Mary sebitiniň çäginde: sebit polisiýa bölüminiň dispanser MR / D-14, Marydan 70 km uzaklykda MR / K-7 koloniýasy, 30 km uzaklykda MR / K-18 çagalar koloniýasy, tussag edilenler üçin Mary MR / K-15 hassahanasy we 100 km uzaklykda Mary LTP-i ýerleşýär.
Türkmen Helsinki gaznasy, 2005-nji ýylda amnistiýa edilen birnäçe öňki tussagyň we dispanseriň işgärleriniň kömegi bilen Mary MR / D-14 dispanserine gözegçilik etdi. Mary welaýatynyň polisiýa bölüminiň MR / D-14 edarasy (türkmen - sebitinden) şäheriň L. Tolstoý köçesinde ýerleşýär. Içeri işler gullugynyň podpolkownigi 1958-nji ýylda doglan, Garlyýew Gurban Garlyýewiç, bu wezipede 2002-nji ýyldan bäri işleýär
2005-nji ýylyň 10-njy sentýabryna çenli MR / D-14-de 289 adama iş kesildi: 64 aýal, 160 erkek, 4 kämillik ýaşyna ýetmedik, 5 polisiýa işgäri; daşary ýurtlular - 2 (Eýran we Owgan), derňew astynda - 54 adam. Sanlar tapgyra baglylykda her gün üýtgeýär. Tapgyr täsin ýagdaýlarda işleýär.
MR / D-14-de 1000 krowat, jemi 69 öýjük üçin niýetlenendir. Gözegçilik wagtynda 360 krowatdan köp däldi. Häzirki "Sargyt" * laýyklykda öýjükleriň meýdany adam başyna 2x2 metr, kämillik ýaşyna ýetmedikler üçin 2,5x2.5 bolmaly. Aslynda, otaglaryň meýdany başga. Öýjüklerde aşakdakylar bar: kämillik ýaşyna ýetmedikler - hemişe iş kesilenleriň arasynda mugallym bilen; aýallar - erkeklerden aýratyn; derňeýänler - aýratyn. Ine, içeri işler bölüminiň öňki işgärleri, daşary ýurtlular we hassalar. Jübüt kameralar bar, ýöne 30-a çenli adam saklanýan, köplenç derňew astynda kazyýetiň kararyna garaşýanlar hem bar.
Otaglardaky howanyň temperaturasy gönüden-göni howa we daşardaky temperatura baglydyr. Öýjüklerde penjireler gaty kiçijik, ýöne aýnasyz. Gyş aýlarynda tussaglar penjireleri improwizasiýa edilen materiallar, ýorgan-düşek we klýonka bilen ýapmaga mejbur bolýarlar. Öýjüklerde bug ýyladyş batareýalary bar, enjamlaryň agyr könelmegi we ýyrtylmagy ýaly birnäçe sebäplere görä işlemeýär diýen ýaly. Jeza kamerasyndan başga ähli öýjüklerde beton polda gurlan iki gatly demir düşekler bar. Mebel ýok. Wanna köne görnüşde, hajathana poluň deşigi. Üçünji gata çenli inçe turbadan başga ýörite howa çalşygy enjamlary ýok. Sowuk suwly kran bar. Tussaglar kameralarynda ýuwunýarlar we kir ýuwýarlar (esasanam aýallar), bu içerki düzgünleri bozýar. Rejim binasynda hammam bar we iş kesilenler tertip boýunça şol ýere äkidilýär. Hammam işgäri, tölenýän bolsa, meýilnamanyň daşynda ýuwunmaga rugsat berilip bilner. Öýjükleri arassalamak tussaglaryň özleri tarapyndan amala aşyrylýar, kamerada nobatçy tarapyndan asylýan tertip boýunça. Öýjüklerden otag hapalary, tämizlendikden soňra, edara işgärleriniň işgäri tarapyndan ýygnalýar. Öýjükdäki yşyklandyryş enjamlaryndan 75 wattlyk bir lampa bar. Düşek, ýassyk, ýorganlar ýolbaşçylar tarapyndan berilmelidir, ýöne köpler özleriniňkini ulanýarlar, sebäbi işgärleriň biriniň aýdyşy ýaly “aýaklaryňyzy hem süpürmek islemeýärsiňiz”. Her iki hepdede ýorgan-düşek, kir ýuwmak. Kir ýuwulýan ýer bar, ýöne şol bir işgäriň pikiriçe, "kir ýuwmaga berseňiz, soň tapyp bilmersiňiz".
Günde üç gezek nahar. Ertirlik, çaý, kaşa. Günortanlyk, çorba, agşamlyk üçin - kaşa, çaý. Et hiç wagt menýuda ýok. Agşam aşpezler süňkleri gaýnadyp goýýarlar - sygyr gapyrgalary ilkinji täzelik däl, süňkler ertire çenli gaýnadylýar, soňra çorba pagta ýagy, sogan, guradylan baklajan ýa-da pomidor, kartoşka ýa-da dogralan noýba bilen garyşdyrylýar. Adatça aşpezlere gaty az mukdarda nahar bişirmek üçin önümler berilýär. Jezalandyryş bölümi / DIN / azyk bilen üpjün edýär, tomusda tussaglar zonada ekilen ýerden hasyl alýarlar. Çörek her gün adama ýarym çörek berilýär, bu adaty zat. Öýjüklerdäki krandan akýan suw tehniki. Çaý diňe iýmitlenýän wagtynda berilýär. Pyýada gezmek tertip boýunça rugsat berilýär we gezelenç wagtyny edaranyň ýolbaşçysy kesgitleýär. Adatça, pyýada ýörelgesi üçin ýörite bellenen ýerde - howpsuzlyk binasynyň üçünji gatynda 15-20 minut ýöremäge rugsat berilýär.
Işgärler umumy lukman we saglygy goraýyş işgärini öz içine alýar. Häzirki wagtda lukman üçin ýeterlik däl wezipe bar. Täze gelen tussaglar hökmany suratda lukman tarapyndan barlanýar, aýallar aýal gözegçiniň gatnaşmagynda barlanýar. Ýörite lukmançylyk kartoçkasy berilýär, MR / K-15 “hassahanadan” lukman hünärmenleri gelýär, täze gelenler AIW we neşekeşlik üçin barlag edilýär. MR / D-14 işgärleriniň biri: “Sifilis ýokaşan iki aýalyň bardygyny bilýärin. Işgärleriň biri bu aýallaryň şahsy gözlegini geçirende, olara sifilisiň bardygy barada duýduryş berilmedi we gözleg elliksiz geçirildi. Bir işgär jelephanadan getirilen kämillik ýaşyna ýetmedik 5 aýlyk göwreliligini ýüze çykardy. Göwrelilik barada lukman ýa-da tussagyň özi bilmeýärdi.” Dermanlar barada hasabatynyň hemmesini edaranyň baş hasapçysy alyp barýar. Iş ýüzünde, tussag edilenleriň garyndaşlarynyň getiren dermanlaryny, şprislerini, alýarlar we lukmanlara tabşyrýarlar.
Tussaglaryň borçlary, wezipe tertibi, gimn, kasam kameralarda ýerine ýetirilýar. Her gün irden "barlag" bolýar. Gözegçiler - rejim işgäri, operasiýa bölüminiň işgäri, inžener, ykdysady bölümiň başlygy kameralary aýlanýar. Iş kesilenleriň nobatçysy tutuş öýjük üçin hasabat berýär, şikaýatlaryň, näsaglaryň bardygyny habar berýär. Gözegçiler gidensoň, kameradaky tussaglar ýatda saklaýarlar, kasamy bilelikde okaýarlar we Türkmenistanyň gimnini aýdýarlar.
Kitaphana bar. Kitaphanaçy we mugallym “Esger” -Woin kitap we gazeti aýda iki gezek berýär. Ilki bilen kitaplar kämillik ýaşyna ýetmediklere, öňki polisiýa işgärlerine we eýýäm möhleti azalan adamlara berilýär. Kitaplar köplenç rus ýa-da köne galyndylardan, başy we soňy bolmazdan. Ýagdaýy gowy kitaplar berilmeýär, ýöne Ruhnama kitabyny goşmak bilen inspektorlara görkezmelik üçin berilýär. Iş kesilenleriň köpüsi rus dilini okap bilmeýärler. Iş kesilenleriň garyndaşlary köplenç öýlerinden kitap getirýärler. Ondan öň Radio-Maýak rejim binasynda işleýärdi. Indi ne Maýak radiosy, ne-de Türkmen radiosy, ne-de telewizor işleýär.
Hojalyk işgärleriniň birinde getiren öýünden getirilen telewizor bar. Döwletiň habaryna görä, tussag edilenlerden 20 adam işleýär: arassalaýjylar, aşpezler, çörek paýlaýan, dellekçi, işçiler. Bu işlere ilkinji gezek iş kesilen, talap karzy üzülen we maddy taýdan zyýan çekdiren adamlar talap edip bilerler. Emma iş tapmak üçin 500 dollar tölemeli. Dalaşgär operasiýa işgäri tarapyndan saýlanýar we edaranyň başlygy bilen ylalaşýar. DIN-de tassyklanmak üçin dalaşgäriň häsiýetlendirilmegi we saýlanylmagy öňünden berleninden soň gol çekilýär: ýolbaşçy, bilim bölüminiň inspektory, ýörite bölümiň başlygy, howpsuzlyk bölümi, hojalyk bölümi, nobatçy, lukmançylyk bölümi. Soňra hasaba alyş buýrugy berilýär. Hasaba almak buýrugynyň bir nusgasy sekretariata, ikinjisi iş kesileniň işine, üçünjisi bolsa hasabat bölümine iberilýär. Aýlyk edaranyň buhgalteri tarapyndan hasaplanýar we azatlykdan mahrum edilen ýerinden boşadylandan soň ony doly tölemeli. Iş ýüzünde aýlyk berilmeýär.
ÇÇ işgäri: “Iş kesilenler şikaýat bilen rejim bölüminiň üsti bilen, terbiýeçisi, operatiw işgäri ýa-da gözegçilik prokuroryna ýüz tutýarlar. Her gün irden, edaranyň ýolbaşçysy bilen meýilleşdirilen ýygnakda, kämilleşdirilen wersiýa laýyklykda işleýän ähli işgärler we nobat topary, problemalary ara alyp maslahatlaşýarlar we kanunlaryň we güýjüň çäginde käbir haýyşlara ýa-da şikaýatlara jogap berýärler. Eger iş kesilen adam tussag etmek düzgünini bozan bolsa: jedel etdi, tertip-düzgüni bozdy, gadagan edilen zatlary bikanun saklady we ş.m. soň "Buýrugyň" talaplaryna laýyklykda temmi jezasy berilýär: käýinç, berk käýinç, duşuşyklaryň ýatyrylmagy, geçirimleriň ýatyrylmagy, gezelenç wagtynyň gysgalmagy. Buýruk şertli möhüm rol oýnaýan ýagdaýda şahsy faýlda berilýär we ýazylýar. "
MR/D -14-de aýratyn myhman otagy ýok. Garyndaşlary we dostlary bilen 10-15 minutlap gözegçilik edijileriň gatnaşmagynda duşuşyk bolýar.
MR / D-14 iki gatly iki binadan ybarat, biri 1970-nji ýylda, beýlekisi 1990-njy ýylda guruldy. Dolandyryş binasy ozal 1994-nji ýylda zonanyň çäginde ýerleşýärdi. Mary etrabynyň polisiýa bölüminiň binasyna geçirildi. Hiç hili düýpli abatlaýyş bolmady, häzirki abatlaýyş 1994-1995-nji ýyllarda geçirildi. Bejeriş bölümiň işgärleriniň hasabyna geçirildi: degişli mukdar işgärleriň aýlyklaryndan saklandy. Häzirki wagtda bu bina alynýar we edara özbaşdak "öz serşdesi" bilen täze bina gurmaly!?
MR / D-14 işgärleriniň iş güni 7.30-dan 20.00-a çenli, günortanlyk 13.00-dan 14.00-a çenli. Ir sagat 8.00-da ofiserleriň çaşyşýan wagty, öýjükler irden barlanýar. 9.00-da başlyk bilen meýilleşdiriş ýygnagy. Iş wagty artykmaç tölenmeýär, ähli ýeňillikler birnäçe ýyl ozal aýryldy. Ozal bir ýyl hyzmat 1,5 ýyl hasaplanýardy, indi rasionlar we gündelik kömek pullary aýryldy. Erkinlikden mahrum edilen ýerleriň işgärleri sosial üpjünçiligiň işgärleri bilen deňleşdirildi. Aýallar üçin uly ýaşly pensiýa 55 ýyl, erkekler üçin - 62 ýaş. 2005-nji ýylyň fewral aýyndan bäri aýlyk 2 milliondan 3 million manata çenli ýokarlandy. Şu wagta çenli MR / D-14 işgärleri aýlyklaryny uzak gijikdirip - 3 ýa-da has köp aý giç aldylar. Indi aýlyk tölemek 1 aý yza süýşürildi. Işgärler Içeri işler bölüminiň klinikasynda ätiýaçlandyryş kitapçasy arkaly lukmançylyk kömegini alýarlar.
Kondisionerler ähli otaglarda ýok, diňe iki sowadyjy - başynda we ýörite bölümde. Şeýle hem bir kompýuter bar. Resminamalar täze elipbiýiň türkmen dilinde. Administrasiýa bölüminiň işgärleri: "Amnistiýa döwründe kompýuter ýetmezçilik edýär". Türkmen dilindäki ýöriteleşdirilen edebiýatlaryň hemmesi Aşgabatdan gelýär. Polisiýa bölüminiň işgärleri bu edebiýat bilen otagyň başynda tanyşýarlar we material resmi taýdan ulanmak üçin zerur bolsa, MR / D-7, MR / D-14, MR / D-15, MR / D-18 muny iş depderçelerinde görkezmeli.
Birnäçe ýyl bäri işçiler kärlerini ýokarlandyrmak, okamak, ýöriteleşmek üçin hiç ýere iberilmedi. Diňe täze gelen işgärler Aşgabatdaky DIN-de başlangyç tälim alýarlar. Adaty wezipe almak üçin işe ýüz tutýanlaryň pikiriçe, 500 dollar tölemeli.
* Sorag edilenler "Buýrugyň" takyk adyny we neşir edilen wagtyny görkezip bilmediler.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
