Russiýanyň raýatlary, şol sanda Merkezi Aziýa ýurtlarynda ýaşaýanlar, Russiýanyň prezidentligine bir ýa-da başga bir kandidata ses berdiler, ýa-da ses bermediler. Şol sanda Türkmenistandada. Russiýanyň RIAN habar gullugy tarapyndan berlen maglumata görä, bu ýurduň 63000 töweregi ýaşaýjysy Russiýanyň prezident saýlawlaryna gatnaşmaga mümkinçilik aldy. Habar alyş gullugy, Russiýanyň Türkmenistandaky adatdan daşary we doly ygtyýarly ilçisi Andreý Molokkowa, saýlawlara taýýarlyk görmekde Türkmenistanyň ýolbaşçylarynyň we hut S.Nyýazowyň özi goldawyny aýratyn belläp geçdi.
(Ýeri gelende aýtsak, türkmen döwletiniň baştutanynyň respublikada diňe 45 rus raýatynyň hasaba alnandygyna bir ýyl geçmändigini ýatlap bileris - şol wagt rus-türkmen goşa raýatlygynyň ýatyrylmagy we resmi Aşgabat tarapyndan rus raýatlarynyň hukuklarynyň köpçülikleýin bozulmagy barada boldy. Şol sanda - emläklerinden mahrum etmek).
Şeýle-de bolsa, RIAN hasabatyndan görnüşi ýaly, Türkmenistanda Russiýanyň raýatlary 45 adamdan has köp. Olardan biri, Türkmenistanyň Merkezi bankynyň başlygynyň öňki orunbasary Annadurdy Hajyýew henizem Türkmenistanyň daşynda ýaşaýan, hukuklarynyň dikeldilmegi ugrunda göreşýär, sebäbi onuň sözlerine görä onuň we ejesiniň Aşgabatdaky hususy öýi kazyýet işi bolmazdan we Türkmenistanyň prezidentiniň habary bilen elinden alnypdyr. "NV" esasanam bu waka barada gürrüň berdi. Şu günki maksatnama A.Hajyýewiň emläk hukuklarynyň dikeldilmegi baradaky arzasyny öz içine alýar.
- Indi bir ýyl töweregi wagt bäri, rus-türkmen goşa raýatlygynyň eýesi, adam hukuklarymy, şol sanda maşgalamyň Aşgabatda bikanun mahrum edilen emläk hukugyny goramaga synanyşýaryn. Türkmenbaşa adalaty dikeltmek barada eden köp sanly ýüzlenmelerim hiç netije bermeýär. Russiýanyň Türkmenistandaky ilçihanasynyň ýagdaýy hem geň görünýär. Geçen ýyl Russiýanyň Türkmenistandaky ilçisi jenap Molokkow diktator Türkmenbaşynyň tarapyny tutup, Türkmenistanda goşa raýatlygy bolan adamlary yzarlamaýandyklaryny we hukuklarynyň bozulmaýandygyny aýtdy. Belki, şonuň üçinem diňe özümiň we garyndaşlarymyň hukuklarymyzy goramak baradaky ýüzlenmelerine bahana eşidýäris. Ilki başda iň bolmanda diňlenmegimiz gaty kyndy. Soň bolsa telefon arkaly jogap berip başladylar, ilçiniň Türkmenistanyň Daşary işler ministrligine hat ýazandygyny, soňra sözde ýaňsylaýan ýaly, Demokratiýa we Adam Hukuklary Institutyna hat iberendigini aýtdylar. Ilçihananyň käbir işgärleri, aç-açan sebäplere görä, atlaryny aýdyp bilemok, türkmen tarapynyň ilçihananyň haýyşlaryna jogap bermeýändigine anyk jogap berip bilemok. Ilçihananyň işgärlerinden ahyrsoňy Türkmenistanda bir rus raýatynyň hukuklarynyň bozulýandygyny we türkmen tarapynyň ilçihananyň köp haýyşlaryna jogap bermeýändigi barada ýazmaça jogap bermegini haýyş etdim. Men anyk resmi jogap alyp bilemok, ýadyňyzda saklaň, bu meniň ikinji ýyl synanyşygym. Russiýanyň ilçihanasy "Russiýanyň belli bir raýatynyň hukuklaryny goramak meselesini haýalladýar" diýen düşünje bar.
Başgaça aýdylanda, anna güni Russiýanyň Türkmenistandaky ilçihanasynyň sekretary A.Browarts bilen adaty bolmadyk gürrüňdeş boldum.
Menden: "Hukuklarymyň dikeldilmegini gözlänimde, Türkmenistanda bolan garyndaşlarymdan gorkamokmy?" Men jogap berdim: "Ýok, gorkamok, garyndaşlarym we men hiç hili syýasy talap we şygar öňe sürmeýäris, biz diňe adam hukuklarymyzyň dikeldilmegini talap edýäris".
Soňra ilçihananyň işgäri bu meseläni derrew çözmek üçin Aşgabat şäherine gelmegimi teklip etdi. Men jenap Molokkowyň Russiýanyň Türkmenistandaky ilçihanasyna barmak üçin resmi çakylyk iberse, hökman geljekdigimi aýtdym, erkek sözüni berdim.
Hormatly jenap Putin!
Iki rus-türkmen raýatlygy bolan adamlaryň hukuklaryny goramak we Türkmenistanda adam hukuklaryny goramak meselesinden daşda durmamak üçin bar bolan mümkinçiliklerden peýdalanmagyňyzy haýyş edýärin.
Halkara adam hukuklary guramasy Türkmen Helsinki gaznasynyň habaryna görä, türkmenistan raýatlarynyň, şol sanda rus-türkmen goşa raýatlygy bolan raýatlaryň emläk hukuklaryndan başga-da respublikada erkin hereket etmek hukugy bilen bilelikde döwlet syýasaty derejesinde beýleki esasy hukuklar hem bozulýar. Ýurtdan çykmak üçin çäklendiriji rejim respublikasyndaky hakyky operasiýa barada aýdýarys, haçan-da ýurtdan çykýan adamlara gümrük we serhet postlaryndan çykmaga rugsat berilmeýän bolsa, Türkmenistanyň ýörite hyzmatlary tarapyndan düzülen gara sanawlar diýlip atlandyrylýan sanawda atlarynyň bardygy bilen bagly. Respublikanyň çeşmelerine görä, bu sanawlarda on müňlerçe adam bar.
Umuman aýdanyňda, Türkmen Helsinki gaznasy BMG-nyň Baş sekretaryna ýüzlenip, "Türkmenistany halkara borçnamalaryny ýerine ýetirmäge mejbur etmek üçin bar bolan syýasy we ykdysady basyşlardan peýdalanmagy" haýyş edýär we BMG-nyň Adam hukuklary boýunça komissiýasynyň duşenbe güni Jenewada açylan 60-njy mejlisinde S.Nyýazowyň BMG-nyň Türkmenistan baradaky 2003-nji ýylyň mart we aprel aýlarynda kabul eden kararlarynyň ýerine ýetirilişine gözegçilik etmek üçin ýörite komissiýa döretmek meselesine garamagy teklip edýär.
Witaliý Wolkow.
Doýçe Welle.
