BMG Adam Hukuklary Komiteti Türkmenistany Ogulsapar Myradowanyň gynamalary we ölümi üçin jogapkär hasaplaýar
Metbugat habarnamasy.
NÝU-ÝORK-Birleşen Milletler Guramasynyň Adam Hukuklary Komiteti, Türkmenistanyň adam hukuklary baradaky meşhur ýazgysyny berk ýazgarmak bilen, 2006-njy ýylyň sentýabr aýynda adalatsyz kazyýetden soň tussaglykda ölen žurnalist we adam hukuklary aktiwisti Ogulsapar Myradowanyň tussag edilmeginde ýurduň häkimiýetlerini jogapkärçilige çekdi.
Myradowa, Bolgariýada garaşsyz adam hukuklary topary bolan Türkmenistan Helsinki gaznasynyň agzasy we esaslandyryjysy, Erkin Ýewropa / Azatlyk radiosy Türkmen gullugynyň habarçysydy. Ol 2006-njy ýylyň iýunynda dogany Sapardurdy Hajyýew we başga bir aktiwist Annagurban Amanglyjow bilen bilelikde adam hukuklary ugrundaky işleri üçin tussag edildi.
Soňra Myradowa bary-ýogy iki sagat dowam eden galp kazyýetde alty ýyl azatlykdan mahrum edildi. Indiki aýda goňşusy garyndaşlaryna tussaglykda ölendigini aýtdy.
Myradowanyň bedenindäki şikesler onuň ölüminiň zorluklydygyny görkezýärdi: maňlaýynda çuňňur kesilen ýara, boýnundaky gara yzlar bogup öldürendigini, bir golunda üç sany açyk ýaranyň bardygyny, dyzynyň çişendigini we bagrynda ullakan gögermek bardy. Şeýle-de bolsa, türkmen häkimiýetleri Myradowanyň ölüminiň ýagdaýyny derňemedi we ölüminiň tebigy sebäpler bilen baglanyşyklydygyny aýtdy. Häkimiýetler derňew barada hiç hili maglumat bermese-de, derňewiň geçirilýändigini we özüni öldürendigini aýtdylar.
Hajyýew bilen Myradowanyň Türkmenistana garşy çykaran kararynda Adam hukuklary komiteti Türkmenistanyň hereketlerini, şol sanda Komitetiň kararyny berk ýazgardy we:
Türkmen häkimiýetleri Myradowany žurnalistika we adam hukuklary işleri üçin esassyz tussag etdi; gynamalara sezewar edilendigi we tussaglykda ölendigi baradaky aýyplamalar boýunça netijeli derňew bolmady; Häkimiýetleriň Myradowanyň ölümi barada hiç hili maglumat bermekden ýüz öwürendigi sebäpli, Komitetde şahsy şikaýat eden dogany Annadurdy Hajyýew adamkärçiliksiz çemeleşilýän akyl hasratyny we psihologiki stresleri başdan geçirdi. Geňeş karary bilen Türkmenistan hökümetini Myradowanyň maşgalasyna doly düzediş bermäge, şol sanda garaşsyz derňew topary zerur bolsa, özüne näme bolandygyny derrew we bitarap derňew geçirmäge çagyrdy. Şeýle hem, Komitet Türkmenistana degişli öwezini we beýleki kanagatlandyryş çäreleri, şol sanda Myradowanyň adyny dikeltmek barada görkezme berdi. Şeýle hem Türkmenistan Myradowanyň maşgalasyna derňew barada doly maglumat, şol sanda jeset hasabaty, kazyýet ýazgylarynyň nusgalary we kazyýetiň karary bilen doly maglumat bermäge borçludyr. Hökümet geljekde şuňa meňzeş düzgün bozulmalaryň öňüni almak üçin ähli zerur çäreleri görmeli.
BMG Adam Hukuklary Komitetine şikaýat Açyk jemgyýet adalat başlangyjynyň aklawçylaryna Annadurdy Hajyýewiň adyndan berildi, komitetiň kararyny "merhum uýam üçin gynançly ýeňiş" hökmünde garşy aldy. Şeýle-de, sözüniň üstüni ýetirdi: “Şol bir wagtyň özünde, bu karar türkmen türmelerinde gynalandan soň ölen beýleki adamlary we galp aýyplamalar bilen türmede oturanlary ýatladýar. Gynansagam, uýamyň işi kadadan çykma däl, türkmen hakykatynyň mysalydyr.”
Açyk jemgyýet adalat başlangyjynyň uly aklawçysy Maşa Lisitsyna: “Adam hukuklary komitetiniň karary, Ogulsapar Myradowanyň maşgalasy üçin adalaty üpjün etmekde ilkinji ädimdir. Türkmenistanyň adyny aýyrmak we maşgala kazyýet işine we ölüminiň ýagdaýlaryny açyp görkezýän resminamalar bilen üpjün etmek üçin gyssagly çäre görmegi möhümdir. Düzgün bozulmalaryň agyrlygyny we doly jezasyzlygy göz öňünde tutup, halkara hyzmatdaşlar Türkmenistany bu iş we beýleki şuňa meňzeş wakalar boýunça derňew topary döretmäge çagyrmaly."
Human Rights Watch, Türkmenistany "dünýäniň iň ýapyk, eziji ýurtlarynyň biri" diýip häsiýetlendirýär.
BMG Adam Hukuklary Geňeşi 2015-nji ýylda Myradowanyň dogany Sapardurdy Hajyýewiň gynamalara sezewar edilendigini, şol sanda mejbury boýun aldyrmak barada karar çykardy; tussag edilmeginiň bikanundygyny; türmede maşgalasyna baryp görmek hukugyndan mahrum edildi. Türkmen häkimiýetleri bu karary durmuşa geçirmek üçin entek çäre görmediler.
2013-nji ýylda adam hukuklary guramalarynyň bir topary Türkmen türmelerindäki tussaglary goramak üçin “Olary diri görkeziň” atly halkara kampaniýasyna başlady. Kampaniýanyň dowamynda häzirki wagtda Türkmenistanda zor bilen ýitirim bolmak bilen baglanyşykly 113 hadysanyň bardygy anyklandy. Bu adamlaryň köpüsi Myradowa ýaly ykbaly başdan geçirýär: olar rejim üçin howply hasaplanýardy, tussag edilenden ýa-da kazyýetden soň nirededigi barada ygtybarly maglumat ýok, olaryň hiç biri-de garyndaşlary bilen aragatnaşyk saklamady we aklawçy hiç birini görmedi.
BMG guramalary we halkara adam hukuklary guramalary Türkmenistany adam hukuklarynyň çynlakaý bozulmagy, hususan-da syýasy garşydaşlara, žurnalistlere we aktiwistlere gynamalar we ýowuz çemeleşmeler üçin birnäçe gezek ýazgardylar. Ynsan hukuklary komiteti 2017-nji ýylda Türkmenistanyň adam hukuklary baradaky synyna dini azatlygyň çäklendirilmegi, mejbury zähmet we garaşsyz kazyýetiň bolmazlygy ýaly birnäçe beýleki meseleler barada alada bildirdi.
www.opensocietyfoundations.org
