2005-nji ýylyň 21-nji fewralyndan bäri Aşgabatdaky 9-njy mekdepde şäher jemgyýetçilik bilim ulgamynda bir komissiýa işleýär. (Wagtlaýyn hereket edýän başlyk - Aşyrow Nurberdy). Gorono işgäriniň pikiriçe, 17 adamdan ybarat komissiýa 10 gün işlär.
Soňky ýyllarda türkmen bilim ulgamynda komissiýanyň başlygyna we agzalaryna para we sowgat bermezden islendik barlag tamamlanmaýar, soň bolsa pullary şäher häkimligine geçirýärler. Ine, bu mekdepde bir aý öňünden mugallymlardan we tehniki işgärlerden pul ýygnaldy: 29 mugallymdan hersi 200 000 manat; 7 tehniki işgärden hersi 100 000 manat. (Aýratynam bellemeli zat, mugallymlaryň diňe dördüsi pul bermekden ýüz öwürdi, ikisi ozal mekdebiň müdiri we direktorynyň orunbasary bolup işledi).
Mundan başga-da, her mugallym öz ugry boýunça inspektor üçin 300 000 manat peşgeş berdi; Komissiýanyň agzalary üçin dynç alyş üçin 50 000 manat gowşuryldy. Komissiýanyň agzalarynyň biriniň aýtmagyna görä, ýygnan 12 milliondan gowrak manatdan pul serişdeleriniň köpüsi şäher häkimliginiň başlygy Aşyrow Nurberdä, galanlary komissiýanyň başlygy Aman Şyhyýewe berler.
Her bir sapak mugallymynyň "komissiýany öz otagynda degişli derejede kabul etmäge taýýardygy gyzykly, ýöne müdir beýle islegli mugallymlara rugsat bermeýär". Mugallymlaryň aýdyşy ýaly "direktor özüni ýitirmez: girdeji gazanmak isleýär". Ýygnalan ähli serişdeleri mekdebiň “diktatory” diýilýän direktor hut özi dolandyrýar. Indi, komissiýa eýýäm işe başlansoň, direktor garaşylmadyk çykdajylar sebäpli goşmaça pul ýygnamagyny dowam etdirýär we komissiýanyň ähli agzalarynyň “mekdebi” üçin amatly däldigini görkezýär.
Bize her mekdebiň diýen ýaly zerurlygy üçin mugallymlaryň aýlygyndan 10 000 manat, tehniki işgärlerden bolsa 5000 manat ýygnaýandygy aýdylýar.
Şeýle hem okuwçylardan pul ýygnamagyň adaty ýagdaýa öwrülendigi barada habarlar bar: şäherdäki köp mekdeplerde synp mugallymlary mekdebiň zerurlygy sebäpli her aý okuwçylardan 10-15 000 manat ýygnaýarlar. Aşakdaky mysal mekdepleriň ýagdaýyny görkezýär. Awgust aýynda, okuw ýyly başlamazdan ozal, birinji synp okuwçylarynyň ene-atalary Aşgabadyň 44-nji mekdebine ýygnanyp, mugallym bilen çagalary okuw ýylynyň başyna nädip taýýarlamalydygyny ara alyp maslahatlaşdylar. Ene-atalary toýundan ýasalan klasa alyp gidenlerinde haýran galdyran zat. Ilki bilen ene-atalara synp otagyny abatlamak üçin hersine 200 000 manat sowgat bermek teklip edildi. Ene-atalar gaharlanyp başlandan soň, mekdep administrasiýasy her bir okuwçydan 100 000 manada razy boldy. Gynandyryjy, ýöne köp mekdeplerde bolup geçýän şeýle gynandyryjy ýagdaý mugallymlaryň, okuwçylaryň we ene-atalaryň egnine agyr düşýär.
Şeýle-de bolsa, okuw ýylynyň başynda 44-nji mekdebiň birinji synpynda pollar örtüldi. Bilim ministrliginiň işgärleri mekdepleriň okuw ýylyna taýynlygy barada habar berdiler.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
