Türkmenistanda çagalara sanjym başlandy. Habarçymyz Oraz Saryýewiň pikiriçe, bu proses ilkinji nobatda Saglygy goraýyş ministrliginiň işgärleriniň arasyndaky korrupsiýa bilen baglanyşykly ägirt uly kynçylyklardan ybarat.
Bu bölümiň işgärleriniň biriniň habarça aýdyşy ýaly, gepatit, inçekesel we beýleki howply kesellere garşy sanjymlaryň başlamagy şu ýylyň başynda meýilleşdirilipdi, ýöne ilki bilen maý aýyna, soň sentýabr aýyna, soň bolsa oktýabr aýyna çenli yza süýşürildi. Inçekeseliň öňüni almak başlanan bolsa, gepatite garşy sanjymlar hatda 1-nji noýabrda-da edilmedi. Çeşmäniň bu gijä galmagynyň sebäbini düşündirişi ýaly:
NN: Saglygy goraýyş ulgamymyz çüýrük, ýolbaşçylarynyň hemmesi diýen ýaly korrumpirlenen. Derman, sanjym, şpris we ş.m. satýan daşary ýurt kompaniýalarynyň teklipleriniň ýetmezçiligini başdan geçirmeýäris. Saglygy goraýyş ministrligi Günbatardan, Pakistandan, Hindistandan, Hytaýdan firmalardan müňlerçe teklip alýar. Mundan başga-da, gumanitar guramalar öz kömegini hödürleýärler. Şeýlelik bilen, geçen ýylyň ahyryna sanjym üçin zerur şertlerde zerur dermanlary alyp bilerdik. Şeýle-de bolsa, Saglygy goraýyş ministrligi aşakdaky shema laýyklykda işleýär: diňe "öz halky" bilen baglaşylan we möhüm "yza gaýtaryljak" wada berlen şertnamalara razylyk berilýär. Hindi firmasy 1,50 dollara sanjym hödürleýär diýeliň. Saglygy goraýyş ministrligi bu teklibi göz öňünde tutýan we bu bahanyň gaty ýokarydygyny aýdýan gepleşikler üçin ygtybarly, “öz adamyny” iberýär, Türkmenistan harytlary 80 sente almaga taýyn. Hindiler bu derman üçin arzan bahanyň kesgitlenendigini we erkin bazarda çäklendirmeleriň bardygyny aýdýarlar. Bu pes çäk adatça dollar. Soňra Saglygy goraýyş ministrliginiň araçysy şeýle teklip edýär: resmi taýdan sizden bir dollar alarys, ýöne hakykatdanam jübiňizden gara bahadan 20 sent tölärsiňiz. Harytlary bu ýerde siziň bahaňyzdan satýarys. Hemmeler üçin bähbitli bolar. Şol bir wagtyň özünde, Saglygy goraýyş ministrliginden iki şertnama gol çekeris: biri hasabatymyz üçin, ýigrimi dollar, biri siziň üçin bir dollar. Eýýäm bu etapda üpjün edijileriň aglaba köplügi, esasanam özleri baý däl we şeýle şertlerde haryt satyp bilmeýänler yza çekilýär. Emma Saglygy goraýyş ministrligi çagalaryň sanjym almaýandyklaryna alada etmeýär, bähbitlerine garaşýarlar. Ynsanperwer ýüklerden ýüz öwürýärler ýa-da diňe gara bazarda gaty gymmat bahadan ýa-da “öz” arasynda satylýanlary alýarlar. Şeýle usul bilen satylan dermanlar, sebit anyklaýyş merkezleriniň üsti bilen ýazmak arkaly "ýok edilýär". Şeýle ýagdaýda, şol dermanlaryň ilata mugt paýlanandygyny düşündirmek aňsat.
Saglygy goraýyş ministrliginiň bir çeşmesine görä, bu bölümiň ýolbaşçylary şeýle işden uly girdeji alýarlar, çaga bedeniniň fiziologiýasy sebäpli çagalyk keselleriniň öňüni almak möhletiň dowamynda amala aşyrylmaýar. Bu çagalaryň saglygy üçin iň agyr netijelere getirip biler. Öz gezeginde "NV" -niň habarçysy Oraz Saryýewiň döwlet baştutanynyň şeýle ýagdaýdan habarlydygy baradaky soragyna Türkmenistanyň Prezidentiniň edarasyndaky çeşme wagtal-wagtal daşary ýurt firmalarynyň arz edýändiklerini aýtdy. Türkmenbaşy, Saglygy goraýyş ministrliginiň işgärlerinden (aýdylyşy ýaly we beýleki bölümler hem) talap edilýän talaplary soraýar we şondan soň göreldeli arassalaýyşlary geçirýär. Muňa garamazdan, munuň düýp manysy üýtgemeýär - para alýanlardan emlägiň öwezini dolmak netijesinde gazna ep-esli pul alýar, girdejileriniň bir bölegini daşary ýurtlara çykaryp ýetişýärler we gysga wagtyň içinde amnistiýada boşadylýar.
W.Wolkow, O.Saryýew. "Doýçe welle"
