Aziýa Ösüş Banky (AÖB), Türkmenistandan başga, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ösüş perspektiwalaryna umytly garaýar, ýöne çig mallara garaşlylygy we reformalaryň zerurlygy bilen baglanyşykly töwekgelçilikleri görkezýär.
Aşakda Aziýanyň ösüş perspektiwasynyň ýyllyk hasabatynda neşir edilen sebitdäki ýurtlarda jemi içerki önümiň ösüşi baradaky çaklamalar we bankyň 2005-nji ýyldaky hakyky maglumatlary ýa-da çaklamalary bar:
Gazagystan 2005 + 9,4% 2006 +8.5 2007 +8.5
Gyrgyzystan 2005-0.6 2006 +5.0 2007 +5.5
Täjigistan 2005 + 7.6 2006 +8.0 2007 +6.0
Türkmenistan * 2005 + 10.0 2006 - 2007 -
Özbegistan 2005 +7.0 2006 +6.2 2007 +6.0
* - 2006-njy ýylda eksport edilýän gazyň bahasy ýokarlan halatynda Türkmenistanyň jemi içerki önüminiň ösüşi 5-7 göterime, bahasy ýokarlanmasa 1-3 göterime çenli baryp biler.
GAZAGYSTAN
Bank ýurduň ykdysady geljegine oňyn garaýar, ýöne dünýädäki nebitiň bahasynyň ýokary bolmagy we önümçiligiň we eksportyň ösüşi, içerki isleg, syýasy durnuklylyk we häkimiýetleriň makroykdysady syýasatlar we özgertmeler bazara bolan ygrarlylygy ýaly esasy faktorlara garaşlydygyny görkezýär.
AÖB berk pul syýasaty, teňňäniň hakyky walýuta hümmetini güýçlendirmek we içerki energiýa bahalarynyň peselmegi Gazagystanyň Milli Bankyna inflýasiýany meýilleşdirilen 7,3 göterim derejesinde saklamaga kömek eder diýip hasaplaýar.
Orta möhletdäki esasy töwekgelçilik, bank nebit önümçiliginiň mundan beýläk-de ösmeginiň fonunda ykdysadyýetiň aşa gyzmagyny çagyrýar.
GYRGYZYSTAN
Ykdysady dikeldiş çaklamasy, bir ýyl mundan ozal Çigildem rewolýusiýasyny başdan geçiren ýurduň ýolbaşçylarynyň hökümet şahalarynyň arasyndaky deňagramlylygy dikelder, ykdysady özgertmeleri dowam etdirer we Kumtor käniniň tükenmegi sebäpli täze altyn ýataklaryny işe girizer diýen çaklamalara esaslanýar.
Bank, durnuksyz syýasy gurşawyň ýaňy-ýakynda hökümetiň ünsüni strategiki meselelerden sowup, ony öz güýjüni saklamaga gönükdirmäge mejbur edendigini görkezýär.
TÄJIGISTAN
Bank pagta önümçiliginiň kadaly ýagdaýa gelmegine we pagta we alýuminiý bahalarynyň häzirki derejesinde galmagyna garaşýar.
Hökümet ägirt uly ykdysady ösüş maksatlaryna ýetmek üçin giň gerimli reformalary amala aşyrmaly we iş gurşawyny gowulandyrmaly.
TÜRKMENISTAN
AÖB resmi statistika laýyk gelmeýändigini görkezýär we ykdysady ösüş barada öz bahalaryny berýär.
Möhüm faktor Russiýa we Ukraina bilen häzirki wagtda Ýewropanyňkydan has pesde eksport edilýän gazyň bahasy baradaky gepleşikleriň netijesi bolar.
ÖZBEKISTAN
Bank 2005-nji ýylda täze girizilen walýutanyň konwersiýasy we pul agregatlarynyň ösüş depginleriniň çäklendirilmegi üçin täze girizilen çäklendirmeleriň ýatyrylmagyna garaşýar.
ADB-nyň pikirine görä, gurluş özgertmeleriniň haýallamagy sebäpli ýurduň ykdysadyýeti potensialyndan doly peýdalanmaýar.
Esasy töwekgelçilik, häkimiýetleriň reformalaryň "möhüm massasyny" deňeşdirilende gowy ösüş görkezijileriniň fonunda şadyýanlyga boýun egmezden
durmuşa geçirmäge taýýarmy ýa-da ýoklugu bilen baglanşykly.
Aziýada ösüş
Umuman Aziýada, AÖB Hytaýyň we beýleki esasy eksportçylaryň elektronikalara bolan islegiň artmagyndan we amatly söwda şertlerinden peýdalanmagyna garaşyp, şu ýyl ykdysady ösüşiň 7,2 göterim boljakdygyny çaklaýar.
Şeýle-de bolsa, ADB Ýaponiýanyň öndürijiligini göz öňünde tutmaýan çaklamasynda global gündelik hasap deňsizliginiň we ABŞ-nyň dollarynyň aşaklamagynyň bu ösüşe howp salýandygyny belleýär.
Bank, Hytaýyň ykdysadyýetiniň şu ýyl 9,5 göterim, 2007-nji ýylda bolsa 8,8 göterim, 2005-nji ýylda 9,9 göterim ösüş gazanjakdygyny çaklaýar.
Bu ýyl görkeziji Brent nebitiniň bir barreli ortaça bahasy 62 dollar diýlip çaklanylýar. Penşenbe güni sagat 09.50-de, maý aýynda Brentiň bir barreli bahasy 67.50 dollar boldy.
Reýter
