555
