Esasy ýol kartasy BMG Adam Hukuklary Geňeşiniň teklipleri bilen üpjün edilýär

Adam hukuklaryny goraýjy Human Rights Watch guramasynyň habaryna görä, Türkmenistan hökümeti şu gün tamamlanýan ýurduň adam hukuklary ýazgysyna syn bermek arkaly pursatdan peýdalanyp, hakyky özgertmä tarap ugur başlamaly.

19-njy martda ähliumumy döwürleýin synyň çäginde BMG Adam Hukuklary Geňeşi tarapyndan Türkmenistandaky ýagdaýa syn Ženewada tamamlanýar. Ynsan hukuklaryny goraýjy Human Rights Watch guramasy türkmen ýolbaşçylaryny ilki bilen BMG-nyň ähli tekliplerini kabul edip, soň ýerine ýetirip, adam hukuklarynyň elhenç ýagdaýyny düzetmäge syýasy taýdan taýýardygyny görkezmäge çagyrdy.

Human Rights Watch guramasynyň Merkezi Aziýa boýunça gözlegçisi Mariýa Lisitsyna: "Şu gün Ženewada geçirilen ýygnak Türkmenistanyň ýolbaşçylaryna hakykatdanam özgertme etmäge taýýardygyny görkezmek üçin ajaýyp mümkinçilik döredýär"- diýdi. “Bu, zalymlygyň sansyz pidalarynyň hukuga bil baglamalyrynyň kiçijik bölegi”.

2008-nji ýylyň dekabrynda geçirilen birinji tapgyrdan soň, Aşgabat syýasy tussaglaryň boşadylmagy, geçmişdäki syýasy wakalara göz aýlamak we adam hukuklaryny goraýjylaryň hereket azatlygyna esassyz çäklendirmeleri tutuş ýurt boýunça ýatyrmak üçin aç-açan işe başlamak ýaly birnäçe möhüm teklipleri ret etdi.

Türkmenistan dünýäde iň repressiw döwletleriň biri bolmagynda galýar. Garaşsyz adam hukuklary synçylaryna, Türkmenistana 10 ýyldan gowrak wagt bäri ýapyk bolan Human Rights Watch guramasyna-da girmäge rugsat berilmeýär. BMG-a baryp görmäge rugsat berlen ilkinji we şu wagta çenli diňe bir gözegçilik mehanizmi 2008-nji ýylyň sentýabr aýynda Din azatlygy boýunça ýörite hasabatçydy, emma hökümet beýleki dokuz sany ýörite hasabatçynyň köpden bäri talaplaryny ýerine ýetirmekden ýüz öwürdi.

Garaşsyz raýat aktiwistleri we žurnalistler Türkmenistanda erkin işläp bilmeýärler. Häkimiýetler, hatda belli bir derejede hökümet syýasatynyň dogrulygyna şübhelenmäge het edip bilýänlere haýbat atmagyny dowam etdirýärler. Adam hukuklary ýagdaýyna çynlakaý baha bermek we ony gowulaşdyrmak meselesini diňe BMG we beýleki daşarky mehanizmleriň çäginde gozgamak mümkin.

M. Lisitsyna: "Türkmenistanyň hökümeti adam hukuklary tejribesine daşarky gözegçiligi öz ygtyýarlyklaryna hyýanatçylyk hökmünde däl-de, hökümet jogapkärçiliginiň aýrylmaz bölegi hökmünde garamalydyr" -diýdi. -"Milli we halkara adam hukuklary guramalaryna ýurtda erkin işlemäge we Adam Hukuklary Geňeşiniň we beýleki halkara guramalarynyň teklipleriniň ýerine ýetirilişine gözegçilik edilmegine rugsat berilmelidir."

Human Rights Watch, Aşgabadyň halkara hyzmatdaşlaryny, esasanam Ýewropa Bileleşiginiň we Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň agzalaryny ikitaraplaýyn meýilnamanyň çäginde BMG-nyň tekliplerini durmuşa geçirmäge çagyrdy we türkmen ýolbaşçylaryndan umuman adam hukuklary ýagdaýynyň hakyky gowulaşmagyny isledi.

Dekabr aýynda geçirilen ilkinji gözden geçirilişde hökümet käbir tekliplere razy boldy we žurnalistleriň yzarlanmagyny we gorkuzylmagyny bes etmek, ähli dini azlyklar üçin ybadat azatlygyny üpjün etmek we hökümete degişli bolmadyk guramalaryň erkin hasaba alynmagy we işlemegi üçin çäreleri görjekdigini aýtdy.

Şol bir wagtyň özünde, hökümet diňe BMG-nyň gözegçilik mehanizmleriniň ýurda baryp görmek isleglerini kanagatlandyrmak, Halkara Gyzyl Haç komitetine we beýleki garaşsyz synçylara ygtyýar bermek, tussag astyna alynýan ýerler we tussag edilýän ýerlerde gynamalary bes etmek, adam hukuklaryny goraýjylary yzarlamalardan goramak, metbugat azatlygyndaky çäklendirmeleri aradan aýyrmak ýaly möhüm teklipler boýunça "meselä garamak" bilen çäklendi.

Dekabr aýyndan bäri Türkmenistan hökümeti bu teklipleriň haýsydyr birini durmuşa geçirmek üçin çäre görmedi. Aşgabadyň fewral aýynda geçirilen ilkinji synyň netijesi barada ýazan beýany diňe maksatnamalar, hasabatlara we kanunçylyga degişlidir. Geňeşiň esasy aladalary hökümet tarapyndan repressiýalary we adam hukuklarynyň depelenmegini bes etmek üçin görülýän çäreler görkezilmän, jogapsyz galdy.

M. Lisitsyna: "Türkmenistanyň hökümeti adam hukuklary bilen baglanyşykly birnäçe meseläni eýýäm çözüp bilýär, sebäbi bu diňe syýasy erk talap edýär" -diýdi. Syýasy tussaglary boşatmak we ýurdy garaşsyz synçylar üçin açmak häkimiýetleriň özgertmä hakyky ygrarlydygyny görkezmek üçin derrew edip biljek we etmeli zady. "

Mart aýynyň başynda, Human Rights Watch guramasy Gurbanguly Berdimuhammedowa hat iberip, BMG Adam Hukuklary Geňeşiniň ähli tekliplerini kabul etmegini we iň derwaýys meseleleri çözmek üçin gyssagly çäreleri görmegini isledi, esasan hem:

- Syýasy sebäplere görä dissidentler Gulgeldi Annaniýazow, adam hukuklary aktiwistleri Annagurban Amanglyjowy we Sapardurdy Hajyýewi, şeýle hem iň köne syýasy tussag Muhammetguly Aýmyradow ýaly adamlary boşadyň.

- Geçen ýyllaryň syýasy wakalaryna göz aýlamak we eden-etdiligiň pidalaryna adalat bermek üçin tutuş ýurt boýunça aç-açan işe başlaň.

- Aktiwistler we oppozisiýa agzalarynyň garyndaşlary üçin erkin hereket etmek baradaky resmi däl çäklendirmeleri aýyryň we raýatlaryň Türkmenistany terk edip, öz ýurtlaryna dolanmagy baradaky çäklendirmeler ulgamyny ýatyryň.

- Aktiwistleriň, raýat toparlarynyň we žurnalistleriň yzarlanmalardan gorkman öz işlerini erkin amala aşyryp biljekdigine göz ýetiriň.

- Garaşsyz adam hukuklaryny synlaýanlar üçin ýurda açyk girmegini üpjün ediň.

- Garaşsyz synçylara, şol sanda Halkara Gyzyl Haç komitetine we BMG-nyň Gynamalar boýunça ýörite hasabatçysyna tussag ýerlerine girmäge mümkinçilik beriň.

- BMG-nyň Din we ynanç azatlygy boýunça ýörite hasabatçysynyň, BMG Adam Hukuklary Komitetiniň we beýleki halkara gözegçilik mehanizmleriniň tekliplerini ýerine ýetiriň.

Human Rights Watch