Düýn Nýu-Ýorkda, BMG Baş Assambleýasynyň 62-nji mejlisiniň çäginde Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedow çykyş etdi. Munuň ABŞ-a respublikanyň taryhynda ilkinji resmi saparydygy bellärliklidir. Jenap Berdimuhammedow ulumsylyk bilen kabul edilýär we sapar maksatnamasy beýleki zatlar bilen birlikde ABŞ-nyň Döwlet sekretary Kondoliza Raýs bilen duşuşygy hem öz içine alýar. Synçylar Amerikanyň Türkmenistandaky adam hukuklarynyň bozulmagyna göz ýummaga taýýardygyny, Kaspi gaz geçirijisi arkaly Ýewropa türkmen gazyny ibermek üçin prezidenti razy etmek üçin taýýardygyny bellediler.
Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedowyň ABŞ-a eden sapary wagtynda Amerikanyň guramasy Türkmenistany “demokratiýa” diýip ykrar etdi we bu ýurtda adam hukuklarynyň gödek bozulmagyna göz ýumdy. Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedow Waşingtony ozal yglan eden “köp wektorly çemeleşmäniň”, ýagny Kremliň täsir meýdanyndan kem-kemden çykmagynyň ýalňyş däldigine ynandyrmak üçin güýçli bir ädim ätdi. Ol BMG Baş Assambleýasyna gatnaşmak we Amerikanyň guramasy bilen duşuşmak üçin ABŞ-a geldi. Öňdebaryjy syýasatçylar, telekeçiler bilen duşuşyklar we Kolumbiýa uniwersitetinde eden çykyşy, Türkmenistanyň daşarky dünýäden uzak wagtlap izolýasiýa edilmegini maksat edinýär. Emma ABŞ-nyň Döwlet sekretary Kondoliza Raýs, bölümi Aşgabady ýazda adam hukuklaryny "yzygiderli bozmakda" aýyplady, jenap Berdimuhammedow bilen geçirilen söhbetdeşlikde şeýle täsir galdyrdy welin, Türkmenistan bilen ABŞ-nyň arasyndaky gatnaşyklarda mundan beýläk onuň sözleri bilen “täze sahypa açyldy."
Türkmenistanyň baştutanynyň ABŞ-da garşylanmagy, iki standartyň Ak tam üçin adaty ýagdaýa öwrülendigini görkezýär. Gepleşikleriň häsiýetine seretseň, Berdimuhammedow Amerikan kompaniýalarynyň türkmen uglewodorodlary bazaryna girmegini ýeňilleşdirmek baradaky wadalaryň ýerine adam hukuklarynyň bozulmagy üçin bagyşlandy. Ýöne esasy zat, Russiýadan we Amerikanyň iň erbet duşmany Eýrandan aýlanyp, Kaspi Transpress turbageçirijisi arkaly türkmen gazyny ibermek. Aşgabat myhmany gaty eli açyk bolup, iki sany güýçli geosyýasy merkeziň - Russiýa bilen Eýranyň arasynda ýerleşýän ýurdunyň geografiki ýagdaýyny göz öňünde tutup, ýerine ýetirip bilmejek zatlaryny wada berdi.
Dünýädäki iň agyr we ýapyk syýasy rejimleriň biriniň derrew Amerikanyň dostuna öwrülmegi we demokratiýa standartyna öwrülmegi bilen baglanyşykly ýagdaý has gülkünç görünýär, sebäbi ýazda ABŞ-nyň Döwlet departamenti ýyllyk hasabatynda dünýädäki adam hukuklarynyň bozulmagy bilen baglanyşykly Türkmenistany iň düzgüni bozýan ýurtlaryň biri diýip ykrar etdi. Şeýlelikde, beýleki zatlar bilen bir hatarda “Türkmenistanda söz azatlygy, birleşmek we ýygnanyşmak azatlygy gaty çäklidir, hökümet hökümete degişli bolmadyk guramalara gözegçilik etmek isleýär” diýilýär.
Daşary ýurt hemra telewideniýesi, esasanam, tutuş ýurt boýunça elýeterlidir, ýöne türkmen häkimiýetleri ähli içerki habar beriş serişdelerine gözegçilik edýär we ýerli žurnalistlere ýörite rugsatsyz daşary ýurtlular bilen aragatnaşyk saklamak gadagan. Gaty çäklendirilen internete girmek diňe döwlet eýeçiligindäki “Turkmen Telecom” kompaniýasynyň üsti bilen üpjün edilýär we oppozisiýa web sahypalary petiklenýär. Awgust aýynda hökümet žurnalistler Ogulsapar Myradowany, Annagurban Amanglyjowy we Sapardurdy Hajyýewi tussag etdi we ýapyk kazyýetde bilesigeliji sebäp bilen “ýarag saklandygy üçin” alty ýyldan ýedi ýyla çenli azatlykdan mahrum edildi. Bu aralykda, sentýabr aýynda Erkin Ýewropa / Azatlyk radiosynyň habarçysy hanym Myradowa şübheli ýagdaýda türmede aradan çykdy. Jemgyýetçilik guramalar onuň we iki kärdeşiniň ýarag saklandygy barada mejbury boýun aldyrmak üçin tussaglykda saklanýandyklaryny aýtdy.
Ýurduň öňki prezidenti Saparmyrat Nyýazowyň döwründe bolşy ýaly, Türkmenistanda-da dini diskriminasiýa dowam edýär. Ýewangelik hristian Baptist ybadathanalarynyň halkara birleşigi (YHB EHB) metbugat gullugy tarapyndan NI habar berşi ýaly, maý aýynda Milli Howpsuzlyk Komitetiniň işgärleri, Türkmenbaşy şäherindäki ybadathananyň wagyzçysy Ýewgeniý Potolow tussag edildi we kamera ýerleşdirildi. Rus prawoslaw kilisesi ýerli häkimiýetler tarapyndan birneme hormatlanýar. Emma NI habarçysy bilen resmi däl gepleşiklerde ruhanylar ýerli işgärleriň ynançlylar bilen aragatnaşyk saklanda päsgelçilik döredýändiklerinden zeýrenýärler. Hatda hiç kim “dini ýigrenji öjükdirmek” aýyplamalaryndan gorkup, türkmenleriň arasynda hristian wagyz-nesihatlaryny wagyz etmeýär.
Sergeý Putilow.
"Nowyýe izwestiýa"
