Arwah GDA-da aýlanýar. Onuň ady demokratiýa. Belarusiýada, Moldowada we Merkezi Aziýada häkimiýet başynda oturanlar üçin Gruziýanyň we Ukrainanyň göreldesine eýerip, raýatlaryň ykbaly öz eline almaga we erkin we adalatly saýlawlary talap etmeginden gorky döredýär.
Gruziýanyň Daşary işler ministri Salome Zurabişwili, Wiktor Ýuşenkonyň ýeňşinden soň, Gruziýanyň postsowet giňişliginde demokratiýa üçin ýeke-täk tramplin däldigine buýsanýardy we rahatlady. Mundan başga-da, Ukrainadaky wakalar Russiýany öz geljegi we imperiýa ýa-da adaty bir döwlet bolmak isleýändigi barada oýlanmaga mejbur eder diýdi.
Moskwa ilkibaşdan Russiýa bilen gatnaşyklarynda ähli zadyň öňki-öňküliginde galjakdygyna wada beren Ýanukowiçiň eline ýapyşdy we ýeňiş gazanmak üçin ähli güýjüni ulandy.
Gül rewolýusiýasy netijesinde häkimiýete gelen Gruziýanyň prezidenti Mihail Saakaşwili öz ýurdunyň we Ukrainanyň göreldesiniň görelde tapjakdygyna ynam bildirdi.
GDA ýurtlarynyň köpüsinde demokratiýanyň gytçylygy.
Tötänlikden, Özbegistanda parlament saýlawlary Ukrainada geçiriljek prezident saýlawlarynyň ikinji tapgyry bilen bir wagtda geçirildi. ÝHHG-nyň synçylarynyň beren bahalary has dürli bolup bilmezdi. Ukrainadaky saýlawlar erkin we adalatly bolsa-da, Özbegistanda munuň tersine boldy.
Ondan öň Nursultan Nazarbaýew tarapyndan dolandyrylýan Gazagystanda geçirilen saýlawlar adalatsyz we erkin däldigi sebäpli tankyt edildi. Özbeklerden bir hepde öň geçirilen Türkmenistanda geçirilen "saýlawlarda" halkara synçylar, bir partiýa saýlawlara rugsat berlen hem bolsa, rejimiň demokratik maska geýmekdäki rehimsizligi sebäpli sözsiz galdylar.
Demokratiýa öýkünmegine garşy göreşiň.
Moskwanyň syýasy alymy Liliýa Şewtsowa muny "demokratiýa öýkünmek" hökmünde has gowy suratlandyrdy.
Bu, häzirki wagtda Ukrainada ýok edilýän "Kuçma ulgamyna", Putiniň "dolandyrylýan demokratiýasyna", Lukaşenkonyň diktator dolandyryş usulyna we "ähli türkmenleriň lideri" Saparmyrat Nyýazowa degişlidir. Bu ulgamlaryň hemmesi üçin umumy zat, özygtyýarly, ýagny, saýlawçylar az ýa-da hiç zady aňlatmaýarlar.
Gyrgyzystanda saýlawlar başlaýar.
Fewral aýynda Merkezi Aziýanyň başga bir ýurdy bolan Gyrgyzystanda parlament saýlanýar we ol ýerde güýzde prezident saýlawlary meýilleşdirilýär. Prezident Askar Akaýew olary öňünden alada edipdi. Ol garşydaşlaryny we oppozisiýany Gyrgyzystanda gruzin ýa-da ukrain ssenarisini amala aşyrmak üçin daşary ýurtly hemaýatkärleriň kömegi bilen "hapa hileleri" ulanmakda aýyplady.
Emma muňa ýol berilmeýär, şonuň üçinem hökümete oppozisiýanyň pikiriçe, dünýäniň islendik polisiýa döwletiniň buýsanjak täze kanunlaryny işläp düzmegi we parlamente tabşyrmagy tabşyrdy. Prezident ÝHHG-a "saýlaw prosesine goşulmazlyk" barada duýduryş berdi. Şol bir wagtyň özünde Akaýew gyzy Bermet Akaýewanyň syýasy ambisiýalarynyň bardygyny aç-açan aýtdy. Konstitusiýa laýyklykda, özi-de prezidentlik üçin ýene söweşip bilmeýär we, belki-de, Azerbaýjanda bar bolan maşgala töwereginden mirasdüşer hakda pikir edýär. Ol ýerde Heýdar Alyýewiň ýerine ogly Ylham geldi.
Demokratiýa üçin Ýewraziýa hereketi.
Merkezi Aziýada raýat jemgyýeti üçin söweşýänler henizem gowşak bolsa-da, Gruziýanyň we Ukrainanyň mysallary olara güýç berdi. Oppozisiýa guramalary birnäçe hepde öň Londonda Ýewraziýadaky demokratiýa boýunça geçirilen konferensiýada öňki Sowet Soýuzynyň respublikalarynda demokratik güýçleriň bileleşigini döretmegi maksat edinipdi. Dörediji gurultaý ýakyn wagtda, Gyrgyzystanda we Täjigistanda geçiriljek saýlawlar bilen bir wagtda geçiriler.
ÝHHG-nyň işine töhmet.
Merkezi Aziýa sebitinden we Russiýadan gelen birnäçe beýannama, Prezident Lukaşenkonyň Ukrainada bolup geçen wakalardan soň garaşylmadyk wakalaryň mümkinçiligini aradan aýyrmaga gönükdirilen güýçli çäreleri barada Tbilisi we Kiýewden gelýän "howplara" çynlakaý çemeleşilýändigini görkezýär.
Şol bir wagtyň özünde, Russiýanyň, ilkinji nobatda, demokratiýa baradaky çekişmä Günbatar bilen geosyýasy bäsdeşlik kategoriýalarynyň nukdaýnazaryndan, hatda Günbataryň Russiýa garşy dildüwşügi hökmünde garaýandygyny görkezýär. GDA-ny pese gaçyrmak isleýär. Şol bir wagtyň özünde, 1970-nji ýyllaryň ahyrynda bolşy ýaly, ÝHHG-nyň (öňki Ýewropadaky Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk konferensiýasy) alyp barýan işlerine töhmet atylýar.
Şol döwürde, SSSR-iň esaslandyryş resminamalaryna gol çekip, SSSR-iň özüne beren adam hukuklaryna we raýat hukuklaryna hormat goýmak talaby içerki işlere gatyşmak hökmünde kabul edilýärdi. "Doganlyk sosialistik döwletlerdäki" tapawutly awçylar "bu baha goşuldy. Indi şuňa meňzeş bir zady ýene-de Özbegistandan we Moskwadan eşitmek bolýar".
Rewolýusiýa bilen bilelikdäki söweş.
Rus syýasy alymlarynyň arasynda "bürgütlerden" biri, Gleb Pawlowskiý: Russiýanyň syýasy ulgamyna we rus bähbitlerine zyýan ýetirýän täze ýaraglara garşy, diňe Russiýanyň we onuň ýaranlarynyň rewolýusiýalardan goramak ideologiýasyna eýe boljakdygy, Gruziýa we Ukraina kömek eder-diýip aýtdy. Onuň pikiriçe, bu ideologiýa Russiýanyň döwlet güýjüniň we rus jemgyýetiniň rewolýusiýa garşy mazmunyny görkezmelidir. Birnäçe hepde öň Pawlowskiý bu meselede özüni has açyk beýan etdi: Pyrtykal rewolýusiýa wagtynda "ýüzüne urulmaly". GDA-nyň "Türkmenbaşy" we beýleki "demokratik" hökümdarlary bu pikire hemişe eýeripdirler. Gysgaça, Žirinowskiden salamlar.
Mihael Ludwig,
Frankfurter Allgemeine
