Türkmen goşunynda açlyk we arassaçylyk şertleri ýok, gorkuzmak we azar bermek, köp sanly taýpa dawa-jenjelini çözmek, söweşmek we ýolbaşçylar tarapyndan ýenjilmegi barada maglumatlary gizlemek. Bu, Ahal, Daşoguz, Lebap we Mary welaýatlarynyň käbir harby bölümlerinde gözegçilik edýän THF synçylarynyň netijesi (şeýle hem 07.03.2005, 18.04.2005 belgili press-relize serediň).
1987-nji ýylda doglan harby gulluga çagyrylan Amanmyradow Nedir, Ahal welaýatynyň 1001-nji harby bölüminde gulluk edýär. Mart aýynda sag buduň ýumşak dokumalarynyň pyçaklanan ýaralary, bedeniniň hemme ýerinde gögermeler boldy. Alty günläp ejir çekdi, soň hassahana iberildi. Ol şikesiň sebäbini "bilmeýändigini" aýdýar, ýöne aslynda aýtmaýar, sebäbi netijelerinden gorkýar.
Ýerli ýolbaşçylardan, öňki gullukçylardan we häzirki gullukçylardan gulluk edýän ýerlerinden gorkup, Mary, Daşoguz, Lebap, Krasnowodsk sebitlerinden harby gulluga çagyrylanlar Ahal welaýatynda gulluk etseler göni manyda ýaşamaga üçin mejbur bolýarlar. Muňa jogap edip, Ahal welaýatynyň wekillerine beýleki welaýatlarda hgulluk etmek aňsat däl.
Mysal üçin, 1986-njy ýylda doglan Mollaýew Taňryberdi, 1002 belgili harby bölümiň esgeri, Mary etrabyndan harby gulluga çagyryldy. Aprel aýynda ýapyk beýin şikes, sarsma we burnuň açyk döwülmegi boldy. Ýaralanmagyň sebäbi barada komissiýada soranlarynda, ol: "Harby bölümde düşdüm" diýip jogap berdi.
Şol bir jogap dürli agyr ýaralanan ýene 8 esger tarapyndan berildi: Taganow Azat, Rejepow Gadam, Durdyýew Ýomut ... Kakadan çagyrylan Mammadow Toýly (20490 belgili harby bölümde gulluk edýär) elhenç ýagdaýda. Aprel aýynyň başynda sagat 03.00-da ýapyk beýin şikes, beýin sarsma, çep kebzäniň ýapyk döwülmegi we sag goluň aşaky böleginiň ýapyk döwülmegi boldy.
1987-nji ýylda doglan Pirnepesow Muzaffar, Bekrewe obasyndaky 20142 belgili harby bölümde geleňsizlige sezewar edilendigi aýdylýar. Ol Daşoguz welaýatynyň Köneürgenç şäherinden çagyryldy, Ahal welaýatynda gulluk etmek aňsat däl, ony uly gullukçylar yzygiderli yzarlaýarlar; ahyrynda topuk bogunynyň, bedeniň ýumşak dokumalarynyň çişmegi boldy. Muzaffaryň aýtmagyna görä: "gije sagat 21:00-da harby bölümde geleňsizlik sebäpli ýykyldym".
1987-nji ýylda doglan Annamyradow Mir, Lebap welaýatynyň Halaç etrabyndan çagyrylan 55062 belgili harby bölüminde sagat 04:30-da “ýykyldy” we açyk beýin şikesini aldy. Birnäçe gün bäri ýolbaşçylar hassany çydamaga mejbur etdiler, şikesiň sebäbini aýtmazlygy talap etdiler, ýöne ahyrynda Annamyradow hassahana iberildi.
Iki ýyl ozal gulluk eden Baýram O.-nyň aýdyşy ýaly: “Meýdandaky harby ýolbaşçylaryň özi irki esgerleri howp astyna salýar. Ähli harby bölümde gorkynyň bolmagy, esgerleriň arasynda açlyk, ýaşaýyş şertleri barada soraglar berilmezligi üçin köplenç ýolbaşçylaryň özleri tire-taýpa düşünişmezligini döredýärler.
Diňe Lebap welaýatynyň Saýat etrabyndan 1986-njy ýylda doglan Ysmaýylow Agamämmet (2406 belgili harby bölümde gulluk edýär) soraga çagyryldy: şikes nädip ýüze çykdy, geň jogap berýär: "Men özümi günäkär hasaplamok." Görnüşi ýaly, komissarlaryň wekilleri pidalara seresapsyzlyk sebäpli ýüze çykan şikesleri günäkärlemegi maslahat berýärler. Aprel aýynyň başynda Agamämmet gije (!) beýni sarsmasy boldy we indi keselhanada. Emma Ysmailow günäni boýun almak islemeýär, ýöne hakykaty aýtmakdan gorkýar.
Türkmen harby prokuraturasynyň nirä seredýändigini hiç kim bilenok. Ýaralanmalaryň köpüsiniň näme üçin gije, tertipnama laýyklykda esgerler ýatmaly wagty ýüze çykýandygy belli däl ýaly?
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
