NBCA analitikleriniň pikiriçe, ÝHHG-ny özgertmegiň zerurlygy baradaky pikir, bu guramanyň adam hukuklary babatdaky täsirini çäklendirmek islegine meňzeýär.
Geçen hepde Brýusselde geçirilen ÝHHG-a gatnaşýan döwletleriň Daşary işler ministrleriniň geňeşiniň 14-nji ýygnagynda Türkmenistanyň bu guramadaky ilçisi Esen Aýdogyýew ÝHHG-nyň häzirki ösüş meýlini “Ähli ugurlarda özüniň ýerini çalyşmak güýçleriň we çeşmeleriň dargamagyna sebäp bolýar."
Diplomat, ÝHHG-nyň agza döwletleriniň hersine meseleleriň çözülmegi üçin aýratyn jogapkärçilik bermegi teklip etdi, sebäbi “ýurduň içindäki ýagdaýa gözegçilik edýän we halkara borçnamalarynyň çäginde ösüş ýollaryny kesgitlemeli”.
Adatça ÝHHG bilen Türkmenistanyň arasyndaky gatnaşyklar dartgynly. 2003-nji ýylda döwlet agdarylyşygy synanyşygyndan soň Türkmenistanda bolup geçen köpçülikleýin syýasy repressiýalara jogap hökmünde agza ýurtlaryň bir topary bu hakykat boýunça derňew işine başlady.
Soňra ÝHHG "Moskwa mehanizmi" diýlip atlandyrylýan proseduralary Türkmenistana gönükdirdi we türkmen tarapynyň razyçylygy bolmazdan maglumat ýygnamak üçin hünärmen iberdi. Şeýle-de bolsa, häkimiýetler ÝHHG-nyň hasabatçysynyň ýurda girmegine rugsat bermedi we indiki ýygnakda goşmaça alypbaryjy bermek üçin agza guramanyň hukuklaryndan peýdalanmady.
Aýdogdyýew, şeýle hem ÝHHG çärelerine gatnaşyjylary hasaba almak prosesine düzedişler girizmegi teklip etdi.
2005-nji ýylda Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi käbir adam hukuklaryny goraýjylaryň Warşawanyň ÝHHG-nyň mejlisine gatnaşmagyna garşy çykyş etdi, ýöne bellik hasaba alynmady. Şuňa meňzeş ýagdaý şu ýylyň noýabr aýynda ilçi Aýdogdyýewiň Wena ýygnagyna metbugat azatlygy meselesinde gatnaşmagynyň öňüni almaga synanyşanda bolup geçdi, ýöne ÝHHG onuň haýyşyny ret etdi.
NBCA Türkmenistan hünärmeni Mars Saryýew, Prezident Saparmyrat Nyýazowyň adam hukuklary bilen baglanyşykly ÝHHG-nyň işine päsgel bermek isleýändigini aýtdy.
“Nyýazow, ÝHHG-nyň adam hukuklaryna aşa ähmiýet berýändigine ynanýar. Diktatoryň pikiriçe, "ýerdäki şertleri" hasaba almazdan, bu artykmaçlyk Türkmenistanyň howpsuzlygyna howp salýar diýip Saryýew pikir edýär.
Ynsan hukuklary meselesinde gapma-garşylyk ýüze çykan halatynda, gurama Türkmenistany aşa işjeň tankytlap başlasa, Aşgabat hatda ÝHHG-dan hem çykyp biler diýip NBCA hünärmenleri aýdýarlar.
Raýat Demokratik Bileleşiginiň lideri Wýaçeslaw Mammedow NBCA-a "Häzirki zaman görnüşinde Saparmyrat Nyýazow, ÝHHG-nyň adam hukuklary babatynda alyp barýan işlerine päsgel bermek isleýär." -diýdi.
NBCA-nyň beýleki teswirçileri türkmen diplomatlarynyň ÝHHG-ny özgertmek baradaky çagyryşlaryny öňki Sowet ýurtlarynyň guramanyň saýlaw gözegçiligini we adam hukuklaryna gözegçilik çärelerini çäklendirmek baradaky umumy tagallalarynyň çäginde görmegi maslahat berýärler.
Emma muňa garamazdan synçylar bu tagallalaryň, esasanam Türkmenistan bilen baglanyşykly üstünliklerine şübhelenýärler.
"Günbatar syýasatçylarynyň birnäçesiniň" gepleşik "diýip atlandyrýan ÝHHG-nyň käbir resmi eglişikleri bolmagy ähtimal. Aslynda, bu tagallalara öýkünmekdir, sebäbi her kim ÝHHG-nyň düýpli özgertilmeginiň mümkin däldigine düşünýär "-diýip, Russiýanyň adam hukuklary gaznasy “Memorialyň” Merkezi Aziýa maksatnamasyna ýolbaşçylyk edýän Witaliý Ponomarew aýtdy.
NBCA
(NBCA sebitdäki dürli syýasy teswirçilerden teswirler we derňewler berýär.)
