Düýbi Nýu-Ýorkda ýerleşýän jurnalistleri goramak komiteti (JGK) ABŞ-nyň hökümeti tarapyndan maliýeleşdirilýän Erkin Ýewropa / Azatlyk Radiosy (Azatlyk Radiosy) üçin işleýän türkmen jurnalistlerine “hökümetiň güýçlenmeginden aşa aladalanýar”.
JGK-iň ýerine ýetiriji direktory Enn Kuper Türkmenistanyň prezidenti Saparmyrat Nyýazowa ýazan hatynda hökman Prezidentiň gatyşmagyny talap edýän Rahym Esenowyň, Igor Kaprielowyň, Aşyrguly Baýryýewiň we Saparmyrat Öwezberdýewiň mysallaryny getirdi.
Kuper "Türkmenistan dünýäniň iň ýapyk jemgyýetleriniň biri hökmünde tanalýar we hökümetiňiziň bu jurnalistlere azar bermegi bu meseläni hasam güýçlendirýär. Biz sizi halkara kanunçylygynda kepillendirilen esasy adam hukuklaryna hormat goýmaga çagyrýarys" -diýdi.
Aşakda E. Kuperiň JGK web sahypasynda ýerleşdirilen hatynyň teksti ( http://www.cpj.org ):
Siziň Alyhezretiňiz:
Bütin dünýäde metbugat azatlygy ugrunda göreşýän garaşsyz, telekeçilik däl jurnalistleri goramak komiteti (JGK) ABŞ-nyň hökümeti tarapyndan maliýeleşdirilýän Erkin Ýewropa / Azatlyk radiosy (Azatlyk Radiosy) üçin işleýän türkmen jurnalistlerine hökümetiň edýän çäreleriniň güýçlenmeginden aladalanýar.
2004-nji ýylyň 23-nji fewralynda Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň (MNB) wekilleri Azatlyk Radiosynyň erkin habarçysy Rahym Esenowy sorag edip, Russiýadan Çarwa monarhiýasy romanynyň 800 nusgasyny Russiýadan Türkmenistana bikanun getirmekde aýyplady. Mongollar imperiýasynyň bu taryhy beýany ilkinji gezek 2003-nji ýylda Türkmenistanda 10 ýyl gadagan edilenden soň neşir edilipdi.
Abraýly ýazyjy we taryhçy Esenow 1998-nji ýyldan bäri resmi ýanamalara sezewar edilýär we wagtal-wagtal MNB agentleri tarapyndan Azatlyk Radiosy bilen hyzmatdaşlygyny bes etmegini talap edip sorag edilýär. Geçen ýyl Baş prokuratura Esenowy "kanuna boýun egýän raýat bolar, Türkmenistanyň prezidentine hemişe wepaly bolar we syýasatyny goldaýar" diýen golýazma gol çekmäge mejbur etdi. Essenow bu waka bilen baglanyşykly Azatlyk Radiosyna ýazan hatynda: "Häkimiýetler meniň Azatlyk radiosy bilen gatnaşygymy bikanun iş diýip ýazgarmak isleýär" -diýdi.
23-nji fewralda geçirilen sorag wagtynda Esenowdan kitaby maliýeleşdirmäge we Türkmenistana ibermegine kömek eden adamlaryň adyny aýtmagy haýyş edildi. Şeýle hem, Türkmenistanda işleýän beýleki Azatlyk Radiosynyň habarçylarynyň atlaryny almak üçin MNB işgärleri tarapyndan basyş edildi.
Hatda aýdylmagyna görä, 78 ýaşly Esenow saglyk ýagdaýyndan ejir çekýär. Ýakynda ýürek keselinden ejir çekip, 23-nji fewralda MNB işgärleri tarapyndan sorag edilenden soň, ýenede ýürek keseli bilen keselhana ýerleşdirildi. Ýürek keselinden iki gün soň, Esenow henizem keselhanada ýatyrka, ýene MNB agentleri tarapyndan sorag edildi. Bu soraglardan soň jurnalist keselhananyň reanimasiýa bölümine ýerleşdirildi. 26-njy fewralda Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň wekilleri Esenowy tussag etdiler we Milli Howpsuzlyk Ministrliginiň türmesine ýerleşdirdiler.
Milli Howpsuzlyk Ministrligi Esenowy sosial, etnik we dini ýigrenji öjükdirmekde aýyplady. Azatlyk Radiosynyň hatynda Türkmenistanyň Jenaýat kodeksiniň 177-nji maddasyna laýyklykda günäli bilinerse 4 ýyl azatlykdan mahrum ediljekdigi aýdylýar. MNB işgärleri, hökümetiň jurnalistleriň we oppozisiýa aktiwistleriniň maşgalalaryny köpçülikleýin jezalandyrmak syýasatynyň bir bölegi hökmünde Esenowyň giýewisi Igor Kaprielowy tussag etdi. Milli howpsuzlyk ministrligi Kaprielowa ýurduň Jenaýat kodeksiniň 254.2-nji maddasyna laýyklykda bikanun kontrabanda üçin aýyplama bildirdi.
Esenowyň ýakyn dosty we Azatlyk Radiosynyň erkin habarçysy Aşyrgali Baýryýew hem Azatlyk Radiosy bilen işleşendigi üçin azar berildi. Azatlyk Radiosy 2004-nji ýylyň 1-nji martynda Esenow bilen maşgala gatnaşyklary bilen baglanyşyklydygy aýdylýan Baýryýewiň MNB-e çagyrylandygyny habar berdi, ýöne häkimiýetler oňa bildirilýän aýyplamalaryň häsiýetini aýdyňlaşdyrmadylar.
Geçen ýyl polisiýa Baýryýewi tussag etdi we oňa Azatlyk Radiosynyň habarçysy Saparmyrat Öwezberdiýew bilen aragatnaşyk saklamazlygy maslahat berdi.
Halkara metbugat habarlaryna görä, MNB agentleri 2003-nji ýylyň 11-nji sentýabrynda Öwezberdiýewi üç günläp tussag edipdirler, agyr ýenjipdirler, neşe serişdesini ulanýarlar we Azatlyk Radiosynda işlemek bilen watanyna dönüklik edendigi üçin 20 ýyl azatlykdan mahrum ediljekdigi bilen haýbat atýarlar. Iki aýdan soň, halkara metbugat habarlaryna görä iki MNB agenti Öwezberdiýewi Türkmenistanyň paýtagty Aşgabatdaky öýünden alyp gaçdy. Ony ýerli gonamçylyga äkitdiler, ýençdiler, Azatlyk Radiosynda işlemegini dowam etdirse, ölüm haýbaty bilen haýbat atdylar, soň bolsa ýoluň gyrasynda taşlap gitdiler. Azatlyk Radiosynyň metbugat sekretary bu hüjümlerden bäri Öwezberdiýewiň öýüniň daşynda hemişe nobatçy adamlaryň durýandygyny we onuň işini ýerine ýetirmeginiň öňüni alýandygyny aýtdy.
Türkmenistan dünýäniň iň ýapyk jemgyýetleriniň biri hökmünde tanalýar we hökümetiňiziň bu jurnalistlere azar bermegi diňe bu pikiri güýçlendirýär. Biz sizi halkara hukugynda kepillendirilen esasy adam hukuklaryna hormat goýmaga çagyrýarys. Alyhezretiňiz, Esenowy, Kaprielowy we Baýryýewi boşatmak, olara bildirilýän aýyplamalary ýatyrmak we Öwezberdiýew ýaly jurnalistleriň erkin işlemegine rugsat bermek üçin eliňizden gelenini etmäge çagyrýarys.
Bu derwaýys meselä üns bereniňiz üçin sag bolsun aýdýaryn. Siziň jogabyňyza garaşýarys.
Hormatlamak bilen, Enn Kuper ýerine ýetiriji direktör.
Waşington faýly.
