2005-nji ýylyň 13-nji maýynda Andijanda bolup geçen pajygaly wakadan soň Özbegistandan bosgunlar diňe bir goňşy ýurtlarda däl, eýsem Russiýada we Ukrainada-da gaçybatalga tapmaga synanyşýarlar.
Aşakda Andijanda we ondan soňky günlerde bolup geçen wakalara gönüden-göni şaýat bolan bu bosgunlaryň biriniň hekaýasy. Bu adamyň haýyşy boýunça biz onuň hakyky adyny görkezmeýäris. Aşakdaky ýazgyda oňa wagtlaýynça Alişer diýilýär. Belli sebäplere görä, kyssaçynyň şahsyýetine sebäp bolup biljek käbir atlary we jikme-jiklikleri hem goýmadyk.
Men we kärdeşlerim Alişeriň gören wakalarynyň beýanyny doly görmegi maksadalaýyk hasapladyk, sebäbi myş-myşlar ýaly, köplenç ygtybarsyz habarlar şol günler Andijan halkynyň arasynda ýaýrady. Ynsan Hukuklary Merkezi "Memorial" häzirki wagtda birnäçe post-sowet döwletiniň çäginde ýerleşýän Andijandan gelen käbir bosgunlaryň görkezmelerini çap etmegi meýilleşdirýär.
Alişer Andijanda sebitdäki hökümetden (administrasiýa) uzak bolmadyk ýerde Komil Ýaşin köçesindäki hususy jaýda ýaşaýardy. 2005-nji ýylyň 12-nji maýynda ýary gijeden öň öýüne gaýdyp geldi. Sagat 0-da. 25 min. atyşyk eşidildi. Atyşyk 15-30 minut dowam etdi (belki türmäniň hüjümi bolmagy ahmal). Bir sagatdan az wagt geçensoň, azyndan 20-30 minut dowam eden güýçli ýangyn boldy (NSS müdirliginiň binasyny basyp almak synanyşygy). Alişeriň pikiriçe, ikinji çaknyşyk başlanandan gysga wagt soň, awtomatiki oklaryň sesine pulemýot ýaryldy.
Gije sagat üç ýarymdan başlap, 20-30 minut aralyk bilen sese görä, 3-4 sany “uly uçar” howa menziline tarap uçdy (gozgalaňçylaryň biri soňra bu uçuşlarda Daşkentden 500 töweregi ýörite güýç esgeriniň gelendigini aýtdy).
Sagat 5 töweregi. Irden gijeki çaknyşykdan alada galan Alişer öýden çykyp, K. Ýaşin köçesinden merkezi meýdança gitdi. Ahunbabaýewiň adyny göterýän teatr we "A.Bakirow" kinoteatry ot aldy. Ýangyn dwigateli we ýakylan žiguli teatryň golaýynda durdy. K. Ýaşin köçesindäki ýoluň aýlawynyň öňüsyrasynda Çulpon şaýolunyň gyrasynda Tiko awtoulagy otlandy - 2 ýa-da 3 Nexias, Navoi şaýolunda (hökümetiň golaýynda) - Tiko we Damas, Nawoý Şaýoly ugrunda - "Damas" we "Ural" awtoulag. Şol wagt demonstrantlar kokimiýat binasynyň öňündäki meýdançada Boburyň ýadygärligine ýygnanyp başladylar.
Alişer Hökümetden Nawoý şaýoluna ýöräp gitdi. Andijan sebiti üçin NSS ofisine barmazdan ozal, gapdalynda hapalanan polisiýa UAZ we ýanýan awtobusy gördi. SNB binasynyň diwarynyň golaýynda 20-den gowrak jeset ýatyrdy, olaryň arasynda eşikli bir esger we 2-3 aýal bardy. Binanyň golaýyndaky ýolda sowutly ulag göteriji, pyýada söweş ulaglary we ýangyn awtoulagy bardy.
Andijan sebitiniň Içeri işler müdirliginiň binasy esgerler tarapyndan gabaw astyna alyndy. Bu ýerde başga bir sowutly ulag göterijisini gördi we tanşyny gördü, ol hem türmäniň golaýynda köp "jeset" görendigini aýtdy.
Alişer öňe gitmedi we hökümetiň golaýyndaky meýdana gaýdyp geldi we şol ýerde 13:00-a çenli galdy. Ol ýörişe gatnaşyjylar we gozgalaňçylar bilen söhbetdeş boldy, olaryň arasynda käbir tanyşlaryny tanady. Alişeriň pikiriçe, ol şol gün 10-dan gowrak gozgalaňçy bilen gürleşdi. Dialektden çen tutsaň, olaryň hemmesi Andijan Özbeklerdi. Ýolbaşçy sakgally, orta boýly, gyzyl reňkli, owadan geýnen özbekdi. Hökümet binasynda bolan gozgalaňçylaryň arasynda uzyn we inçe türme eşikli bir rus adamy gördi (bu adam demonstrantlardan biriniň ýakyn köçede tapan granady almak üçin binadan çykýardy).
Meýdanda dürli adamlar bilen geçirilen söhbetdeşliklerden Alişer öten agşamky wakalaryň jikme-jikliklerini öwrendi. 12-nji maýda “23 akromistiň” galp işinde çykarylan hökümiň suddan öňki tussaghanada günäkärlenýänlere gizlin aýyplanandygy barada myş-myş ýaýrady. Şol gün agşam 50 bilen 100 aralygyndaky pitneçi hiç hili garşylyk görkezmeýän harby bölümiň garawullaryny ýaragsyzlandyrdy. "Ural" goşun maşynyny we ýüzlerçe pulemýoty (irden gozgalaňçylaryň hatda goşmaça "magistrallary") alyp, türmä hüjüm etdiler. Türmäniň derwezesini bir ýük maşyny sürdi. Gozgalaňçylaryň biriniň sözlerine görä, türme işgärleriniň öz taraplaryna geçmegine garaşýardylar, ýöne garşylyk görkezip, türmeleri ýok edip başladylar. Emma garşylyk gowşakdy. "Ýokarky öýjükleriň" hemmesi açyldy, ýöne aýdylyşy ýaly "iň kyn jenaýatlar" bilen tussag edilen ýerzemin gozgalaňçylara açylmady. Tussaglar howluda ýygnanyp, gozgalaňa goşulmak isleýänlere, “halkyň gowy ýaşamagy” üçin we öýlerine gitmek islemeýänlere teklip edildi. Kyssaçylaryň biri boşadylan 2000 tussagdan 600-den gowragynyň gozgalaňçylara goşulandygyny öňe sürdi, ýöne bu sanlar ygtybarly däl.
Türme azat edilenden soň, tussag edilen "akromistleriň" käbiriniň Milli howpsuzlyk gullugynyň binasynda bolandygy we gozgalaňçylar ol ýere gitdiler. Nawoý şaýolundaky ýangyn bekedinden maşyn alyp, SNB binasynyň penjiresine kabel dikdiler we ýyrtmaga synanyşdylar, ýöne şowsuz boldular. Tizara, bir ýa-da iki goşun sowutly ulag göteriji SNB binasyna çykyp, hüjümçilere ot açdy. Şaýatlaryň sözlerine görä, bu atyşykda 15 töweregi gozgalaňçy, howpsuzlyk güýçleriniň 10 töweregi agzasy we birnäçe parahat ilat öldürilipdir.
SNB bölümini ele almak üçin şowsuz synanyşykdan soň, gozgalaňçylar merkezi meýdana tarap yza çekildiler we garşylyk görkezmezden sebitdäki hökümetiň binasyny basyp aldylar. Howpsuzlyk we binada bolan beýleki adamlar girew hökmünde tussag edildi.
Irden adamlar hökümetiň ýanyna ýygnanyp başladylar. Alişeriň takmynan çaklamalaryna görä, meýdança 4 müňden gowrak adam ýygnandy. Ýörişe gatnaşyjylar mikrofonyň oturdylan Boburyň ýadygärligindäki münberden çykyş etdiler. Bir ýaragly gozgalaňçy märekä: “Biz siziň bilendiris. Biz siziň üçin ölmäge taýýar. Adamlar gowy ýaşap, adaty aýlyk alarlar, erkekler iş bilen üpjün ediler ýaly ulaldyk, şonda aýallarymyz köçede iş gözlemeli bolmazlar. Goý, Karimow bu ýere gelip, halky diňlesin” diýip çykyş etdi.
Karimowyň gelmegini esasan sosial meseleler barada çykyş eden beýleki çykyş edenler hem talap etdiler. Galplaşdyrylan "Akromist işinde" 23 tussag bilen baglanyşykly "adalaty dikeltmek" talaby hem bardy. Karimowyň "halka erkinlik bermelidigi" baradaky umumy sözlerden başga hiç hili dini ýa-da syýasy talap öňe sürülmedi. Käbir çykyş edenler ýurdy krizis ýagdaýyna getiren Karimowyň prezident bolmaga hukugynyň ýokdugyny, ýöne Alişeriň pikiriçe, beýle çykyşlaryň azdygyny aýtdy.
Ýöriş dowam edýärkä, gozgalaňçylaryň köpüsi binada ýa-da hökümetiň goralýan ýerinde ýerleşýärdi, ýöne howpsuzlygy üpjün etmek üçin mähelläniň töweregine ýaragly 15-20 adam ýerleşdirildi. Käbir gozgalaňçylar gurluşyk materiallaryny ulanyp, ok atýan ýerleri gurdular. Hökümetiň içinde we töwereginde näçe ýaragly adamyň bardygyny aýtmak kyn. Alişeriň pikiriçe, olaryň sany 200 adamdan geçmedi.
Alişer hökümetiň ýerzemininde zamun alnanlary görmegi başardy. Olardan 35-40 adam, şol sanda polisiýa işgärleri, Milli howpsuzlyk gullugy, sebit häkimiýetleri we başgalar bardy. Girew alnanlaryň käbiri polisiýa eşigini geýipdi.
13-nji maýda irden Alişeriň şaýady bolan hökümet binasynyň golaýynda ýarag ulanmak bilen iki waka boldy. Takmynan sagat 9-dan 10-a çenli. Irden demonstrantlaryň arasynda raýat eşikli polisiýa işgäri (35 ýaşly bir adam) tapyldy, gaçmaga synanyşan pistolet atyp, gozgalaňçylaryň biriniň aýagyna ýaralady. Ony tutdular, ýençdiler we girew alanlar bilen ýerzemine saldylar.
Ýene bir bölüm münberden uzak bolmadyk ýerde bolup geçdi. Çagaly bir aýal pulemýot bilen ýaraglanan söweşijiniň ýanyna baryp: "Çagamy atyp bilseň, men saňa nädip ynanyp bilerin?" Söweşiji şeýle jogap berdi: “Men ýöne atamok. Men diňe polisiýa işgärlerine atýaryn"-diýdi. Bu gepleşik wagtynda, birden duran adamlaryň birinde raýat eşigini geýen bir polisiýa işgärini tanady, tussag edilenlere zulum etmek bilen meşhurdy. Ol ýumrugy bilen ony ýere itdi, döşüne urdy we soň bolsa atdy.
Alişeriň sözlerine görä, günortanlyk nahardan öň märekäniň içinde elleri wideo kameraly 5-6 adamy görüpdir. Wideo düşürýänleriň biri gürji ýalydy. Ýewropaly görnüşli uzyn boýly daşary ýurtly hem bardy, ikisem rus dilini gowy bilmeýärdi.
Meýdanda ýygnanan adamlar öz aralarynda nämeleriň bolup geçýändigini ara alyp maslahatlaşdylar, dürli myş-myşlary eşitmek bolýar. Mysal üçin, teatr binasynyň gije hökümet güýçleri tarapyndan oda berlendigi we gozgalaňçylaryň harby eşik geýen ot ýakýanlardan birini girew alandygy aýdylýar. Şeýle hem 200 gozgalaňçynyň Pahtaobodda, ýene 200-sinde - Karasuuda we 100-den 150-e çenli gozgalaňçynyň howa menzilini ele almak üçin göçüp gidendigi barada myş-myşlar ýaýrady. Meýdandaky gozgalaňçylaryň käbiri ýygnanyşyk üçin köp adam ýygnanan bolsa, Kerimowyň "halkyň talaplaryny" diňläp, atmak buýrugyny bes etjekdigini çaklaýandygyny aýtdy.
Sagat 13 töweregi. Alişer meýdançadan çykdy. Ulag işlemedi. Dükanlar ýapyldy. Köne şäherde raýat eşigini geýen tanaýan polisiýa işgäri bilen tanyşdy. Nämäniň bolup geçýändigini ara alyp maslahatlaşdylar. Ofiser, irden köne şäherde eşikli görünmezlik barada buýruk berlendigini we meýdança gitmekden gorkýandygyny, sebäbi köp adamyň ony görüp bilýändigini we polisiýa işgäri hökmünde tanap biljekdigini aýtdy.
Sagat 15-den soň Alişer meýdança gaýdyp geldi. Ýöriş dowam etdi. Demonstrantlar has köpeldiler, belki 10 müňe çenli adam. Şäheriň üstünde, günortana çenli bolşy ýaly, harby dikuçar uçmagyny dowam etdirdi. Ýagdaý hasam kynlaşdy. Gozgalaňçylar şäher prokuroryny münberde gürlemäge mejbur etdiler, soň ony girew aldylar.
Alişer senesini aýtmak kyn bolan başga bir bölümi ýada saldy. Märekäniň içinde wideo kameraly adamdan biriniň öldürilendigi barada gykylyklar boldy. Aýdylyşyna görä, has ygtybarly ýer bar diýen bahana bilen hökümet binasynyň arkasyna alnypdyrlar, ony atyp, kamerasyny alypdyrlar. Myş-myşlara görä, gozgalaňçylar ganhorlary tussag edip, zamun alypdyrlar.
Takmynan 4 töweregi ATC-den hökümet güýçleri tarapyndan hüjümiň taýýarlanýandygy barada maglumat alyndy. Gozgalaňçylar Nawoý şaýoluny ýakylan awtoulaglar bilen beklemäge synanyşdylar. Diňe ilkinji ulagy, deňiz ýaragly Ural harby awtoulagy Içeri işler müdirliginiň gapdalyndan ýokary tizlik bilen süreninde eltip bildi. Demonstrantlar oňa daş atyp başladylar, esgerler ot açdylar. Alişer özüni ýere oklady we daş çukuryň arkasyna ýapyşdy. "Men gudrat bilen gaçdym" -diýýär. "Olar meniň gözümiň öňünde ölýärdiler, henizem özüme gelip bilemok". Onuň gapdalynda 11-12 ýaş aralygyndaky bir erkek, aýal we oglan ýykyldy. Alişeriň pikiriçe, jemi 20 töweregi adam öldürildi. Esgerler bilen "Ural", durman, Çulpon şaýolundan 15-nji mekdebe tarap ugrady. "Hemme zat garaşylmadyk ýagdaýda bolup geçdi, gozgalaňçylaryň ot ýakmaga-da wagty ýokdy".
Kyssaçynyň sözlerine görä, "güýje girýän gözleg" ýadyňa düşýän bu waka sagat 4 töweregi bolup geçdi. 30 min. (Alişer azany / doga çagyryşyny / atyşykdan gysga wagt soň eşidendigi bilen takmynan kesgitledi). Onuň sözlerine görä, gozgalaňçylaryň hiç birine-de zyýan ýetmändir. Demonstrantlaryň käbiri ýaralandy. Käbirleri, myş-myşlara görä sebit keselhanasyna äkidilipdir, käbirleri meýdançadan çykypdyrlar (Mysal üçin, Alişer K. Ýaşin köçesiniň ugrunda giden çep egninde ýaralanan 22 ýaşyndaky bir ýigidi gördi).
Ölenleriň jesetleri Boburyň ýadygärliginde ýygnalyp, demonstrantlara Özbek howpsuzlyk güýçleriniň "jenaýatlarynyň subutnamasy" hökmünde görkezildi. Pidalara garamazdan demonstrantlar meýdançadan çykmadylar.
Bir sagat ýa-da bir ýarym sagatdan soň sowutly ulag daşaýjy, Nawoý şaýolunyň ugrundaky Içeri işler müdirliginiň gapdalyndan çykyp, gozgalaňçylaryň hökümet diwarynyň aňyrsynda we märekede pulemýot atyp başlady. Gozgalaňçylar yza gaýdyp başladylar. Alişer Bobur ýadygärliginiň arkasynda gizlendi. Diňe bir sowutly ulag göterijisini gördi, ýöne oklara görä, ikinjisi hem bardy. Ýaragly ulag göterijiniň içinde oturan esgerler hem pulemýotdan ot açdylar. Demonstrantlaryň käbiri ýerde ýatdy, käbirleri gaçdy. Gykylyklar eşidildi. Meýdanda ölenleriň sanyny çaklamak kyn. Alişer "birnäçe ýüz adam" ölen ýalydy diýip pikir etdi.
Ýangyn söndüriş bir sagada golaý dowam etdi, şondan soň sowutly ulaglar ATC ugruna gitdiler. Bu wagt eýýäm ýagyş ýagýardy. 10 minutdan (belki has köp) soň, 5-6 polisiýa işgäri bolan "Damas" mikroawtobusy Çulpon şaýolunyň ugrundaky aýlaw ýoluna çykdy. Pistoletleri howada oklap başladylar. Meýdandaky adamlar ýerden turup gygyryp başladylar. Polisiýa işgärleri Çulpon şaýolundan ylgadylar, soň ulaga mündüler.
Tizara, gozgalaňçylar hökümetden 20 töweregi adamy girew alyp, diňe eşik geýip, ellerini guşak bilen daňyp, Çulpon şaýoluna alyp gitdiler. Ondan öň meýdançada duran demonstrantlara täze pidalaryň öňüni almak üçin Gyrgyzystan bilen serhet tarapa gitmegi maslahat berdiler. Mitinge gatnaşanlaryň köpüsi olaryň yzyna düşdi. Çulpon şaýolunyň ugrunda hereket edýän adamlara şaýoluň ugrundaky köp gatly jaýlaryň ýaşaýjylary goşuldy (belki bilesigelijilik sebäpli). Sütüniň sany 2000 adama ýetdi, ýaragly gozgalaňçylaryň köpüsi märekäniň merkezindedi.
Kerwen takmynan 15-nji mekdep bilen Çulpon kinoteatrynyň arasynda jemlenende, öňe barýan adamlar iki sany sowutly ulag göterijiniň Çulpon şaýolunyň Buharskaýa we Kasimowa köçeleriniň çatrygynda durandygyny gördüler. Birden ýene iki sany sowutly ulag göteriji arkadan sürüp, kinoteatr bilen aýakgap fabriginiň arasyndaky şaýolda saklandy. Şondan soň bir wagtyň özünde öňde we arkada başlanan sütünde awtomatdan ot açyldy. Atyşyk, belki, ýarym sagat dowam etdi. Alişer: "Ölenleriň sanyny takmynan çaklap bolmaz" -diýdi. “Olaryň köpüsi raýatlar, şol sanda aýallar we çagalar. Diňe gapdal köçelere öwrülmegi başaranlar halas boldular. Alişeriň özi 15-nji mekdebiň aňyrsyndaky kiçijik köçä çykyp, oba arasyna çuňluga çykmagy başardy. Tizara esgerler peýda boldy. Olaryň käbiri ýakyn jaýlarda gozgalaňçy gözläp başlady, beýlekileri ýaralananlary gözledi. Ýaralananlaryň öldürilmeginiň başlanandygyny gören Alişer, öýe gitmegiň wagtynyň gelendigini aýtdy.
15-nji mekdepde ulag kerweni atyşyk gutarandan soň, howa menzilinden atyşyk boldy. Gije şäheriň dürli ýerlerinde ýene-de ok sesleri eşidildi.
Başdan geçirenleriniň hemmesinden soň, Alişer uklap bilmedi. Sagat 4 bilen 5 arasynda irden öýden köçelere çykyp, Çulpon şaýoluna gitdi. 15-nji mekdepde esgerleriň ölenleriň jesetlerini 2 ZIL we 2 KAMAZ awtoulaglara ýükleýändigini gördi (soňra Alişer beýleki şäher ilatyndan jesetleri daşamak üçin 3 ZIL we 4 KAMAZ ulanylandygyny eşitdi). Şeýle hem aýallaryň we çagalaryň jesetleriniň ýerleşdirilen 10-a golaý Tico awtoulagy bardy. Şaýoluň bu böleginde hemme ýerde gan howuzlary bardy. Golaýdaky oba köçesinde 3 ýa-da 4 adamyň jesedini görmek bolýar. Esgerleriň tussag edilmeginden gorkup, Alişer sagat 6 töweregi irden öýüne gaýdyp geldi. Bir sagat ýa-da bir ýarym sagatdan soň ýene daşary çykmak isledi, ýöne howpsuzlyk güýçleri ýaşaýjylara öýlerini terk etmegi gadagan etdi. K. Ýaşin köçesindäki Alişeriň öýüniň golaýynda 2 polisiýa işgärleri olardan duýduryş bermezden ot açarys diýip haýbat atdylar.
Alişer jaýyň garşysyndan ikinji derwezeden kiçijik köçä çykdy (ol ýerde polisiýa we esger ýokdy) we hökümete gitdi.
Hökümetiň golaýyndaky meýdançada ýöriş boldy. Azyndan 1,5 müň adam ýygnandy. Çitiň öňündäki Bobur ýadygärliginiň golaýynda 20-40 sany jeset bardy. Olaryň köpüsi eşiklerine we daş keşbine görä türmeden boşadylan tussaglardy. Çykyş edenleriň biri türmeden gaçyp gidenleriň terroristlerdigini, parahatçylykly demonstrantlaryň hemmesiniň diýen ýaly diridigini we Gyrgyzystanda bolandygyny aýtdy. Şaýatlaryň sözlerine görä, demonstrantlar hökümete ýygnanyp başlanda, esgerleriň jeset ýygnaýandyklaryny we olary KAMAZ awtoulagyna ýükländigini görüpdirler. Halk gaharlandy we esgerleri kowdy. Soň 10 töweregi jesedi garyndaşlary alyp gitdiler. Ölenleriň jesetleri ak örtükler bilen örtüldi we ýygnananlar olara ýas tutdy.
Alişer Çulpon şaýolundan 15-nji mekdebe tarap ýöräp gitdi. Mekdebe ýetmänkä, asfaltda dargadylan we ganly beden böleklerini (beýni, içki organlar, kesilen we zeper ýeten agzalar we ş.m.) gördi. Gören zatlary ýüregini bulady, mundan beýläk gidip bilmedi we yzyna öwrüldi.
Aýakgap fabrigine 200 töweregi adam ýygnandy we ukrain teleýaýlymynyň jurnalistini gabady. Şeýle hem Alişer harbylaryň rus teleýaýlym jurnalistlerinden wideokassetany konfiskasiýa edendigini eşitdi.
Sagat 8 bilen 9 arasynda irden Alişer ýene-de hökümetiň golaýyndaky meýdança gaýdyp geldi. Ýöriş şol ýerde dowam etdi, çaklamalaryna görä gatnaşyjylaryň sany 4 müňe ýetdi. Esasan, adamlar düýn häkimiýetler tarapyndan gurnalan demonstrantlaryň jezalandyrylmagy barada gürleşdiler. Esgerleriň 15-nji mekdebiň golaýynda öýlerinde ýaragly gozgalaňçylaryň gizlenmäge synanyşan birnäçe maşgalany atandygy aýdylýar. 13-nji maýda howa menziliniň golaýynda we Pahtaobod etrabynyň Madaniýat obasynda atyşyk bolandygyny aýtdylar. Şeýle hem, Karimowyň "ýaragly güýçlere"-e gozgalaňy basyp bilmeýän bolsaňyz, Fergana jülgesine suw basmalydygy barada myş-myş bar (muny gidrawliki desgalara terrorçylykly hüjüm bolanda edip bolar). Ýöriş sagat agşamlary 7:00-a çenli dowam etdi. Bu gün, hökümetiň golaýynda 2 sany awtoulag otlandy: ak žiguli we asfalt reňkli Matiz.
15-nji maýda irden Alişer öýden çykyp, hökümetiň binasynyň ot alandygyny gördi (3 gatly binanyň ýokarky gatynyň penjiresinden ot we tüsse çykýardy). Şol gün hiç hili ýöriş bolmady. Alişer Daşkentden ýolagçylary getiren taksi sürüjisiniň tanyşlarynyň jaýlanyşyna gitdi, ol tiz wagtdan demir ýol menzili bilen polisiýa bölüminiň binasynyň çatrygynda howpsuzlyk güýçleri tarapyndan awtoulagynda (gyzyl Nexia) atylyp öldürildi. Garyndaşlarynyň sözlerine görä, bedeninde üç sany ok ýarasy bar ekeni.
15-nji maýda azyndan iki sany ýarag hadysasy habar berildi. Merkezi dükanyndan uzak bolmadyk Çulpon şaýolunda sowutly ulagda oturan esger näbelli bir adam tarapyndan atyldy. Sebit keselhanasynda 4 polisiýa pulemýotdan atyldy (wersiýalaryň birine görä, atyjy awtoulagda süren adam hasaplanýar). Şäher ilatynyň pikiriçe, bu bölümler hukuk goraýjy edaralaryň işgärlerinden edilen jenaýatlar üçin ar aldy. Şol bir wagtyň özünde Alişeriň pikiriçe, Andijan polisiýa işgärleriniň bir bölegi gozgalaňçylara duýgudaşlyk bildirdi.
16-njy maýda şäherde wagtal-wagtal atyşyk sesleri bardy, Alişer Gyrgyzystana gaçmak kararyna geldi.
Şäher ilatynyň arasynda ölenleriň jesetleriniň nirä eltilendigi barada köp myş-myş ýaýrady. Jesetleriň käbiri musulman däp-dessurlaryny berjaý etmän gizlinlikde jaýlandy, käbirleri şäheriň daşyndaky bir ýerde ýakyldy, käbirleri uçarlar bilen äkidildi. Hekaýalaryň birine görä, 14-nji maýda Bogişamol şäherindäki KAMAZ ýük awtoulaglaryndan 150-den gowrak jesediň düşürilendigi we gysga wagtyň içinde jaýlanandygy aýdylýar. Ýerli metjidiň ymamy öz dindarlaryndan köne şäherdäki musulmanlara ýakynlaryny jaýlamaklary üçin bu barada habar bermegini haýyş etdi. Olaryň käbiri garyndaşlaryny tanap, jesetleri alyp gitdiler. 1-2 günden soň ymam birden ýitirim boldy (belki tussag edilendir).
16-njy maýdan 22-nji maý aralygynda Alişer Gyrgyzystanyň Jelal-Abad sebitine gitdi. Barlag nokadyndan aýlanyp, serhetden geçdi. Jurnalistler bilen aç-açan gürleşmek isledi, ýöne Özbegistanda galan garyndaşlarynyň ykbalyndan gorkýardy. Andijana gaýdyp gelip, ýörişe gatnaşanlaryň tussag edilýändigini bildi. Polisiýanyň bir tanyşy, eger Alişer 13-nji maýda geçirilen ýörişiň wideo ýazgysyna düşen bolsa, terrorçy hökmünde tussag ediljekdigini we daşary ýurda gaçmagy maslahat berendigini aýtdy. Karz alan Alişer Daşkende geldi we ol ýerden Moskwa uçdy. Polisiýa işgärleri Andijanyň ähli ýaşaýjylarynyň Özbegistandan çykmagy wagtlaýynça gadagan edilendigini aýdany üçin, uçara müneninde para bermeli boldy.
Witaliý Ponomarew.
AHM "Memorial".
