Türkmenistanyň prezidenti Gurbanguly Berdimuhammedow öňki prezident Saparmyrat Nyýazowyň berkitmesi hasaplanýan howpsuzlyk güýçlerini häkimiýetden aýryp başlady. Berdimuhammedowyň şu wagta çenli wagtal-wagtal liberal signallaryna garamazdan, synçylar prezidentiň häzirki howpsuzlyk güýçlerini aýyrmak bilen demokratik özgertmeleri geçirmek ugrundaky pozisiýasyny güýçlendirýändigine ynanmaýarlar.
17-nji maýda Berdimuhammedow "başga bir işe geçmek bilen baglanyşykly" sözleri bilen prezident howpsuzlyk gullugynyň başlygy Akmyrat Rejepowy we Milli howpsuzlyk ministriniň birinji orunbasary Agajan Passyýewy işinden boşatdy.
Bir gün soň Russiýanyň habar beriş serişdeleri Milli howpsuzlyk ministri Geldymyrat Aşyrmuhammedowyň işden aýrylandygyny we tussag edilendigini habar berdiler.
Mundan bir aý öň Rejepowyň ýaranlary hasaplanýan Içeri işler ministri Akmämmet Rahmanow hem "hukuk goraýjy edaralaryň işindäki düýpli kemçilikler" sebäpli işinden aýryldy.
Geçen ýylyň dekabrynda Nyýazow ölenden soň, Türkmenistanda howpsuzlyk güýçleriniň täsirli wekili hökmünde görlen Rejepow häzirki prezidente häkimiýetiň göwnejaý berilmegini we zerur konstitusiýa üýtgetmeleriň kabul edilmeginde möhüm rol oýnady.
Şu ýylyň fewral aýynda Berdimuhammedow ministrlikleriň ähli howpsuzlyk ulgamynyň başlyklaryny belläninde, synçylar Nyýazowyň howpsuzlyk güýçleriniň prezidente çynlakaý täsirini dowam etdirmegine we liberal reformalary geçirmekde oňa garşy çykmagyna ynanýarlar.
Şeýle-de bolsa, indi bilermenler howpsuzlyk güýçleriniň işinden aýrylmagyny diňe prezidentiň güýjüni güýçlendirmek delili diýip hasaplaýarlar.
NBCA-nyň Aşgabat synçysynyň pikirine görä, Rejepow gideninden soň hiç hili uly üýtgeşiklige garaşylmaly däldir we türkmen meselesinde 1950-nji ýyllaryň ortalarynda öňki lider Iosif Staliniň käbir howpsuzlyk güýçlerinden halas bolan Nikolaý Hruşew tarapyndan başlanan SSSR-de “destalinizasiýa” prosesi bilen hiç hili meňzeşlik bolup bilmez.
"Soňky döwürde bolup geçýän ähli zat, häkimiýet ugrundaky kölegeli göreşiň we türkmen jemgyýetine we dünýä jemgyýetçiligine inçe "liberal" baş atmak"-diýip ol aýdýar.
Beýleki bir türkmen synçysy, soňky üýtgeşmelerde täze prezidentiň döredilmeginiň başlangyjy - Berdimuhammedowyň obadaşlaryndan we garyndaşlaryndan görýär.
“Indi [Berdimuhammedow] özüne wepaly, göwnüne degmejek adamlary hemme ýerde ýerleşdirýär. Görnüşinden, Nyýazowyň özüne ynanýan adamlaryndan wagtal-wagtal dildüwşükler döredýän tejribesi hem oňa bir zat öwredýär"-diýdi synçy belleýär.
Ynsan hukuklaryny goraýjy Täjigül Begmedowanyň sözlerine görä, hukuk goraýjy edaralaryň işine gözegçilik etmek üçin komissiýa döreden Berdimuhammedowyň başlangyjyny ýerine ýetirmedik häzirki howpsuzlyk güýçleri topary we türkmen raýatlarynyň hukuk goraýjy edaralaryň işi baradaky şikaýatlaryna çynlakaý garalmagyna garşy çykdy.
Ýöne şol bir wagtyň özünde, ýurtdan gelýän az maglumatlar bize Berdimuhammedowyň şeýle ädiminden hakykatda nämä garaşyp boljakdygyny çaklamaga mümkinçilik bermeýär. Rejepowyň täze wezipesi barada-da entek hiç zat belli däl diýip ol ýatladýar.
NBCA
