Aşgabat henizem Ýewropa Bileleşigi tarapyndan söwda gabawynda. Türkmenistan bilen ÝEB ýurtlarynyň arasyndaky söwda şertnamasynyň tassyklanmagy belli bir möhletde yza süýşürildi.
Bu karar ýaňy-ýakynda Aşgabat şäherine baryp gören Albert Ýan Maatyň ýolbaşçylygyndaky Ýewropa Parlamentiniň delegasiýasy tarapyndan kabul edildi. Deputatlar ýurtdaky ykdysady we syýasy ýagdaýlar bilen tanyşdylar, şondan soň söwdany açmak meselesini ara alyp maslahatlaşmagy boýkot etmek isleýändiklerini mälim etdiler. Munuň ret edilmeginiň esasy sebäbi respublikadaky adam hukuklary bilen baglanyşykly meseleler.
Muny hakykatdanam Ýewropa Parlamentiniň agzasy Daniel Kaspari tassyklady. Ol: "Häzir şertnamany tassyklamazlygy teklip etjek. Türkmenistanda adam hukuklary ýagdaýy aýdyň däl we jogap berilmeli köp sorag bar" -diýdi. Türkmen hökümetiniň beýanatlarynyň, Ýewropanyň ilçilerinden we hökümete dahylsyz guramalardan alnan maglumatlaryň, şeýle hem Ýewropa parlamentarileriniň öz gözegçilikleriniň düýpgöter tapawutlydygyny düşündirdi. Şonuň üçin Türkmenistan bilen Ýewropa ýurtlarynyň arasyndaky söwda gatnaşyklaryna weto hukugyny ýatyrmak nädogry bolar diýip Kaspari ynanýar. Ilki bilen bu ýurtda hakykatdanam nämeleriň bolup geçýändigini anyklamaly.
Türkmenistan bilen Ýewropa Bileleşiginiň arasyndaky söwda şertnamasyna 1998-nji ýylda gol çekilendigini we birnäçe wagtdan soň adam hukuklary pudagyndaky kynçylyklar sebäpli doňdurylandygyny ýadyňyzdan çykarmaň. Iki gezek - 2001 we 2003-nji ýyllarda Ýewropa Parlamenti tassyklamak meselesini gozgady we her gezek mowzuk ara alyp maslahatlaşmak yza süýşürildi. Şu ýylyň 21-nji martynda Ýewropa Parlamentiniň Daşary gatnaşyklar komiteti ýurtdaky ýagdaýyň gowulaşandygyny habar berdi, şol bir wagtyň özünde ýerli häkimiýetleriň ölüm jezasyny ýatyrandygyny, birnäçe amnistiýa yglan edendigini we çaga zähmeti barada täze kanun kabul edendigini aýtdy. Şeýle-de bolsa, eýýäm iýun aýynda Türkmenistanyň güýç gurluşlary birnäçe daşary ýurt diplomatyny, şol sanda Aşgabatdaky ÝHHG merkeziniň işgäri Benýamin Moreony respublikanyň çägindäki bikanun hereketlere gatnaşmakda aýyplady.
Şondan soň Ýewropanyň parlamentarlary Aşgabatda girizilen çäklendirmeleriň ýatyrylmalydygyna ýa-da ýokdugyna ýene-de şübhelendiler. Iňlis konserwatiw agzasy Martin Kallanan: "Bu, meniň gören iň repressiw ýurdum. Adam hukuklary ol ýerde düýbünden ýok" -diýdi. Mundan başga-da, parlamentariler Türkmenistan barada ýörite karar kabul etmek barada pikir edýärler. Deputat Daniel Kaspari: "Adam hukuklary ýagdaýy gowulaşmasa, şertnama gol çekilmegi yza süýşürilmeli. Şeýle mümkinçilik bolmaly" -diýdi.
Wiktoriýa Panfilowa.
"Garaşsyz gazet"
