Türkmenistanyň ömürlük prezidenti Saparmyrat Nyýazow penşenbe güni gije ýüreginiň durmasy sebäpli aradan çykdy we ýurduň Howpsuzlyk Geňeşi premýer-ministriň orunbasary Gurbankuli Berdimuhammedowy wagtlaýyn döwlet baştutany edip belledi.

Şeýle hem Berdymuhammedow 24-nji dekabrda geçiriljek 66 ýaşly Nyýazowyň jaýlanyşyny guraýan topara ýolbaşçylyk etdi. Konstitusiýa laýyklykda, wagtlaýyn ýerine ýetiriji pursatyndan başlap prezidentlige dalaş edip bilmeýär.

Häkimiýetler saýlawlaryň netijesinde täze bir döwlet baştutanynyň geljekdigini wada berýärler, ozal analitikler diktatoryň mirasdüşerleri bolup biljekdigini çaklaýarlar, esasanam Günbatarda ýaşaýan ogly Myrady ýatlaýarlar.

Ýerli ýaşaýjylar gaz bilen nebite baý Merkezi Aziýa ýurtlarynda häkimiýet ugrundaky elitalaryň arasyndaky göreşdäki çaknyşyklardan gorksalar-da, liberal reformalara umyt baglaýarlar, munuň başlangyjy parlament alyp baryjysyna (Mejlis) garşy jenaýat işi bilen görkezilip bilner.

Döwlet habar gullugy Türkmen Habarlary Howpsuzlyk Geňeşiniň we Ministrler Kabinetiniň karary bilen Berdymuhammedowyň "saýlawlar geçirilýänçä wagtlaýyn prezident we baş serkerde bolup işlejekdigini" habar berdi.

Konstitusiýa laýyklykda, "prezident haýsydyr bir sebäp bilen öz borçlaryny ýerine ýetirip bilmese, ygtyýarlyklary täze prezident saýlanýança Mejlisiň başlygyna geçýär".

Esasy kanun "Bu ýagdaýda prezident saýlawlary ygtyýarlyklarynyň Mejlisiň başlygyna berlen gününden iki aýdan gijä galman geçirilmeli. Türkmenistanyň prezidenti wezipesini ýerine ýetirýän adam prezidentlige dalaşgär bolup bilmez" -diýýär. (www.turkmenistan.gov.tm /country/c&konst.html).

Resmi çeşmeler ozal prezident aradan çykan halatynda 2500 delegatdan ybarat halk deputatlarynyň - Halk Maslahatynyň gyssagly gurultaýynyň çagyrylýandygyny habar berdiler. Ol öz gezeginde prezident saýlawlarynyň senesini yglan edýän döwlet baştutanyny belleýär. Halk Maslahatynyň gyssagly gurultaýy 26-njy dekabrda meýilleşdirildi.

JENAÝAT IŞI

Döwlet gullugynyň hasabatynda Baş prokuraturanyň Mejlisiň) başlygy Öwez Ataýewe garşy jenaýat işiniň açylandygy aýdylýar, bu sebäpli Howpsuzlyk Geňeşi we hökümet ony wagtlaýyn döwlet baştutany bellemekden saklanmak kararyna geldi. Ondan öň Ataýewe garşy jenaýat işiniň gozgalandygy barada habar berilmedi.

Nyýazow Sowet döwründen bäri Türkmenistana ýolbaşçylyk edýär. Günbatar ony adam hukuklaryny bozmakda aýyplap, diktator diýip atlandyrdy. Bosgunlykdaky türkmen oppozisiýa liderleri gysga wagtda Aşgabat şäherine dolanmak isleýändiklerini aýdýarlar.

Bu aralykda, hökümet Nyýazowyň daşary we içerki syýasatyny dowam etdirjekdigini we ozal gazanylan halkara şertnamalaryna eýerjekdigini mälim etdi.

Türkmenistan GDA-da Russiýadan soň iň köp gaz eksport ediji ýurtdyr we soňky ýyllarda Kreml bilen uzak möhletleýin şertnama esasynda diňe Ukraina iberýän Gazproma gaz satýar. Konserniň wekilleri Nyýazowyň ölüminiň üpjünçiligiň durnuklylygyna täsir edip biljekdigi barada maglumat bermekden saklandy.

Prezident gaz eksporty we gazyň bahasy bilen baglanyşykly möhüm meseleleri hut özi çözdi.

DÜNÝA GARAŞÝAR

Daşary ýurt energiýa aladalary, hemme ýerden ýüz öwüren döwletdäki işewürlik mümkinçiliklerine baha bermek bilen, türkmen lideriniň saglygy baradaky seýrek habarlara hemişe ähmiýet berýärdi we häzirki wagtda ýagdaýyň ösüşine ýakyndan gözegçilik edýär.

Iňlis nebit eksportçysy “Burren Energy Plc” -iň paýnamalary penşenbe güni Türkmenistanyň prezidenti ölenden soň kompaniýanyň ýurtda alyp barýan işlerine näbellilik sebäpli bäş göterime golaý pese gaçdy.

Russiýanyň RIA habar gullugy Özbegistanyň gümrük gullugyna salgylanyp, Türkmenistanyň Özbegistan bilen serhedini ýapandygyny habar berdi. Bu maglumatlary Aşgabatda tassyklamak mümkin däldi we resmi Daşkent bu barada maglumat bermekden saklandy. Şeýle hem Türkmenistan Eýran, Owganystan we Gazagystan bilen gury ýer serhetlerini paýlaşýar.

ABŞ-nyň Aşgabatdaky ilçihanasy Nyýazowyň ölümine gynanç bildirdi we kanunyň höküm sürmegine we durnuklylyga çagyrdy.

"Amerikanyň Birleşen Ştatlary häkimiýetiň parahatçylykly, tertipli we konstitusiýa geçirilmegine sabyrsyzlyk bilen garaşýar" -diýdi.

Russiýanyň Daşary işler ministrligi hem şuňa meňzeş beýanat berdi.

Reýter.