Aşgabatdan häkimiýetleriň Annagurban Amanglyjowa, Ogulsapar Myradowa we Sapardurdy Hajyýewe öz-özüni günäkärlemek üçin çynlakaý basyş edýändigi habar berildi. (2006-njy ýylyň 19-njy iýunyndaky habarlara serediň)
Amanglyjew Annagurban. Amanglyjowyň garyndaşlary olar bilen duşuşmakdan elmydama gaça durýan we haýsydyr bir soraga anyk jogap berip bilmeýän aklawçy Aman Durdyýewe bolan ynamyny ýitirdiler. "Derňewçi Durdyýew Toýly bilen duşuşdym we Annagurbanyň diridigini size aýdýaryn" -diýip, "Iň bolmanda Annagurban bilen duşuşdyňyzmy?" diýen soraga şeýle jogap berdi. 25-nji iýulda Annagurbanyň garyndaşlary Durdyýew bilen şertnamany ýatyrdy we başga bir aklawçy hakyna tutdular.
27-nji iýulda bir çeşmäniň habaryna görä täze aklawçy K.A., Amanglyjow bilen duşuşmagy başardy. Duşuşyk sülçiniň gatnaşmagynda geçirildi. Aklawçy müşderiniň ýagdaýyna geň galdy: "Ol ruhdan düşük, agzyndan dogry-dürs ogap alyp bilmeýärin". Mundan başga-da, Amanglyjowyň Sapardurdy Hajyýewiň öz daçasynda tapylan patronlary satmak niýetini boýun almalydygyny aýtdy. Annagurbanyň saglyk ýagdaýynyň ýaramazlaşýandygy habar berilýär: süýji keseliniň güýçlenmegi, böwrek problemalary.
Sapardurdy Hajyýew. S.Hajyýewiň aklawçysy Muhammedow Ata boýun aldy: “Sapardurdy soraýan zatlaryňyzyň hemmesine gyzyklanmany ýitirdi. Ol gaty ruhdan düşük ýagdaýda". Çeşmäniň habaryna görä, derňewde S.Hajyýewe garşy hiç hili subutnama ýok, oňa güýçli basyş edilýär, gijelerine uklamaga rugsat berilmeýär, yzygiderli sorag edilýär we özüni günäkärlemäge mejbur edilýär: Sapardurdy daçada patron tapypmyşyn we Amanglyjewe satmagy teklip etdi.
Ogulsapar Myradowa. "Azatlyk" radiosynyň jurnalisti Ogulsapar Myradowanyň suddan öňki tussaghanada saglyk ýagdaýy bar: garyndaşlary oňa hemişe kelle agyry we ýürek agyrylary üçin dermanlar bilen üpjün edýärler. Myradowanyň ýokary gan basyşyndan ejir çekýändigi habar berildi. Aklawçy Kadyrow Kakajan: “Ogulsapar Myradowa 18-nji iýunda tussag edildi, üç gün tussaglykda saklandy we diňe 21-nji iýunda 287-nji maddanyň 2-nji bendine laýyklykda jenaýat jogapkärçiligine çekildi. Ony patronlary bilýändigi, ýöne häkimiýetlere habar bermedigi üçin günäkärlemäge synanyşýarlar."
Tussag edilenden soňky ilkinji günlerde tussag edilenleri sorag etmek gije-gündiziň dowamynda geçirildi, ýatmaga we dynç almaga wagt berilmedi, iýmit posylkalaryny, dermanlary ýa-da garyndaşlary bilen görüşmäge rugsat berilmedi. Şol günler Amanglyjewe zulum edilendigi, Myradowa adamkärçiliksiz çemeleşilendigi barada habarlar gelip gowuşýardy. Şeýlelik bilen, olara ömürlik türme tussaglygy bilen haýbat atyldy, garyndaşlarynyň tussag edilmeginden gorkdular we Myradowa tussag edilen çagalaryny görkezdiler we “derňew bilen hyzmatdaşlygy” talap etdiler.
Amanglyjowyň Jenaýat kodeksiniň 287-nji maddasynyň 2-nji bölümine (awtoulagynda birnäçe patronyň oturdylandygy habar berildi) laýyklykda günäkärlenendigini ýadyňyzdan çykarmaň we, ähtimal, şu esasda häkimiýetler daşary ýurtly jurnalistlere Türkmenistan barada dokumental film döretmäge kömek eden aktiwisti günäkärlemäge synanyşýar. Şeýle-de bolsa, gözleg wagtynda ne Myradowada, ne-de Hajyýewde ok-däri ýokdy. Muňa garamazdan, şol bir madda laýyklykda aýyplama bildirilýär.
Biziň çeşmämiz, Türkmenistanyň Milli Howpsuzlyk Ministrliginde jenaýat işleriniň emeli açylmagynyň adaty zatdygyny aýdýar. Amanglyjowyň, Hajyýewiň we Myradowanyň aýyplamalarynyň emeli jenaýatlar düzümüni döretmegiň bolandygyny tassyklady.
Şol bir wagtyň özünde, tussag edilenler bilen aklawçylaryň duşuşyklary, haýsy aýyplama bildirilendigi barada aklawçylaryň sözlerinden gelip çykýar, ýurduň ýapyklygy sebäpli dogrulygyny barlamak mümkin däl.
Beýleki gün Milli howpsuzlyk ministrliginiň ýolbaşçylarynyň tussag edilenleriň aklawçylaryna çynlakaý basyş edýändigi mälim boldy. Şeýlelik bilen, Kakajan Kadyrow Milli howpsuzlyk ministrligine çagyryldy we Myradowanyň garyndaşlary bilen gatnaşyklaryndan çynlakaý nägileligini bildirdi. Kadyrowyň familiýasy "Azatlyk" radiosynda ýaňlandy - bu Kadyrowy rejime biwepalyk edýänleriň sanawyna girizmek üçin ýeterlikdi. Şeýle hem Aman Durdyýew häkimiýetleriň Amanglyjewiň garyndaşlaryna derňewiň gidişi barada maglumat bermegi gadagan edýändigi barada yzygiderli durup geçdi. Şu wagta çenli tussag edilenleriň garyndaşlarynyň soraglaryna jogap beren üç aklawçynyň hemmesi sülçä ýüz tutýarlar. Aklawçylaryň tussag edilenlere elýeterlidigini ýa-da ýokdugyny garyndaşlary bilmeýär. Amanglyjowyň, Myradowanyň, Hajyýewiň garyndaşlary tussag edilenler bilen duşuşmagy talap edip, her gün bosagany kakýarlar.
Aşgabatda ýerleşýän halkara guramalaryň biriniň wekili: “Men Türkmenistanyň daşary ýurt diplomatlaryna, jurnalistlere we üç ýerli aktiwiste garşy aýyplaýan aýyplamalaryna we adyny doly we biragyzdan aklamak üçin wagtyň uzaltylmagyna düşünemok"-diýdi. Gözegçiliklerimize görä, ýönekeý türkmen halky iýun aýynda görkeziljek indiki görkezilişe uly ynamsyzlyk we hatda gülkünç garşylady.”
Öz gezeginde türkmenleriň aklawçysy NN: “S.Niýazowyň käbir post-sowet respublikalarynda bolup geçen demokratik üýtgeşmelerden gorkusyndan peýdalanyp, Milli howpsuzlyk ministri korrupsiýa bilen baglanyşykly reýsleri (özi-de çynlakaý gatnaşýar) jurnalistlere we aktiwistlere süýşürip esasy problemalardan aýyrmaga synanyşdy.
* Jenaýat kodeksiniň 287 (2) – “Bir topar adam tarapyndan öňünden ylalaşylan ýarag, ok-däri, partlaýjy ýa-da partlaýan enjamlary bikanun edinmek, satmak, saklamak, geçirmek ýa-da daşamak. Şu madda laýyklykda hereketler iki ýyldan ýedi ýyla çenli azatlykdan mahrum edilip bilner.”
Adam hukuklary boýunça Türkmen Helsinki gaznasy.
