Ynsan hukuklaryny goraýjylar Nyýazowa salamlaryny aýtdylar.
Düýn Halkara Adam Hukuklary Guramalarynyň (HAHG) wekilleri Ukrainanyň Daşary işler ministriniň orunbasary Walentin Nalywaýçenko bilen duşuşyp, Türkmenistanda adam hukuklarynyň nähili bozulýandygy barada gürrüň berdiler. Duşuşyk Ukrainanyň premýer-ministri Ýuriý Ýanekanurowyň Aşgabat şäherine saparynyň öňüsyrasynda, prezident Saparmyrat Nyýazow bilen türkmenleriň gaz üpjünçiligini dowam etdirmek baradaky gepleşikleri üçin geçirildi. Bu, daşary syýasat gatnaşyklarynda döwlet HAHG maglumatyny ulanany ilkinji gezek.
Hökümetiň adam hukuklary guramalary - Türkmen Helsinki gaznasy we Amnesty International (AI) bilen gepleşikler şu ýylyň awgust aýynda taýýarlanyp başlandy. Helsinki gaznasynyň başlangyjy bilen, Saparmyrat Nyýazowa Türkmenistanda adam hukuklary babatynda täsir etmek haýyşy bilen Ukrainanyň prezidenti Wiktor Ýuşenko ýüz tutdular we degişli hat ýazdylar. Prezidentiň karary bolmazdan resminama Daşary işler ministrligine hödürlendi. Ynsan hukuklaryny goraýjy guramalar bu ädimden gaçmak hökmünde ädim ätdiler we beýleki çäreleri görmäge taýýarlyk gördüler, ýöne oktýabr aýynda ministrlikden garaşylmadyk jogap geldi - "türkmenler" meselesi boýunça ýygnaga çakylyk. Hanym Taranowskaýanyň pikiriçe, bu Ukrainada AI-iň döremeginde hökümetiň ilkinji gezek gepleşiklere başlamagydyr.
Häzirki Türkmen häkimiýetleriniň garşydaşlary bilen duşuşyk premýer-ministr Ýuriý Ýanekhanurowyň Aşgabat şäherine saparynyň öňüsyrasynda meýilleşdirildi. Prezident Saparmyrat Nyýazow bilen geçirilen gepleşiklerde Ukraina üçin düýpgöter möhüm mesele, türkmen gazynyň iberilmeginiň dowam etmegi we onuň bahasy barada maslahat ediler.
Düýn Daşary işler ministriniň orunbasary bilen geçirilen duşuşyga Türkmen Helsinki gaznasynyň başlygy Täjigul Begmedowa we Ukrainadaky AI-iň ýerine ýetiriji direktory Antonina Taranowskaýa gatnaşdy. Daşary işler ministrliginde geçirilen söhbetdeşligiň ahyrynda Täjigul Begmedowa Kommersant habarçysyna öz guramasynyň adyndan Ýuri Ýehanekanurowyň Aşgabat şäherine boljak sapary bilen baglanyşyklylykda, ukrain häkimiýetlerinden türkmen ýolbaşçylaryna täsir etmegini we şeýlelik bilen respublikadaky adam hukuklary bilen baglanyşykly ýagdaýy üýtgemegini haýyş etdi. Hanym Begmedowanyň sözlerine görä, şu gün Türkmenistanda HAHG-nyň işi gadagan edilýär we häkimiýetler tarapyndan yzarlanýar: "Häkimiýetler döwlet syýasatynyň dogrulygyna şübhelenýänleri dönük hasaplaýarlar." Düýn Walentin Naliwaýçenko bilen bolan duşuşygynda, Täjigul Begmedowa, hususan-da, aşakdaky teklipleri aýtdy: Türkmenistanda adam hukuklary guramalarynyň bellige alynmagyny başlaň we HAHG hünärmenlerine we BMG hasabatçylaryna respublikanyň çägine girmäge rugsat beriň.
Duşuşyga gatnaşyjylar Kommersant habarçysyna netijeleri jemläp, Walentin Naliwaýçenko teklipleriň göz öňünde tutuljakdygyny, ýöne ýuwaş-ýuwaşdan durmuşa geçiriljekdigini, esasanam Türkmenistanyň prezidentiniň garaşylmadyk reaksiýasy sebäpli aýtdy. Şol bir wagtyň özünde, diplomat HAHG-nyň seljeriş maglumatlary, hususan-da AI "Türkmenistan: başgaça pikirleri we dini azatlygy basyp ýatyrmak", "Türkmenistanda adam hukuklary pudagyndaky ýagdaý" bilen gyzyklandy. BMG tarapyndan düzüldi we HAHG-nyň wekilleri tarapyndan respublikadaky adam hukuklarynyň depelenmeginiň jikme-jiklikleri.
Duşuşyga gatnaşyjylaryň sözlerine görä, döwlet ilkinji gezek HAHG maglumatlaryny daşary syýasatynda ulanyp biler: Kommersantyň bilişi ýaly, düýn Daşary işler ministrligi ýakyn wagtda geçiriljek gepleşiklerde premýer-ministr we Ukrainanyň prezidenti üçin Saparmyrat Nyýazow bilen "analitik bellikler" diýilýän zady taýýarlamak işine başlady (Wiktor Ýuşenkonyň dekabr aýynda Aşgabat şäherine sapary meýilleşdirilýär). Daşary işler ministrligi düýnki gepleşiklere adam hukuklary aktiwistleri bilen duşuşygyň şol gün meýilleşdirilmeginiň sebäplerini düşündirmän, gaty gurak teswir berdi.
Matwey Nikitin.
Kommersant-Ukraina
