Daşary ýurtdaky "ADH" (Adalat Demokratik Hereketi) ýaşlar hereketinden alnan maglumata görä, şu günler üç sany türkmen migrantyna garşy fiziki zorluk ulanyldy. (Has giňişleýin maglumat 1-nji fewralda Tiktok Alişer86 kanalynda elýeterlidir).
Bu migrantlar ozal möhleti geçen resminamalar sebäpli tussag edilipdi. Soňra migrantlar ol ýerden gaçmagy başardylar, ýöne gaçanlar 31-nji ýanwarda türk polisiýasy tarapyndan tutuldy we ýene-de deportasiýa merkezine getirildi. Olaryň aýtmagyna görä, gaçmagyň sebäbi tussaglykda saklanma şertleriniň kyn ýagdaýda bolmagydyr. Mysal üçin, tussaglar saklanylýan otaglaryň meýdany 3x3 inedördül metr bolup, her otagda 15 adam ýerleş dirilmegi we berilýän iýmitiň hil taýdan ýaramaz bolmagydyr.
Antalýada ýerleşen Döşemealty atly deportasiýa merkezi hakynda başga bir çeşmäniň aýtmagyna görä, deportasiýa merkezlerinde tussaglykda oturanlara gowulyk arzuw edýändigini habar berdi. Bu ýerde 3-4 aýdan gowrak wagt bäri Türkmenistanyň 8 raýaty saklanýar, çalyşmak üçin egin-eşikleri ýok, tussag edilen wagtyndaky eşiklerini ulanyp bolmaýar.
Biz bilen söhbetdeş bolan onlarça türkmen migrantlary deportasiýa merkezlerinde tussaglykda bolan döwri olaryň ykballary barada türkmen diplomatlarynyň hiç haçan soramandygyny aýtdylar. Deportasiýa işgärleri türkmen ilçihanasynyň we konsullyk gullugynyň jogabyna birnäçe aý garaşandyklaryny tussaglara habar berdiler . Şeýle-de bolsa, türkmen häkimýet işgärleri öz raýatlaryny birnäçe aýlap tanamaýarlar, ýitirilen resminamalary dikeltmeýärler, aklawçy tapmaga, lukmançylyk kömegini bermäge kömek etmeýärler. Şunuň bilen baglylykda, türk häkimiýetleri türkmen migrantlaryny 6-9 aý izolýasiýada saklamaga mejbur bolýarlar.
Kyrklareli migrantlar merkezinde wagt geçiren ýaş türkmen A.B. bu barada efirde şeýle gürrüň berdi: “Ähli daşary ýurtly migrantlara Konsullyklarynyň aklawçylary geldi, ýöne türkmen diplomatlary hiç birimize gelmedi. Men ol ýerde 6 aýdan gowrak wagt boldum. ”
Türkiýäniň deportasiýa merkezlerinde bolan türkmen raýatlary ozal Ankara we Stambuldaky konsullyklaryna köne pasportlaryny çalyşmak ýa-da möhleti geçen resminamalary tazelemek üçin ýüz tutdular, ýöne ýeňip bolmajak päsgelçilikler bilen ýüz ýüzbe-ýüz boldular. Ýagny: käbir ýagdaýlarda konsullyk işgärleri öz watandaşlarynyň haýyşyny äsgermezlik etdiler, käbirlerinde bu prosesi uzak wagtlap çekdiler, käbirlerinde esassyz ýüz öwürdiler.
Şeýlelik bilen, 2021-nji ýylyň güýzünde Türkmenistanyň Stambuldaky konsullygyna pasportynyň uzaldylmagy üçin ýüz tutan Eziz Mämmedow häli-häzire çenli resminamasyny almady. Mundan başga-da, türkmen režiminiň adyndan konsullykdaky adamlar oňa haýbat atyp başladylar, sebäbi konsullygyň ýalňyşlygy sebäpli resminamanyň ýitirilmegi bilen, Eziz Mämmedow türkmen resmileriniň hereketlerini aç-açan tankytlap başlady.
Mundan başga-da, Türkiýede doglan migrantlaryň köpüsi, dogluş şahadatnamasynyň ýoklugy sebäpli kesgitlenen ýaşaýyş ýeri bolmaýan adamlaryň ýagdaýyna düşýär. Mysal üçin, 2022-nji ýylyň 27-nji ýanwarynda doglan Muhammetaly Sahatowy aýdyp bileris.. Ene-atasy dogluş şahadatnamasy üçin birnäçe gezek konsullyga ýüz tutdy. Bir ýagdaýda ony konsullykdan kowup çykardylar. Ol döwürde pandemiýa möwj urýardy. Türkmenistana gitmegi maslahat berdiler. Türkmenistan bilen howa aragatnaşygynyň ýoklugy sebäpli bu mümkin däldi. Beýleki birinde, 2022-nji ýylyň 16-njy awgustynda çaganyň kakasy Alişer Sahatow beýleki türkmenler bilen birlikde konsullygyň çäginde hüjüme sezewar boldy.
Geçen ýyldan bäri köp konsulluklar türkmenleriň pasportlaryny 2024-nji ýylyň 31-nji dekabryna çenli täzeläp başlady. Emma konsullyk gullugyny tankytlaýan aktiwistler olara dahylly däl, olaryň resminamalary uzaldylanok.
Emma köne görnüşli pasportlar hiç kim üçin täzelenenok. Netijede, müňlerçe migrant bikanun immigrantlara öwrülmek bilen häzirki wagtda ýaşaýan ýurdunda galmak üçin kanuny rugsatdan mahrum edildi. Şol sebäpli işlerini, ýaşaýyş jaýlaryny ýitirýärler; çagalary mekdebe gatnap bilmeýärler, köpüsi saglyk hyzmatlaryndan we syýahat azatlygyndan mahrumdyr.
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
