Iňlis hökümete degişli bolmadyk “Global Witness” guramasy türkmen-ukrain gaz gatnaşyklary barada hasabat çap etdi. Hasabat, beýleki zatlar bilen bir hatarda, Russiýanyň we Ukrainanyň ýörite hyzmatlarynyň söweşen syrlarynyň birini açýar, indi ABŞ-nyň Adalat ministrligi bu meseläni çözmäge synanyşýar: paýnamalaryň 50% -iniň eýeleri kimler? Ukrainany ýeke-täk gaz üpjün ediji Şweýsariýa RusUkrEnergo (RUE). Global Witnessiň pikiriçe, olary RUE-nyň Ukrainanyň gaz bazarynda ozalky EuralTransGas (ETG) eýeleriniň arasynda (öňki ýa-da häzirki) gözlemeli. Emma Global Witness bu soragada anyk jogap bermeýär.
Global Witness tarapyndan "dünýädäki baýlyklaryň we korrupsiýadaky tebigy baýlyklaryň roluny derňemekde" ýöriteleşendigi öňe sürülýän hasabatda "Türkmen-Ukrainanyň gaz söwdasyndaky hapa işler" ady berilýär. ABŞ-nyň Adalat ministrliginiň RUE-de derňew geçirendigi baradaky habarlar peýda bolanyndan gysga wagt soň çap edildi (düýnki Kommersanta seret). "The Wall Street Journal" gazetiniň habaryna görä ABŞ-nyň Adalat ministrligi RUE paýnamalarynyň 50%-iniň hakyky eýesiniň kimdigini anyklamaga synanyşýandygyny ýadyňyzdan çykarmaň, nominal eýesi Awstriýa CentraGas Holding, paýlarynyň 100% -i Awstriýaly Raiffeisen Investment AG tarapyndan (RUE paýnamalarynyň galan 50% -i "Gazprom" -a degişlidir)eýeçilik edýär. Bu soraga rus we ukrain ýörite hyzmatlary jogap berip bilmedi.
Şaýatlaryň global derňewi, hususan-da, 2002-2003-nji ýyllarda Türkmenlere tebigy gazy Ukraina iberen ETG-iň RUE bilen "köp baglanyşygynyň" bardygyny öňe sürýär.
Hususan-da, bir wagtlar ETG-iň paýdary bolan Awstriýanyň DEG Handels, CentraGas bilen bir salgyda hasaba alyndy. “Ostchem Holding AG”, “Citel” we “Ukrinvest” şol bir salgyda, araçylaryň üsti bilen ETG paýnamalaryna eýe bolan “Denby Holdings” bilen nähilidir bir baglanyşykda bolan kompaniýalar hasaba alyndy. Mundan başga-da, “Denbi Holdings” -iň direktorlar geňeşiniň agzasy, iňlis telekeçisi Robert Şetler-Jones 2004-2005-nji ýyllarda RUE utgaşdyryjy komitetiniň agzasydy. “Denbi Holdings” -iň başga bir geňeş agzasy we jenap Şetler-Jonesiň dosty Deýwid Braun RUE-de prokuror. ETG paýnamalaryna eýe bolan JKX Gas-yň müdiri Howard Wilson “CentraGas” -yň prokurory.
Başga meňzeşliklerem bar. Global Witnessiň habaryna görä, ozal ETG-nyň Moskwa bölümine ýolbaşçylyk eden Oleg Palçikow 2004-nji ýylyň noýabr aýynda RUE-nyň egindeş müdiri wezipesine bellendi, dolandyryşynda CentraGas-a wekilçilik etdi.
Hasabat, araçy kompaniýalaryň, hususan-da ETG-iň paýdar gurluşynyň ozal näbelli maglumatlaryny berýär. Mysal üçin, Global Witnessiň derňewi, 2004-nji ýyla çenli ETG paýnamalaryna eýe bolan Ysraýyl we üç Rumyniýanyň raýatynyň töleg töleýändigini we hakyky eýeleriniň däldigini görkezdi. Mundan başga-da, Global Witnessiň pikiriçe, 2004-nji ýylyň aprelinde ETG paýnamalaryna geçirilen Ýewropa kompaniýalarynyň arkasynda iki sany Kipr kompaniýasy bar - Dema Trustees Limited we Dema Nominees Limited, peýdalanýanlary belli däl.
Ukrainanyň howpsuzlyk gullugynyň başlygy Oleksandr Turçynowyň ozal ETG-ni esaslandyryjynyň ABŞ-nyň Federal Derňew Býurosy tarapyndan gözlenýän sanawyna girizilen telekeçi Semýon Mogilewiçdigini aýdandygyny ýadyňyzdan çykarmaň. NJSC Naftogaz Ukrainanyň şol wagtky müdiriýetiniň başlygy Ýuriý Boýko RUE-nyň 2004-nji ýylda ukrain bazaryna girmegini "ETG-nyň aç-açanlygy" bilen düşündirdi.
2002-nji ýylda Global Witness tarapyndan nebit amallaryndaky korrupsiýa faktlary baradaky iki ýyllyk derňewiň Gazagystanda dawa sebäp bolandygyny bellemelidiris. Bu, Amerikaly telekeçi Jeýms Giffeniň Gazagystanyň prezidenti Nursultan Nazarbaýewe we öňki premýer-ministr Nurlan Balgimbaýewe millionlarça dollarlyk para bermek bilen baglanyşyklydy. Ikinjisi, ýüze çykan dawa sebäpli wezipesinden aýryldy.
Kommersant ösüşleri yzarlaýar.
Aleksandra Simonenko, Oleg Gawriş
"Kommersant"
