Täsirli pedagogika, dünýewi bilim her kiçi obada Sowet döwründen bäri ýeten däl, Merkezi Aziýada köpden bäri dowam edip gelýän sosial mesele. Ýöne indi korrumpirlenen ene-atalaryň çagalarynyň mugallymlary sapakda urýan derejesine ýetdi.
Erkin Ýewropa / Azatlyk radiosynyň žurnalistleri, mysal üçin Özbek mekdeplerinde bolup geçýän gahar-gazaplar barada birnäçe gezek ýazdylar. Käbir Özbek mekdeplerinde ýokary wezipeli işgärleriň we telekeçileriň çagalary mugallymlara gödek çemeleşýärler. Ýakynda “YouTube” web sahypasynda çap edilen höwesjeň wideoda görşümiz ýaly hüjüme degişlidir.
Wideoda prokuroryň gyzy mugallyma käýinýär we oňa fiziki taýdan hüjüm edýär. “Heý, maňa öwretme. Dogrymy aýtsam, seni şu ýerde bogup bilerin. Tur, tur, diýdim saňa"-diýip okuwçy gaýtalaýar. Görnüşinden, ol gowy baha talap edýär. Medeniýetli mugallym özüni ondan daşlaşdyrmaga synanyşýar, söhbetdeşligi soňa süýşürmegini soraýar we oňa gyzy ýaly görýändigini ýatladýar.
"Maňa gyzym diýmäge het edip bilmersiňiz?" -diýip, okuwçy mugallymyň kemsitmegi dowam edýär, ony çykmaga synanyşanda, ýeňinden tutup, synpdan çykmagyna ýol bermeýär.
“YouTube” daky başga bir wideoda okuwçylaryň mugallyma pul hödürleýändigi, töwereginde tans edýändigi we pul taşlaýandygy görkezilýär.
TÜRKMENISTANDA NÄHILI?
Türkmenistanda şuňa meňzeş ýagdaýlar bar, ýokary derejeli işgärleriň we baý telekeçileriň çagalary özlerini rahat duýýarlar. Uruş derejesine ýetmedi, iň bolmanda hiç ýerde habar berilmedi.
Golaýda mugallymlaryň synpda okuwçylary ýenjýän wideo ýazgylary YouTube-da ýerleşdirildi. Mugallym-mugallym jogapkärçiligini öz üstüne alan mugallymlaryň biri şeýle bir gaharlandy welin, köwşüni çykaryp, ýetginjegi köwşi bilen kellesine urdy.
Mugallymyň indi özüni ýitirendigi, urulmagyna garamazdan okuwçynyň yza çekilýändigine we okuwçynyň ýanyna baryp, ony gaýtadan ýenjýändigi düşnüklidir. Nirede, haýsy mekdepde we wideo haçan düşürilendigi düýbünden aýdyň däl.
Indiki bölümde başga bir mugallym iki ýetginjegi tagta çagyryp, olary çepden we sagdan urdy. Filmiň surata düşürilişinden görnüşi ýaly, synp diňe gülüşýär, hiç kim garşy durmaga synanyşmaýar.
Ulanyjy Serdar9509 wideo ýazan teswirinde: "Ine şeyle mugallymlar Türkmenistanda, bir zat boldumy gönü enjmäge başlaýarlar."
TurkmenSweetGirl atly başga bir teswirçi gaharlanýar: “Nähili gorkunç !!! Näme üçin çagalar dymýarlar?” Görnüşinden, ol Türkmenistany ep-esli wagt öň terk edipdi we garaşsyzlyk alanyndan bäri ýurduň bilim ulgamynyň, bütin döwlet ýaly, dünýäden üzňe ýaşandygyny bilmeýär. Bu ýerde çagalar baglaryna, mekdeplere we uniwersitetlere hüjüm etmek hem kanunyň bozulmagy hasaplanýar. Emma metbugatda beýle jenaýatlar üçin jenaýat jezasy berilmedi.
Munuň tersine, köp ýyllyk tejribesi bolan öňki türkmen mugallymy, Türkmen Helsinki Adam Hukuklary Gaznasynyň başlygy Täjigül Begmedowa, köplenç okuw jaýlarynyň mugallymlary okuwçylar özlerini asuda alyp barsalar, mugallymlary höweslendirýärler; robotlar ýaly tabyn; gök önümler ýaly ýuwaş.
“TurkmenSweetGirl” mundan beýläk şeýle ýazýar: “Men okaýan wagtymda mekdepde şeýle mugallymlar bardy. Ene-atalar muny bildiler, soň bu mugallym şeýle bir yzarlandy welin, şu güne çenli okuwçy üçin agzyny açmakdan gorkýar.”
AWTORITARIZMIN MEKDEBI
Türkmenistanda bilim ulgamy pese gaçdy. Häzirki wagtda türkmen mekdebi kazarma ýaly görünýär. Çagalar dabaralarda goşmaça hökmünde ulanylýar we pagta ýygnamak üçin işe ugradylýar. Türkmen rejimi ilatyny şeýle bir gorkuzdy welin, onlarça ýyl bäri ýurt awtoritar rejimleriň sanawynda “abraýly” ýerleri eýeledi.
Hemme zat ýerine ýetirildi. Çagalar her ýyl ýedinji nesle çenli ýakynlary hakda doly maglumat bermeli. Okuwçynyň şahsy faýlyndan mekdebiň ýolbaşçylary ene-atasynyň kim bolup işleýändigini bilýär we bir zat bolup geçse, nirä gitmelidigini habar berjekdigi bilen haýbat atýarlar. Işden aýrylmak hem uzakda däl.
Häkimiýetler çagalary rejim üçin erkin, sessiz goşmaçalar hökmünde ulanýarlar. Türkmen çagalarynyň, okamakdan başga-da köp “ileri tutulýan” aladalary bar. Bu, bu ýa-da başga bir zat, bina, stadion açylanda “janly koridorlarda” birnäçe sagat durmagy aňladýar. Bular ýokary derejeli halkara myhmanlaryň we “Howandar” prezidentiň daşary ýurda gidýän ýa-da gelýän duşuşyklary. Şol çagalar, prezidentiň ýurda eden ähli saparlarynda dabaralaryň hökmany gatnaşyjysydyr. Çaga zähmetiniň ulanylýan oba ýerlerinde her ýyl pagta hasylyny goşuň. Stadionlarda we paradlarda ýöriş türkmen raýatlary üçin hem hökmanydyr.
Gazagystan mekdeplerde, uniwersitetlerde we, belki, çagalar baglarynda hüjüm etmek meselesi hem başga zat däldir. Internete göz aýlaň we Gyrgyzystandan we Täjigistandan bir topar mysal tapyp bilersiňiz.
YouTube-daky bir wideoda, mysal üçin Gazagystanyň günortasyndaky mekdebiň müdiriniň mugallymy kemsidýändigini, haýbat atýandygyny we narkotik serişdesini atjakdygy bilen haýbat atýandygy aýdylýar. Ony urdy, tiz kömek çagyrdylar we hassahana äkitdiler. Mugallym we kärdeşleri polisiýa arz etdiler, ýöne olar jenaýat işini gozgamakdan ýüz öwürdiler.
Şeýle hem, mekdep okuwçylarynyň nädip urşandyklary aýdylýar. Ene-atalar derňemäge geldiler, netijede olar hem urşdular. Mekdep okuwçylarynyň deň-duşlary tarapyndan ýenjilmegi, şol sanda gyzlaryň gyzlar tarapyndan ýenjilmegi ýaly wideolar hem bar. Mekdep okuwçysy oglanyň ýa-da mekdep okuwçysy gyzyň diňe bir ýenjilmän, eýsem wideo düşürilip, bu ýazgy mekdepde ýa-da dünýä ulgamynda paýlanýar.
Şadurdy Garlyýew
http://rus.azattyq.org/content/child_beating_school_central_asia/24391764.html
