Astanadaky ÝHHG sammitine bagyşlanan raýat jemgyýetiniň parallel konferensiýasyna.
Gadyrly dostlar we kärdeşler!
Gynansagam, Türkmenistanyň raýat jemgyýetiniň wekilleri Parallel konferensiýa gatnaşyp bilmeýärler. Türkmenistanyň we Gazagystanyň häkimiýetleri Astana gelmegimiziň öňüni almak üçin ähli tagallalary etdiler. Türkmen häkimiýetleri - fiziki zorluk howpy we aslynda öý tussaglygy; Gazagystanyň häkimiýetleri wiza bermekden ýüz öwürýärler. ÝHHG-nyň çäginde şeýle oňat utgaşdyrylan “hyzmatdaşlyk”, mazmuny bolmasa öwgä mynasyp bolup biler.
Şeýle-de bolsa, Guramaçylyk komitetine sesimiziň eşidilmegine rugsat berenligi üçin minnetdar.
Ilki bilen size ýetirmek isleýän zadymyz, Türkmenistanda raýat jemgyýetiniň weýran bolmagydyr. Birnäçe aktiwist gizlinlikde işlemäge mejbur bolýar. Hyzmatdaşlyga we işdeşlige edilýän synanyşyklar hem berk basylýar. Tussag edilmeler, öý tussaglygy, ýenjilmegi, haýbat atylmagy, öjükdürme, abraýdan düşürmek, ýurtdan kowulmak hakykaty we Türkmenistanda raýat jemgyýetiniň ýok edilmeginiň soňky tapgyry. Bular Türkmenistanda aktiwistleri yzarlamak bilen baglanyşykly wakalar däl, bu biziň barlygymyzyň atmosferasy. Mundan başga-da, häkimiýetler eýýäm daşary ýurtly türkmen aktiwistlerine fiziki zorluk bilen haýbat atýarlar.
Türkmenistanyň häkimiýetleri diňe bir aç-açan raýat pozisiýasyna eýe bolan adamlary, ýazyjylary, žurnalistleri, aktiwistleri däl, eýsem agzalary yzygiderli yzarlanmalara we repressiýalara sezewar bolýan tutuş dini jemagatlary-da berk gözegçilik astynda saklady.
Aşakdakylar ýurtda düýbünden ezilýär ýa-da ýok bolýar: söz azatlygy, ýygnak azatlygy, din azatlygy, erkin hereket etmek, şol sanda ýurtdan erkin çykmak hukugy, milli azlyklaryň hukuklary, tussaglaryň hukuklary, hukuk işlemek.
Bu tejribe hemmeler üçin sapak bolmaly. Sebäbi raýat jemgyýetini basyp ýatyrmagyň “türkmen görnüşü” eýýäm diňe Merkezi Aziýanyň beýleki ýurtlarynda häkimiýetler tarapyndan ulanylýar.
Size duýduryş berýäris: Türkmenistanyň häkimiýetleriniň gazananlary, şübhesiz, size-de bolar. Häkimiýetlere we ylalaşykçylara aç-açan we berk garşylyk görkezmezden, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň raýat jemgyýeti “türkmen görnüşü” boýunça zaýalanar we ýok bolar.
Ikinjisi. Türkmenistandaky ÝHHG demokratiýanyň täsirli mehanizmi we alyp baryjy roluny oýnamagy uzak wagtlap bes edip gelýär. ÝHHG-nyň Aşgabatdaky edarasy diňe öz mandatyny ýerine ýetirmek prosesine öýkünmek bilen meşgullanýar.
Guramanyň esasy ýörelgelerini takyk we barlyşyksyz goramagyň ýerine, ÝHHG-nyň edarasy döwlet işgärlerini “hyzmatdaşlyk we howpsuzlyk” esaslary boýunça taýýarlamak üçin ownuk taslamalar bilen meşgullanýar. Ýöne ÝHHG-nyň haty we ruhy nukdaýnazaryndan däl-de, eýsem türkmen häkimiýetleriniň “hyzmatdaşlygy we howpsuzlygy” düşünjesinde.
Bu meňzeşlik we ylalaşyk, ÝHHG-nyň ýurtda bolmagyny düýbünden abraýdan düşürýär. Türkmenistanda bolmagy we alyp barýan işleri bilen ÝHHG-y totalitar türkmen rejiminin tarapdary.
Biz çagyrýarys: ÝHHG-a gatnaşýan ähli ýurtlar, ÝHHG-nyň ýolbaşçylary, halkara raýat jemgyýetçiligi, adam hukuklary we ynsanperwer guramalar, abraýly dünýä liderleri, habar beriş serişdeleri - ÝHHG-nyň Türkmenistanda alyp barýan işlerini doly, takyk we barlyşyksyz durmuşa geçirmek üçin ähli tagallalary etmäge synanyşýarys we guramanyň esasy resminamalarynyň gumanitar bölegi;
şol sanda: - Türkmenistanda demokratiýanyň ýagdaýyna we adam hukuklaryna yzygiderli gözegçilik etmek, beýannamalary we ýagdaýa anyk baha bermegi öz içine alýan degişli hasabatlary yzygiderli neşir etmek;
- raýat aktiwistlerini, Türkmenistandan adam hukuklaryny goraýjylary we halkara adam hukuklary guramalaryny şeýle gözegçilige çekmek;
- 2003-nji ýylda Türkmenistana ulanylan “Moskwa mehanizminiň” netijelerini barlamak;
- ýurduň häkimiýetleri bilen syýasy tussaglaryň we wyždan tussaglarynyň ykbaly barada aç-açan we köpçülikleýin gepleşikleriň başlamagyna, esasanam ýitirim bolan halatynda.
Üçünjisi, iň soňkusy: SSSR-iň dargamagyndan we “demokratiýanyň” gurulmagyndan 20 ýyl soň, SSSR-iň Üýtgemek (perestroýka) döwrüne garanyňda has az demokratiýa we plýuralizm bolan ýurtlarda ýaşaýarys.
Bu döwürde adam hukuklary jemgyýeti - her bir ýurtda we halkara derejesinde raýdaşlyk we birek-birege jogapkärçilik aslynda zerur däldi.
Bu, biziň ýurtlarymyzyň häkimiýetlerine we halkara býurokratiýa, ilkinji nobatda ÝHHG-a demokratik ugurlary ösdürmäge däl-de, olara öýkünmäge mümkinçilik berdi.
“Demokratiýanyň ukusy bolsa rejimlerimiziň haýwanlaryny döretdi”. Garşydaşlarymyz biri-birinden gowy öwrenýärler, şol sanda raýat jemgyýetini nädip basyp ýatyrmalydygyny.
ÝHHG-nyň harabalyklaryndan bolsa, ýeňlişimizden sapak almaly.
Biziň maksadymyz, hökümetlerimizi we ÝHHG-ny Helsinki prosesiniň asyl gymmatlyklaryna gaýtarmak üçin berk ugur eýelemeli.
Adam hukuklary ugrundaky göreşiň täze tapgyrynda sizi has agzybirlige, bitewilige we eglişiksizlige çagyrýarys. Ýogsam, “türkmen görnüşü” hemmämize garaşýar.
Hormatlamak bilen,
(jemi 19 gol). Çeşme : Hronika Türkmenistan
