BMG Baş Assambleýasy Nýu-Ýorkda Türkmenistanyň ýolbaşçylaryny Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasy bilen hyzmatdaşlyga çagyrdy. Bu barada sişenbe güni "Roýter" habar gullugy habar berdi. Birleşen Milletler Guramasy ÝHHG-nyň ýurtdaky wekiliniň ýakynda Türkmenistandan kowlandygyny ýatlatdy.
Respublikanyň ýolbaşçylary ÝHHG-nyň we BMG-nyň talaplaryny berjaý etmeli we prezidentiň janyna kast etmekde synanyşyk diýilýän kazyýet işinde günäkärlenýänlere, şeýle hem tussaglaryň beýleki kategoriýalaryna, ýakyn garyndaşlaryna, Halkara Gyzyl Haç guramasynyň wekillerine we aklawçylara elýeterliligi rugsat bermeli. Bu ýüzlenme BMG Baş Assambleýasynyň köplük sesi bilen kabul eden kararyndadyr. "Roýter" habar gullugynyň habaryna görä, öňki Sowet Soýuzy Türkmenistan respublikasynda oppozisiýa gadagan, ähli döwlet güýji prezidentiň elinde.
Şeýle hem sişenbe güni halkara adam hukuklary guramasy Türkmen Helsinki gaznasy (THF) metbugat beýanatyny berdi:
BMG Baş Assambleýasynyň Türkmenistan hökümetine aklawçylara we garyndaşlara tussag edilenleriň hemmesine çäklendirilmedik we köp ygtyýarlyk berilmegini üpjün etmek baradaky çagyryşlaryna garamazdan, ýurtda tussaglar barada maglumatlary gizlemek rehimsiz tejribesi dowam edýär. "
Hususan-da, THF Türkmenbaşy şäheriniň golaýyndaky ýörite edarada höküm çykarylan 50 tussag (şol sanda hukuk goraýjy edaralaryň işgärleri) barada maglumat berýär. THF çeşmesine görä, alty aýdan gowrak wagt bäri olaryň ykbaly barada hiç zat bilinmeýär. Bu tussaglar bilen baryp görmek gadagandyr. Bu tussaglar üçin garyndaşlaryndan iýmit posylkalaryny almagy jeza çäresiniň işgärleri ret edýärler. Ilatyň arasynda rejimiň iň bilýänleri - häkimiýet başyndaky adamlar tarapyndan edilen jenaýatlar barada maglumat göterijiler jezalandyrylandygy barada myş-myşlar ýaýrady.
Öz gezeginde, ady belli bolmazlyk şerti bilen ýurduň tanymal aklawçylaryndan biri "NV"-niň habarçysy Oraz Saryýewe BMG we ÝHHG-nyň kararlarynyň S. Nyýazow rejimi üçin ünsden düşmeýändigini aýtdy.
BMG Türkmenistanda dini azlyklaryň hukuklarynyň gödek bozulmagyna ünsi çekenden soň, S.Nyýazow din we dini guramalar bilen baglanyşykly kanunlara birnäçe üýtgetme girizdi. Şeýlelik bilen, şu ýylyň 26-njy oktýabrynda dini guramalar baradaky kanuny bozandygy üçin jenaýat jogapkärçiligini ýatyrmak barada kanun kabul edildi. Şol gün S.Nyýazow dini azlyklaryň wekillerini yzarlamagy gadagan etdi.
Beýleki tarapdan, bilermeniň pikiriçe, bu üýtgeşmeler resmi we dini azlyklaryň wekillerine henizem öz jemgyýetlerini erkin hasaba almak mümkinçiligi ýok, olar we garyndaşlary yzarlanýar, iş tapmakda ep-esli kynçylyk çekýärler, käbirleri imanlary üçin türmelerde oturdylar. Hususan-da, çeşme “Boýny-Uzyn” psihiatrik keselhanasynda köp dissidentiň “ynanýanlar” ýaly adamkärçiliksiz ýagdaýda saklanýandygyny görkezýär.
Iň soňkusy. Döwlete degişli däl guramanyň "Freedom House" guramasynyň hünärmenleri ýene bir "demokratiýanyň gerimini" neşir etdiler. Häzirki reýtingde ýurduň "azatlygy" derejesi ýedi ballyk şkalada baha berilýär, bu ýerde ýedi demokratiýanyň iň pes görkezijisi we biri iň ýokary görkezijisidir. Ýewraziýa sebitiniň ýurtlarynyň sanawy Türkmenistany ýapýar (6.88 bal). Ondan soň Belarus (6.54 bal), Özbegistan (6.46 bal) we Gazagystan (6,25 bal) bar.
W.Wolkow, O.Saryýew.
Doýçe Welle.
