"Chatham House" - Britaniýa Halkara gatnaşyklar institutynyň halkara gatnaşyklary pudagyndaky Iňlis seljeriş merkezi, Türkmenistanyň içerki we daşary syýasatlarynyň seljermesine bagyşlanan "Türkmenistan: güýç, syýasat we nebit-awtoritarizmi" atly rejimi gorap saklamaga gönükdirilen hasabatyny çap etdi.
Türkmenistan 21-nji asyryň iň repressiw rejimleriniň biri hökmünde tanalýar. Günbatar Prezident Berdimuhammedowyň manyly syýasy, ykdysady we jemgyýetçilik özgertmelerini durmuşa geçirjekdigine umyt baglaýar. Şol bir wagtyň özünde, Türkmenistanda dünýäniň iň uly tebigy gaz ýataklary bar we barha möhüm uly energiýa oýunçysy hökmünde görülýär diýip hasabatyň awtory Russiýa we Ýewraziýa maksatnamasynyň hünärmeni Annette Bohr belleýär.
Hökümetiň jemgyýete gözegçilik guraly, uglewodorodlaryň eksportyndan alynýan girdejileri merkezleşdirmek we gözegçilik etmek bolup, howpsuzlyk hyzmatlaryny we binagärlikleri, saglygy goraýyşy we bilimi ösdürmek üçin taslamalary maliýeleşdirmek üçin ulanylýar, bu ýurduň üstünlikler görkezişi üçin sergi bolup hyzmat edýär. Şol bir wagtyň özünde, hökümet oba ýerlerinde esasy amatlyklary gowulandyrmak üçin az serişde sarp edýär.
Korrupsiýa we aç-açanlygyň ýoklugy agdyklyk edýär, býudjet we hökümet çykdajylary barada halka maglumat ýok diýen ýaly. Raýatlaryň işine ýakyndan gözegçilik edilýär we raýat azatlyklary çäklidir. Nyýazow döwründäki görnükli tapawutlaryň arasynda awtor soňky ýyllarda Berdimuhammedowyň Merkezi Aziýanyň ähli goňşulary bilen aragatnaşygyň güýçlenmegine, ulag we energiýa taslamalarynyň ösmegine sebäp bolan sebit söwda merkezi hökmünde Türkmenistanyň ornuny berkitmäge synanyşandygyny belleýär.
Ýazyjy birnäçe teklip hödürleýär, durmuşa geçirilmegi belli bir derejede Türkmenistanyň ösüş prosesine goşant goşup biler. Bu, ilkinji nobatda, Günbatar hökümetleriniň we halkara guramalarynyň diýilýän zady saklamak üçin alyp barýan işleri. “Syýasy syýasatlar”: oba hojalygy, saglygy goraýyş we bilim, şeýle hem türkmen we rus dillerinde goşmaça maglumat çeşmeleri, hususan-da “Azatlyk” radiosy, BBC, “Amerikanyň sesi” we Doýçe Welle.
Türkmenistanyň hökümeti bilen ikitaraplaýyn duşuşyklarda adam hukuklary we dini azatlyklar baradaky çäklendirmeler gozgalmaly we Günbatar ilçihanalary we halkara guramalarynyň wekilhanalary adam hukuklary aktiwistleri bilen aragatnaşyk saklamaly we Türkmenistanyň degişli halkara forumlara gatnaşmagynyň hasabat bellikleri netijelerine gözegçilik etmeli.
"Türkmenistan: güýç, syýasat we nebit-awtoritarizmi" hasabatynyň esasy tezisleri Merkezi Aziýanyň Bilermen Ulgamynyň terjimesinde berilýär.
www.gundogar.org
