Birnäçe günden bäri Prezident Gurbanguly Berdimuhamedowyň buýrugy bilen Aşgabatda we Türkmenistanyň beýleki ilatly ýerlerinde hemra tarelkalary söküldi. Döwlet baştutany, antennalaryň şäherleriň we obalaryň daşky görnüşini bozýandygyny aýtdy. Munuň öwezine raýatlary döwlet kabel ulgamynyň hyzmatlaryndan peýdalanmaga çagyrdy we haýsy daşary ýurt kanallarynyň efire beriljekdigini özi kesgitledi. Bu sanawda rus kanallary ýokdy.
Duşenbe güni Türkmenistanyň Aragatnaşyk ministri Resulberdi Hojagurbanow ilaty köşeşdirmäge howlukdy we antennalaryň sanynyň azalmagynyň kabul edilen kanallaryň sanyna täsir etmejekdigini aýtdy - häkimiýetler her binada beýik bir köpçülikleýin “tarelkalar” gurjakdygyny aýtdy. Türkmenistanda hakykatdanam hemra tarelkalary gaty köp. Saparmyrat Nyýazowyň döwründe gizlinlik döwründe olar daşarky dünýäden maglumat almagyň ýeke-täk serişdesi bolupdyr. Durmuşyň ähli ugurlarynda diýen ýaly nurbatlary berkiten Türkmenbaşy, näme üçindir Türkmenistanyň ýaşaýjylarynyň daşary ýurt teleýaýlym kompaniýalarynyň gepleşiklerini 100 dollara tomaşa etmegine garşy çykmady.
Şeýle-de bolsa, Nyýazow tarapyndan ýatyrylan opera, sirk, kinoteatrlar we hatda gaty çäkli mukdarda internet we hemra antennalarynyň türkmenlere gaýdyp gelmegine täze prezident gaharlandy. Geçen ýylyň ahyrynda ol işgärlere abonentler üçin teleýaýlym gepleşiklerini ýaýlyma bermek üçin bitewi kollektiw ulgamy döretmäge borçlandy. Geçen anna güni, köpçülikleýin telewideniýede görkezilýän hökümet ýygnagynda prezidente 20 teleýaýlym gepleşiklerini almaga ukyply ýörite teleýaýlym antennasynyň nusgasy gowşuryldy. Berdimuhamedow diňe bir "jemgyýetçilik" antennasyny kabul etmegiň hilini däl, eýsem daşary ýurt kanallarynyň teklip edilýän ýeke-täk bukjasyny hem tassyklady. Onda rus ýa-da daşary ýurt teleýaýlym kompaniýalary (NTV, Birinji kanal, “Westi 24”, Euronews, CNN we ş.m.) ýok we esasy üns güýmenje kanallaryna gönükdirilýär. Radio höwesjeňleri hem ejir çekdiler - emeli hemra tarelkalarynyň sökülmegi bilen Türkmenistanda meşhur bolan “Maýak”, “Swoboda” (türkmen dilinde), “Amerikanyň sesi”, “Doýçe Welle” (rus dilinde) radio ýaýlymlaryny ýitirdiler.
Ynsan hukuklary boýunça Türkmen başlangyjy guramasy (TIPÇ) beýannama ýaýratdy we hasabatda häkimiýetleriň hereketlerine "maglumat almak hukugynyň bozulmagy" hökmünde baha berdi. Şeýle hem resminamada hatda prezident Nyýazowyň hemra tarelkalaryna aýratyn gadaganlyk girizmäge het edip bilmeýändigi bellenilýär. Şeýle-de bolsa, hünärmenleriň pikiriçe, beýle “ownuk” zatlar Günbatarda özgertmeçi hasaplanýan Berdimuhamedowyň abraýyna täsir edip bilmez.
Türkmenistanda hakykatdanam özgertmeler geçirilýär. On ýyllyk orta bilim dokuz ýyl ýerine türkmen mekdeplerine, bäş ýyllyk bilim üç ýerine derek ýokary okuw jaýlaryna gaýtaryldy. Türkmenbaşynyň döwründe “zerur däl” hökmünde ýatyrylan birnäçe sapagyň (fizika, edebiýat, daşary ýurt dilleri, bedenterbiýe) okadylmagy dikeldildi. 1993-nji ýylda Nyýazow tarapyndan dargadylan Ylymlar akademiýasy gaýtadan işe başlady. Bir hepde öň Berdimuhamedow alymlary taýýarlamak baradaky düzgünleri tassyklaýan karara gol çekdi. Nyýazowyň elektrik we gaz üçin berýän peýdalaryny saklap, pensiýa töleglerini, maýyplyk kömek pullaryny we köp maşgalalara maddy kömegi yzyna gaýtaryp berdi. Prezidentiň buýrugy bilen ýerli administrasiýa ýalňyz enelere we garyplyk çäginden aşakda ýaşaýan adamlara maksatly kömek berýär. Berdimuhamedow senenamadaky gyzyl günleri - 8-nji marty we 9-njy maýy dikeltdi we 19-njy fewralda Türkmenbaşynyň doglan gününi tutuş ýurt boýunça bellemegi ýatyrdy. Indi bu gün Türkmenistanyň ýaşaýjylary Döwlet baýdak gününi bellärler.
Emma Gurbanguly Berdimuhammedowyň esasy üstünligi, Aşgabadyň halkara arenasyndaky ornuny berkitmek. Ýakyn wagta çenli içerki bidüzgünçiliksiz bir gödek ýurt Türkmenistan bir ýylyň içinde demokratik ugurda ösýän döwlet hökmünde abraý gazandy. Dogry, adam hukuklary babatynda 14 syýasy tussagyň amnistiýasyndan başga hiç hili üýtgeşiklik ýok. Şeýle-de bolsa, Berdimuhammedow häkimiýete gelenden soň bu meselede hiç zat wada bermedi.
Günbataryň türkmen özgertmelerine göwünjeň synlary ýerli uglewodorodlara bolan gyzyklanmasy bilen düşündirilýär. Gündogara we Günbatara gaz satýan Berdimuhammedow Hytaý, Moskwa we Waşington bilen gaty gowy gatnaşyk gurdy. Bu ugurda, “Aşgabadyň pikirini bozýan” hemra antennalary ýaly ownuk-uşak zatlar, dünýä jemgyýetçiliginiň “demokratiýalaşýan” Türkmenistana bolan garaýşyny üýtgedip bilmez.
Şeýle-de bolsa, Nyýazowyň şahsyýet kultyny ýok etmek ýolundan ýöräp barýarka, türkmen jemgyýeti şol bir wagtyň özünde täze bir zat döredýän ýaly. Nyýazowyň portretleri hemme ýerde täze prezidentiň suratlary bilen çalşyryldy. Türkmenbaşa ýüzlenilýän öwgüler Berdimuhammedowyň hormatyna saglyklar bilen çalşyrylýar. Ýanwar aýynyň ortalarynda, intellektuallar bilen geçirilen ýygnakda döwlet baştutany täze döwrüň - Türkmenistanyň galkynyş döwrüniň başlandygyny aýtdy. Berdimuhammedow: "Täze ösüş tapgyryna doly geçmek üçin täze döwrüň hakykatlaryna we talaplaryna esaslanyp düýbünden täze ideologiýa zerur" -diýdi.
Prezidentiň pikiri, Türkmenistanda rus dilinde çap edilýän ýeke-täk “Bitarap Türkmenistan” gazetiniň we “Galkynyş” jemgyýetçilik guramasynyň başlangyjy bilen “Täze Galkynyş zamanasy” mowzugy boýunça iň gowy ýazylan eser üçin tutuş ýurt boýunça ýaryş guraldy.
Wiktoriýa Panfilowa.
Çeşme: Nezawisimaýa Gazeta.
